Tường thuật về nhân vật Mã Giám Sinh trong đoạn thơ Mã Giám Sinh mua Kiều từ tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du.

    Đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều là phần mở đầu trong chuỗi 15 năm đầy gian khổ của Kiều. Đoạn thơ gồm 34 câu, từ câu 619 đến câu 652 trong Truyện Kiều.

Đoạn thơ tái hiện một cảnh mua bán người vào thời Trung cổ, thể hiện phong cách nghệ thuật tự sự và mô tả nhân vật của nhà thơ Nguyễn Du. Điểm nổi bật nhất là cách miêu tả và khắc họa nhân vật Mã Giám Sinh.

Trước cảnh bán người, Kiều là người con hiếu thảo quyết định bán bản thân để chuộc cha khỏi tù tội:

Hạt mưa buồn đắng như phận người,

Liều đem tấc cỏ, đổi một giấc mơ.

Khách mua Kiều được mô tả là “người xa xôi” được người môi giới dẫn vào để “hỏi danh', để cầu hôn và kết hôn! Cách giới thiệu có vẻ trang trọng. Liệu “người xa xôi' có đến tìm người đẹp để “cầu hôn?'.

Gần đây có một người,

Đưa người xa xôi tìm đến để hỏi danh.

Khách tự giới thiệu là “người sĩ' - sinh viên trường Quốc tử giám, chỉ nói họ không tiết lộ tên, rất kiêu hãnh quý phái; sau đó giới thiệu quê hương bản quán: “Huyện Lâm Thanh gần đây”. Hai chữ “rằng” liên tục xuất hiện biểu lộ một thái độ kiêu căng coi thường người khác:

Hỏi tên, đáp rằng:”Mã Giám Sinh”,

Hỏi quê, đáp rằng: “Huyện Lâm Thanh gần đây”

Chỉ khi đọc Truyện Kiều, chúng ta mới hiểu nguồn gốc của “người xa xôi”. Mã Giám Sinh với mụ Tú Bà là những kẻ “Đạo sĩ đã trở lại cửa khẩu', sống ở Lâm Tri “Quanh năm buôn phấn bán hương”. Sinh viên trường Quốc tử giám, “Huyện Lâm Thanh gần đây' mà Mã Giám Sinh tự giới thiệu chỉ là một sự khoe mẽ, lừa bịp. Người “xa xôi' chỉ là một kẻ buôn thịt bán người “Quen mồi lại kiếm ăn miền nguyệt hoa”.

Đây là bức chân dung của kẻ buôn thịt bán người Mã Giám Sinh:

Quá niên trạc ngoại tứ tuần,

Mày râu nhưng bóng, áo quần trang trí.

Khi lần đầu gặp Thúy Kiều, người đẹp có bao giờ quên được hình ảnh văn minh:

Đền gió túi lưng gió trăng,

Sau lưng theo một vài người nhỏ bé.

“Một vài người nhỏ bé' là những đứa trẻ đáng yêu. Mã Giám Sinh cũng có “người thầy – tớ', cũng có “trước - sau', giả vờ sang trọng, lên bộ quan dạng, mỗi bước đi có người đón người đưa, có người phục vụ. Nhưng giữa thầy và tớ của ông khách nước ngoài này sao mà “vỗng vềo” huyên náo, hỗn loạn, không một chút lịch sự, kém phần kiêng nể:

Trước thầy sau tớ vỗng vềo,

Mới được mụ mối “rước vào lầu trang”, cách ứng xử, cách đứng ngồi của Mã Giám Sinh càng thể hiện bản chất của kẻ thấp hèn lại còn tự phụ lên mặt:

Nhà băng đưa mụ rước vào lầu trang,

Ghế trên ngồi tới tận vạt áo.

Cái lối “ngồi tới” là lối ngồi của kẻ buôn, của “phố buôn thịt”, của 'lũ buôn bán người”. Cái cử chỉ “vạt áo” là cử chỉ của những kẻ thiếu nhân cách không chỉ thiếu lễ độ, lịch sự mà còn thiếu tự trọng. Hắn coi thường giá trị con người. Kẻ chỉ biết “kiếm ăn miền nguyệt hoa” mới có lối “ngồi tới' và cử chỉ “vạt áo' ấy!

Mã Giám Sinh là một kẻ buôn thịt bán người lọc lõi “quanh năm buôn bán phấn hương đã mất vẻ đạo đức'. Khi mụ mối “cạnh tóc, bắt tay” hàng hóa thì hắn “đo lường” rồi “đo lường”, hắn 'thử”, hắn buộc Kiều đánh đàn, làm thơ một cách “đắn đo” suy tính cẩn thận. Người “thanh cao như tiên” đối với hắn chỉ là một món hàng:

Đắn đo đo lường đo lường tài,

Ép cung cầm nguyệt, thử bài thơ quạt.

Và chỉ sau khi đã “nồng nàn một vẻ một ưu”, Mã Giám Sinh mới “tùy cơ quyết định” mua bán. Tuy nói là “ mua hồng', tuy nói lên giọng cao quý là “kiêu ngạo”, nhưng vẫn “bargain” lúc thì “bớt một', lúc thì “thêm hai”. Thời gian đàm phán, món hàng đẹp đã kéo dài đến “giờ nào” mới “chấp nhận giá”:

Bargain giảm một thêm hai,

Giờ nào chấp nhận giá bán ngoài bốn trăm.