Tuyến số 3 thuộc hệ thống Đường sắt đô thị Hà Nội

Tuyến số 3: Trôi - Nhổn - Hoàng Mai (giai đoạn 1: Nhổn - Ga Hà Nội) hay còn gọi là Tuyến Văn Miếu là một tuyến đường sắt đô thị đang được xây dựng, là phần quan trọng trong mạng lưới Đường sắt đô thị của Hà Nội. Tuyến này được chia thành 3 giai đoạn thi công:

• Tuyến 3.1 (Nhổn - Ga Hà Nội): Bắt đầu từ ga Nhổn ở quận Bắc Từ Liêm và kết thúc tại ga Hà Nội ở quận Đống Đa, với tổng chiều dài 12,5km, bao gồm đoạn trên cao dài 8,5km (Nhổn–Cầu Giấy) và đoạn ngầm dài 4km (Cầu Giấy –Ga Hà Nội). Tuyến có 8 ga trên cao và 4 ga ngầm, và depot đặt tại Nhổn.
• Tuyến 3.2 (Ga Hà Nội - Hoàng Mai): Hoàn toàn đi ngầm với tổng chiều dài 8,786km, trong đó đoạn ngầm dài 8,13km, đoạn hầm hở dài 0,57km và đoạn trên mặt đất dài 0,086km. Tuyến có 7 ga ngầm, chạy qua các khu vực như Trần Hưng Đạo - Trần Thánh Tông - Kim Ngưu - Nguyễn Tam Trinh. Tổng chi phí dự án khoảng 40.577 tỷ đồng (tương đương 1,8 tỷ USD). Dự kiến hoàn thành trước năm 2030 theo mục tiêu của UBND TP Hà Nội.
• Tuyến 3.3 (Nhổn - kéo dài lên Sơn Tây): Dài 36km với cầu cạn trên cao, chi phí đầu tư dự kiến khoảng 73.300 tỷ đồng (khoảng 2,88 tỷ USD). Dự kiến sẽ được đưa vào vận hành vào năm 2035.

Đây sẽ là tuyến đường sắt đô thị thứ hai tại Hà Nội được đưa vào hoạt động, sau Tuyến số 2A (Tuyến Cát Linh).

Tuyến đường sắt này được đầu tư xây dựng bởi Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội và được công ty tư vấn thiết kế Systra của Pháp. Công trình bắt đầu khởi công từ năm 2010, với dự kiến khai thác thương mại đoạn trên cao vào tháng 12 năm 2022, trong khi đoạn ngầm vẫn chưa có thời gian hoàn thành cụ thể. Vào ngày 19 tháng 5 năm 2022, Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội đã đề xuất UBND TP Hà Nội lùi thời gian hoàn thành từ năm 2022 sang năm 2029, với đoạn trên cao vận hành trong năm 2022 và toàn tuyến vào năm 2027, cùng với việc tăng tổng mức đầu tư thêm khoảng 202 triệu Euro.

Do tiến độ bị chậm và liên tục trễ hẹn, đến tháng 9 năm 2022, tổng mức đầu tư của dự án đường sắt Nhổn - ga Hà Nội đã lên tới 34.532 tỷ đồng.

Vốn

Dự án sử dụng vốn vay ODA từ Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) và Chính phủ Pháp (DGT). Tổng số vốn đầu tư dự kiến khoảng 1,2 tỷ USD. Sau đó, dự án đã đội vốn thêm gần 602 triệu Euro.

Tổng quan thiết kế

Giai đoạn 1 của Tuyến bắt đầu từ Nhổn, chạy dọc Quốc lộ 32, qua Cầu Diễn, tiếp tục theo đường Hồ Tùng Mậu, vượt qua đường Vành đai 3, qua Xuân Thủy, Cầu Giấy, vượt qua đường vành đai 2 đến trước công viên Thủ Lệ, rẽ vào đường Kim Mã đến khu vực Nguyễn Văn Ngọc. Tại đây, tuyến bắt đầu chuyển xuống ngầm, đi theo đường Kim Mã, qua Cát Linh, Quốc Tử Giám, đi ngầm dưới ga Hà Nội và kết thúc tại đường Trần Hưng Đạo trước cửa Ga Hà Nội. Tuyến đi qua 12 ga, gồm 8 ga trên cao và 4 ga ngầm. Depot của giai đoạn 1 đặt tại Nhổn với diện tích khoảng 15 ha, nằm ở các phường Minh Khai và Tây Tựu, quận Bắc Từ Liêm. Tuyến metro số 3 được thiết kế để dễ dàng kết nối với các phương tiện công cộng khác như đường sắt quốc gia, xe buýt, buýt nhanh BRT, taxi và các tuyến metro trong tương lai.

Đầu máy và toa xe

Giai đoạn 1 của Tuyến số 3 sử dụng 10 đoàn tàu điện (EMU) thuộc mẫu Alstom Metropolis Urbalis 400. Thân tàu được chế tạo từ nhôm. Mỗi đoàn tàu gồm 4 toa: 2 toa động cơ có cabin, 1 toa động cơ và 1 toa đầu kéo, theo cấu hình Mc-M-T-Mc (có thể mở rộng lên 5 toa trong tương lai). Tàu sử dụng hệ thống động lực phân tán với động cơ lắp dưới gầm tàu, tiếp điện áp thấp 750V DC từ ray thứ ba song song với đường ray chính qua một bộ tiếp điện gắn dưới gầm tàu. Kích thước mỗi toa là 2.7m rộng, 3.69m cao và 20m dài, với 8 cửa lên xuống (4 cửa mỗi bên), chiều rộng cửa là 1.4m. Tàu được trang bị điều hòa, loa phát thanh, đèn LED tự điều chỉnh độ sáng, hệ thống camera quan sát, tay nắm bằng đai cao su mềm và nhiều tiện nghi khác. Bên trong có chỗ cho xe lăn và người cao tuổi. Ghế ngồi làm từ chất liệu composite, mang lại sự thoải mái cho hành khách. Mỗi đoàn tàu có sức chứa từ 944 – 1124 người, với mật độ 6.6 - 8 người/m², vận hành ở tốc độ thương mại khoảng 35km/h và tốc độ thiết kế 80km/h. Ngoại thất và nội thất tàu theo chủ đề 'Hành trình xanh', với màu sơn trắng, hồng, đen và xanh cốm, đại diện cho nông sản Việt Nam, và đầu tàu trang trí biểu tượng Khuê Văn Các. Tàu di chuyển trên đường ray đôi loại B chuẩn châu Âu với khổ 1,435mm.

Đoàn tàu đầu tiên trong tổng số 10 đoàn tàu đã được vận chuyển về Việt Nam vào tháng 10 năm 2020, và đoàn tàu thứ 10 đã được chuyển đến vào tháng 9 năm 2021.

Nhà ga

Đoạn trên cao

Chiều dài toàn bộ đoạn trên cao của tuyến 3.1 (Nhổn - ga Hà Nội) là 8,5km với 8 nhà ga. Các ga và cầu cạn được hỗ trợ bởi hơn 400 trụ hình chữ T và 572 phiến dầm chữ U đúc bằng bê tông cốt thép vững chắc, nằm trên dải phần cách của đường bộ dài 25m, rộng 5,5m, cao gần 2m và nặng tổng cộng 157 tấn. Mỗi nhịp cầu có khả năng nâng 2 dầm, mang lại lợi ích về khả năng chống chịu, tuổi thọ dài, giảm tiếng ồn, hạn chế trật bánh tàu và giữ mỹ quan đô thị với chiều cao thấp. Các ga có thiết kế tương đồng với 3 tầng: tầng mặt đất, tầng trung chuyển và tầng ke ga, với kích thước khoảng 22,5m chiều cao, 24m chiều rộng, hơn 110m chiều dài và cách mặt đất khoảng 8m. Cấu trúc mái được thiết kế theo ý tưởng 'cánh chim hòa bình' hình chữ V, với độ dốc lớn để tự làm sạch khi mưa, giúp tiết kiệm chi phí và nhân công bảo trì. Các tấm kính lợp trên mái tận dụng ánh sáng tự nhiên, cản bức xạ nhiệt và tia UV, bảo vệ hành khách khỏi sốc nhiệt và bệnh về da. Bên trong các ga được trang bị hệ thống thu vé tự động, bảng chỉ dẫn, màn hình thông tin, hệ thống PCCC, thang thoát hiểm,... đảm bảo an ninh an toàn cho hành khách. Ngoài ra, nhà ga còn được lắp đặt khe thông gió và trồng hoa giấy tưới nước tự động, tạo sự thông thoáng và thẩm mỹ. Để lên xuống ga, hành khách có thể sử dụng 4 lối qua cầu bộ hành, thang cuốn và thang máy ở 2 bên hông. Riêng ga Cầu Giấy có 6 lối, tạo sự thuận tiện cho hành khách chuyển tiếp bằng xe buýt.

Đoạn ngầm

Đoạn ngầm của tuyến 3.1 dài tổng cộng 4km với 4 nhà ga, bắt đầu từ khu vực hạ ngầm trước ga Kim Mã và khách sạn Daewoo đến ga Hà Nội. Các ga nằm sâu khoảng hơn 10m dưới mặt đất, có thiết kế điển hình gồm 2 tầng: trung chuyển và ke ga. Ga Hà Nội đặc biệt với 3 tầng: trung chuyển, kỹ thuật và ke ga do là điểm cuối của dự án. Kết nối giữa các ga ngầm là 2 ống bê tông cho tàu chạy, được đúc từ các vỏ hầm vạn năng với 6 miếng ghép lại, thi công bằng hai máy đào hầm TBM mang tên 'Thần Tốc' và 'Táo Bạo', có đường kính ngoài 6,3m, đường kính trong 5,7m, rộng 1,5m và dày 300mm. Dự kiến đoạn ngầm sẽ sử dụng 3488 vòng, gồm 120 vòng loại cốt thép nặng, 30 vòng quan trắc và 3338 vòng loại cốt thép tiêu chuẩn. Tấm vỏ hầm lớn nhất có khối lượng 4 tấn. Khác với các ga trên cao, ga ngầm sẽ có ke ga dạng đảo.

Danh sách nhà ga

Tuyến số 3 giai đoạn 1 có tổng cộng 12 nhà ga, bao gồm 8 ga trên cao và 4 ga ngầm. Trong số đó, các ga Phú Diễn, Kim Mã, Cát Linh và Hà Nội là các ga trung chuyển. Các ga trên cao được bố trí cách nhau từ 700 – 800m gần các khu dân cư và chợ, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân di chuyển.

Depot

Depot cho đoạn tuyến 3.1 được đặt tại phường Tây Tựu, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội.

Depot có diện tích rộng hơn 15ha, bao gồm bãi đỗ tàu có khả năng chứa hàng chục đoàn tàu 5 toa xe với 12 làn ray, nhà xưởng sửa chữa và bảo dưỡng, khu vực vệ sinh tàu, các khu phụ trợ và trung tâm điều hành OCC.

Thi công

Dự án ban đầu dự kiến khởi công vào năm 2006 và đưa vào hoạt động năm 2010. Tuy nhiên, dự án đã bị hoãn và tiếp tục được khởi động lại vào năm 2010 với dự kiến hoàn thành vào năm 2015. Tuy nhiên, công trình bị chậm tiến độ và ngày hoàn thành liên tục bị lùi. Đến năm 2016, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội thông báo rằng ngày hoàn thành lại bị lùi đến năm 2019. Các nhà thầu cam kết nỗ lực đảm bảo tiến độ để tuyến Metro đi vào khai thác thương mại vào năm 2021, nếu không thì sẽ là năm 2022.

Theo kế hoạch, các hạng mục thi công của đoạn đi trên cao phải hoàn tất vào tháng 1/2017. Tuy nhiên, đến tháng 11/2016, chỉ mới thực hiện được khoảng 50% công việc, trong đó chỉ lắp được dầm khoảng 1 km, còn các nhà ga chỉ mới xây xong phần cột trụ và nhiều phần khác vẫn chưa hoàn thiện.

Về phần ga ngầm, gói thầu đã được đấu thầu vào đầu năm 2016, nhưng công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn nên chưa thể khởi công. Dự kiến, công trình sẽ bắt đầu vào cuối năm 2017 với thời gian thi công ít nhất là 49 tháng.

Tính đến năm 2024, tiến độ tổng thể đạt gần 80% (đoạn trên cao hoàn thành 100%; đoạn ngầm đạt 34,1%).

Để thi công gói thầu liên quan đến các ga ngầm, khu vực xung quanh các nhà ga ngầm sẽ bị cấm hoàn toàn để thực hiện việc đào mở. Thời gian cấm đường dự kiến khoảng 1 năm 6 tháng. Ví dụ, ga Kim Mã sẽ đóng đoạn đường Kim Mã từ giao điểm với Đào Tấn đến cầu vượt Nguyễn Chí Thanh; ga Cát Linh sẽ đóng đường Cát Linh từ ngã 5 Cát Linh - Giảng Võ đến giao điểm Cát Linh - Trịnh Hoài Đức; ga Văn Miếu sẽ đóng đoạn phố Quốc Tử Giám từ phố Văn Miếu đến cuối phố Ngô Sĩ Liên; và ga Hà Nội sẽ đóng đoạn phố Trần Hưng Đạo từ đường Lê Duẩn đến Dã Tượng.

Tác động đến cư dân địa phương

Các liên kết ngoài