Uyên ương

Uyên ương (danh pháp hai phần: Aix galericulata) là một loài vịt sống trên cây có kích thước trung bình, có mối quan hệ gần gũi với vịt Carolina ở Bắc Mỹ.

Đặc điểm và phân bố

Loài này có chiều dài từ 41 đến 49 cm và sải cánh dài từ 65 đến 75 cm.

Con trống, còn gọi là uyên, có bộ lông rất rực rỡ và dễ phân biệt. Nó sở hữu mỏ đỏ, vệt lông hình lưỡi liềm màu trắng nổi bật trên mắt, cùng với mặt đỏ và các 'ria' đặc trưng. Ngực có màu tía với hai sọc trắng dọc, hai hông đỏ đậm, và hai cụm lông màu da cam ở lưng giống như lá buồm. Con mái, hay ương, có vẻ ngoài tương tự như mái của vịt Carolina, với vành trắng quanh mắt và sọc chạy ngược về phía sau từ mắt, tuy nhiên màu sắc nhạt hơn, có thêm sọc nhỏ màu trắng bên hông và mỏ màu nhạt.

Loài uyên ương từng rất phổ biến ở miền đông châu Á, nhưng việc xuất khẩu ồ ạt và sự tàn phá môi trường rừng đã làm giảm mạnh số lượng loài này ở miền đông Nga và Trung Quốc xuống dưới 1.000 đôi, dù ở Nhật Bản vẫn còn khoảng 5.000 đôi.

Trong thế kỷ XX, một quần thể hoang dã với khoảng 1.000 đôi đã xuất hiện tại Vương quốc Anh sau khi các mẫu vật sống thoát ra khỏi bộ sưu tập. Dù có giá trị bảo tồn cao, loài vịt này không được bảo vệ ở đây vì không phải là loài bản địa. Một con trống uyên ương tên là Mandarin Patinkin đã được phát hiện tại Công viên Trung tâm Thành phố New York vào đầu tháng 10/2018.

Uyên ương thường sinh sản trong các khu vực có nhiều cây cối gần ao, hồ nước nông, và đầm lầy. Chúng làm tổ trong các hốc cây gần mặt nước. Con trống không tham gia ấp trứng và bảo vệ tổ, để con mái tự lo liệu. Tuy nhiên, khác với các loài vịt khác, uyên ương trống không bỏ rơi gia đình, chỉ tạm rời con mái trong thời gian ấp trứng và quay lại khi trứng nở. Sau khi các con nở, mẹ chúng bay xuống đất và kêu gọi chúng rời tổ, rồi dẫn chúng đến vùng nước gần đó, nơi chúng thường gặp lại cha. Nếu cha không có mặt, có thể nó đã chết trong quá trình di chuyển. Quần thể ở châu Á là loài di cư, trú đông tại các vùng đất thấp ở miền đông Trung Quốc và miền nam Nhật Bản.

Uyên ương tìm thức ăn bằng cách bơi lội hoặc đi lại trên mặt đất. Chúng chủ yếu ăn rau cỏ và hạt, đặc biệt là quả sồi. Thời gian kiếm ăn là lúc chạng vạng hoặc rạng đông, trong khi ban ngày chúng thường nghỉ ngơi trên cây hoặc dưới mặt đất.

Chúng có thể tập hợp thành những đàn nhỏ vào mùa đông, nhưng hiếm khi thấy chúng kết hợp với các loài vịt khác.

Thuần hóa

Uyên ương đã được biết đến và ngưỡng mộ ở châu Á từ rất lâu trước công nguyên. Người phương Tây nhanh chóng nhận diện loài này khi chúng xuất hiện ở Đông Á, và các cặp uyên ương nuôi nhốt được đưa đến châu Âu từ khoảng đầu thế kỷ XVIII. Uyên ương khá dễ chăm sóc và sinh sản, vì vậy chúng được nhiều người nuôi trong các khu bảo tồn cho mục đích săn bắn, du lịch, hoặc trong các sở thú.

Văn hóa dân gian

Người Trung Quốc và người Việt Nam đều gọi loài này là uyên ương (tiếng Trung giản thể: 鸳鸯, phồn thể: 鴛鴦, bính âm: yuān yāng), trong đó con trống được gọi là uyên và con mái là ương. Chúng thường xuyên xuất hiện trong nghệ thuật phương Đông và được xem là biểu tượng của hạnh phúc và sự chung thủy trong hôn nhân.

Trong văn hóa Trung Hoa, uyên ương thường được dùng như một phép ẩn dụ để chỉ các đôi tình nhân: 'Uyên ương hí thủy' (tiếng Trung giản thể: 鸳鸯戏水, phồn thể: 鴛鴦戲水, bính âm: yuān yāng xì shǔi). Hình ảnh uyên ương cách điệu cũng được sử dụng trong các đám cưới Trung Quốc. Ngày xưa, các cặp uyên ương thường được tặng trong đám cưới như một biểu tượng của sự trung thành.

Thư viện ảnh

Chú thích

Liên kết bên ngoài

• Hiệp hội Chăn nuôi Thủy cầm Quốc tế Lưu trữ ngày 11 tháng 5 năm 2008 trên Wayback Machine
• Trang Game Bird về uyên ương Lưu trữ ngày 7 tháng 4 năm 2007 trên Wayback Machine
• Trang của RSPB về chim ở Anh
• Nghiên cứu về uyên ương tại Birkbeck, Đại học London
• Video về uyên ương trên Internet Bird Collection