Tuyến yên đặt ở vị trí nào trong cơ thể và có chức năng gì quan trọng?

1. Tuyến yên nằm ở đâu và hoạt động như thế nào?

Tuyến yên là một cơ quan của hệ nội tiết, kích thước nhỏ gọn, nằm ở vùng thân xương hốc yên.

Mặc dù kích thước nhỏ nhưng vai trò của cơ quan này vô cùng quan trọng và không thể thay thế

Cơ quan nội tiết này dù nhỏ nhưng được chia thành 3 thùy theo cấu trúc giải phẫu, mỗi thùy có vai trò riêng biệt và độc lập.

Thùy trước

Thùy trước, hay còn gọi là tuyến yên bạch, so với thùy sau, thì thùy trước có kích thước lớn hơn và gồm ba phần: phần phễu, phần trung gian, và phần xa. Thùy trước có vai trò quan trọng trong việc tiết ra nhiều loại hormone thông qua các tế bào tuyến, mỗi tế bào tuyến sẽ tiết ra một loại hormone khác nhau.

• GH (Hormon tăng trưởng): thúc đẩy và điều hòa quá trình tăng trưởng và phát triển cần thiết cho cơ thể thông qua tổng hợp protein, glucose, chất béo,... Đồng thời, hormon này còn giúp kiểm soát sự phát triển của tế bào máu.

• ACTH (Hormon kích thích vỏ thượng thận): giúp sản xuất corticotropin bằng cách kích thích vỏ thượng thận, ngăn chặn sự co rút của chúng. Ngoài ra, ACTH còn kích thích sản xuất melanin trên da và tăng cường trí nhớ cũng như tạo ra cảm xúc sợ hãi. 

• TSH (Hormon kích thích tuyến giáp): kích thích quá trình tổng hợp và tiết ra hormone tuyến giáp.

• FSH (Hormon kích thích nang trứng): kích thích quá trình hình thành nang trứng và sản xuất hormone estrogen ở phụ nữ. Đối với nam giới, FSH tham gia vào sản xuất hormone testosterone và tăng cường quá trình tạo tinh trùng.

• LH (Hormon kích thích thể vàng): có vai trò quan trọng trong việc rụng trứng ở phụ nữ và duy trì chức năng sinh lý của thể vàng.

• Prolactin: kích thích tuyến vú sản xuất sữa ở phụ nữ, cũng như kết hợp với oxytocin để tiết ra sữa, cung cấp dinh dưỡng cho em bé.

• Cũng như một số hormone khác như Endorphin, Enkephalin, Lipotropin, Erythropoietin,…

Hormone TSH cũng tác động đến các tuyến nội tiết khác

Thùy giữa

Phần này chỉ xuất hiện ở cơ thể trẻ em và một số loài động vật thấp, có chức năng phân bố đồng đều sắc tố da thông qua hormone MSH.

Thùy sau

Mặc dù không tiết hormone nhưng đây là nơi hoạt động mạnh mẽ của các tế bào thần kinh đệm, cũng là phần tiếp nối của hệ thần kinh. Do đó, nó còn được gọi là thùy thần kinh. Phần thùy sau chứa các loại hormone:

• Vasopressin (ADH): đóng vai trò quan trọng trong quá trình lọc máu tại thận, hỗ trợ quá trình hấp thu nước, đặc biệt là ở ống lượn xa và quai Henle.

• Oxytocin: giúp tăng sức co bóp tử cung trong quá trình sinh nở, kết hợp với Prolactin để kích thích tiết sữa cho con.

Hầu hết các cơ quan trong cơ thể đều phụ thuộc vào tuyến yên

2. Các bệnh liên quan đến cơ quan này là gì?

Do đây là một cơ quan quan trọng trong cơ thể, nếu gặp bất kỳ vấn đề gì, tuyến yên có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Một số bệnh lý thường gặp bao gồm:

Suy tuyến yên

Đây là một loại bệnh tiến triển một cách âm thầm, có thể tích tụ trong một khoảng thời gian dài do nhiều nguyên nhân khác nhau. Sau đó, nó gây ra một loạt triệu chứng xuất hiện đột ngột, không đặc trưng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Triệu chứng có thể bao gồm:

• Đối với hệ tiêu hóa: thường xuyên đầy hơi, khó tiêu hoặc táo bón. Ngoài ra, cân nặng của bệnh nhân cũng tăng đột ngột một cách không bình thường.

• Đối với hệ sinh dục: ở phụ nữ có thể gặp phải rối loạn kinh nguyệt, khô âm đạo dẫn đến viêm âm đạo và đau khi quan hệ. Ở nam giới, có thể gặp chứng rối loạn cương dương.

Đột quỵ tuyến yên

Bệnh lý có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ, như các bệnh nhân mắc các bệnh nền như tăng huyết áp, chấn thương đầu, phẫu thuật tim, hoặc sử dụng thuốc chống đông máu,...

Triệu chứng thường bắt đầu đột ngột, mang tính cấp tính. Tuy nhiên cũng có trường hợp xuất hiện từ từ hoặc dần dần, bao gồm:

• Đau đầu: thường gặp những cơn đau mạnh mẽ đột ngột ở sau ổ mắt, lan rộng ra xung quanh.

• Giảm thị lực: thường gặp mất thị trường ở hai bên thái dương. Ngoài ra, có thể bị mờ mắt, mí sụp, nhìn mờ, đồng tử giãn,...

• Một số dấu hiệu nghi ngờ khác: huyết áp thấp, suy thận cấp, dấu hiệu màng não (bao gồm cổ cứng (+), Kernig (+), Bruzinski (+),...

U tuyến yên

Bệnh này xảy ra khi hoocmon Prolactin ở tuyến yên tăng hoặc giảm không bình thường, gây ra các khối u nội tiết.

Nếu được can thiệp và điều trị kịp thời, bệnh nhân sẽ không gặp vấn đề nguy hiểm. Ngược lại, nếu phát hiện muộn, người bệnh có thể phải điều trị suốt đời và gặp các biến chứng như hội chứng Cushing, mất kinh nguyệt, mất khả năng sinh sản, tăng đường huyết, tăng huyết áp,...

Đái tháo nhạt

Tình trạng suy giảm hoocmon ADH có thể ảnh hưởng đến chức năng thận nghiêm trọng. Vì vậy, bệnh lý này có thể đe dọa tính mạng. Hãy chú ý khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng sau:

• Đi tiểu nhiều lần trong ngày, khoảng cách giữa mỗi lần tiểu có thể chỉ khoảng 30 phút hoặc nhiều hơn. Lượng nước tiểu có thể lên đến 40 lít mỗi ngày.

• Mất nước: khát nước nhưng vẫn mất nước, gây khô miệng, da khô, chóng mặt, đau đầu, chuột rút,... Tình trạng kéo dài có thể gây rối loạn điện giải, giảm thể tích máu,...

• Một số dấu hiệu khác: thiếu ngủ (do tiểu nhiều vào ban đêm), giảm tập trung,...

Tình trạng tiểu quá nhiều lần trong ngày có thể là dấu hiệu của bệnh đái tháo nhạt

Vì đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, nếu tuyến yên gặp vấn đề, có thể gây tổn thương cho sức khỏe. Hãy thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế đáng tin cậy để phát hiện và can thiệp kịp thời nếu có dấu hiệu không bình thường.