Vắc xin không hoạt động là gì và liệu có an toàn cho người tiêm không?

1. Hiểu biết tổng quan về các loại vắc xin

Phần lớn các bệnh truyền nhiễm mà con người gặp phải do các vi sinh vật gây ra, phổ biến nhất là vi khuẩn và virus. Các bệnh do vi khuẩn thường được điều trị bằng kháng sinh để tiêu diệt, tuy nhiên vi khuẩn có khả năng phát triển kháng kháng sinh. Các bệnh do virus không thể điều trị bằng kháng sinh, chủ yếu phải dựa vào hoạt động của hệ miễn dịch.

Vắc xin không hoạt động không chứa tác nhân gây bệnh sống

Khi virus xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ phản ứng để nhận diện kháng nguyên đặc trưng của virus này. Sau đó, các kháng thể tương ứng sẽ được tạo ra để tiếp cận và làm cho virus trở nên không hoạt động. Những kháng thể này vẫn tồn tại trong cơ thể sau khi virus bị tiêu diệt, giúp bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ nhiễm lại virus và mắc bệnh lần nữa.

Dựa vào cơ chế hoạt động này của hệ miễn dịch, y học đã phát triển cách giúp cơ thể sản xuất kháng thể chủ động thông qua việc tiêm các chế phẩm sinh học chứa kháng nguyên từ vi sinh vật. Điều này giúp tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một số tác nhân gây bệnh cụ thể.

Hệ miễn dịch vẫn hoạt động để nhận biết và sản sinh kháng thể chống lại virus. Khi bị nhiễm virus gây bệnh, cơ thể đã có sẵn kháng thể nên có khả năng tiêu diệt virus nhanh chóng, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh và biến chứng.

Có nhiều dạng bào chế vắc xin với thành phần khác nhau

Thực tế có rất nhiều dạng bào chế vắc xin, bao gồm:

- Vắc xin sống, giảm độc: Trong loại vắc xin này, virus vẫn sống nhưng đã được xử lý đặc biệt để giảm khả năng gây bệnh và độc hại.

- Vắc xin không hoạt động: Loại vắc xin này được tạo ra từ virus đã bị giết chết hoặc bất hoạt. Mặc dù virus đã không còn sống nhưng vẫn chứa kháng nguyên, kích thích hệ miễn dịch sản xuất kháng thể chống lại bệnh tật như bình thường.

- Vắc xin không chứa virus: Loại vắc xin này không chứa toàn bộ virus mà chỉ chứa các thành phần kháng nguyên cần thiết để kích thích hệ miễn dịch sản xuất kháng thể. Quá trình điều chế có thể khác nhau tùy theo loại virus, thường sử dụng phương pháp hóa chất hoặc kỹ thuật tái tổ hợp DNA để tạo ra thành phần kháng nguyên.

- Vắc xin giải độc tố: là loại vắc xin chứa các chất giúp ngăn chặn vi khuẩn tiết ra các chất độc hại cho cơ thể. Loại vắc xin này chỉ áp dụng cho các bệnh do virus tương ứng gây ra.

- Vắc xin tổng hợp: đây là loại vắc xin vô bào đặc biệt, được tạo ra bằng cách kết hợp kháng nguyên hoặc giải độc tố của vi sinh vật, giúp hệ miễn dịch nhận biết và sản xuất kháng thể.

- Vắc xin DNA: Khi đã phân tích được gen của vi sinh vật gây bệnh, các nhà khoa học có thể sản xuất vắc xin DNA. Mặc dù dòng vắc xin này vẫn đang trong quá trình thử nghiệm, nhưng có tiềm năng phát triển lớn.

Vắc xin không hoạt động có thể được tiêm cho cả những người miễn dịch yếu

Vắc xin bất hoạt là cái gì và có những dạng gì?

Vắc xin bất hoạt là thể loại vắc xin được tạo ra bằng cách nuôi cấy tác nhân gây bệnh, thường là virus, trong điều kiện thích hợp. Khi tác nhân gây bệnh phát triển đầy đủ, qua việc sử dụng nhiệt, hóa chất hoặc xạ trị, chúng sẽ bị tiêu diệt hoặc giảm độc lực, từ đó trở thành bất hoạt. Cũng có khi vắc xin bất hoạt chỉ sử dụng một phần cần thiết từ virus gây bệnh, đủ để kích thích cơ thể tạo ra kháng thể.

Thực tế, có hai dạng vắc xin bất hoạt, bao gồm:

1. Vắc xin bất hoạt toàn phần

Loại vắc xin này được sản xuất bằng cách nuôi cấy tác nhân, sau đó sử dụng nhiệt hoặc hóa chất để bất hoạt chúng. Tác nhân gây bệnh không còn khả năng sống sót nên không thể gây ra bệnh. Các chuyên gia vắc xin sẽ xác định liều lượng cần thiết, đảm bảo có đủ kháng nguyên để kích thích miễn dịch trong cơ thể.

Người bệnh đã được tiêm vắc xin bất hoạt toàn bộ có thể hoàn toàn tin tưởng vào việc giảm nguy cơ mắc bệnh, thậm chí cả ở những người có hệ miễn dịch yếu. Hầu hết các loại vắc xin này hiện nay chỉ kích thích miễn dịch dịch chất, không thúc đẩy miễn dịch tế bào nên cần tiêm liều phòng ngừa để duy trì miễn dịch cần thiết.

Vắc xin phòng bệnh ho gà là loại vắc xin bất hoạt

Hiện nay, các loại vắc xin bất hoạt phổ biến bao gồm: vắc xin phòng bệnh ho gà, vắc xin phòng bệnh tả, vắc xin phòng bệnh thương hàn, vắc xin phòng bệnh bại liệt, vắc xin phòng bệnh cúm, vắc xin phòng bệnh dại, vắc xin phòng bệnh viêm gan A, vắc xin phòng bệnh dịch hạch.

2.2. Vắc xin theo đơn vị

Đặc điểm chung của vắc xin dưới dạng liều đơn và vắc xin bất hoạt toàn phần là cả hai đều không chứa tác nhân sống gây bệnh, do đó không gây ra nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, vắc xin dưới dạng liều đơn chỉ bao gồm các thành phần kháng nguyên cần thiết để kích thích miễn dịch mà không chứa toàn bộ tác nhân gây bệnh.

Do đó, quy trình chế tạo vắc xin dưới dạng liều đơn phức tạp hơn so với thông thường, đòi hỏi phải xác định một cách chính xác kháng nguyên cần thiết để cơ thể nhận biết và tạo ra đủ kháng nguyên để đáp ứng miễn dịch. Phản ứng miễn dịch sau khi tiêm vắc xin dưới dạng liều đơn rất tích cực, tuy nhiên khả năng này có thể giảm dần theo thời gian.

Phân loại vắc xin dưới dạng liều đơn có thể đa dạng hơn với những loại như:

• Vắc xin dưới dạng liều đơn kết hợp.

• Vắc xin dưới dạng liều đơn chứa protein.

• Vắc xin polysaccharide.

Các loại vắc xin dưới dạng liều đơn phổ biến hiện nay bao gồm: vắc xin phòng bệnh ho gà, vắc xin phòng bệnh viêm gan B, vắc xin phòng bệnh HPV, vắc xin phòng bệnh màng não cầu, vắc xin phòng bệnh phế cầu, vắc xin phòng bệnh zona.

Vắc xin bất hoạt đảm bảo an toàn và tạo ra sự miễn dịch mạnh mẽ cho người tiêm

3. Có nên tiêm vắc xin bất hoạt?

Vắc xin bất hoạt không chứa tác nhân gây bệnh sống, do đó không có nguy cơ mắc bệnh, an toàn cho mọi đối tượng từ người già đến trẻ nhỏ và người suy giảm miễn dịch. Với nhiều ưu điểm như vậy, vắc xin bất hoạt đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều loại vắc xin phòng bệnh hiện nay.