Vai trò quan trọng của Chánh kiến trong Bát chánh đạo

Chúng ta thường nghe nói về sự cần thiết của Chánh kiến trước khi thực hiện bất kỳ việc gì. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu sâu sắc về khái niệm này và thường nghĩ rằng nó chỉ liên quan đến Đạo Phật.

Người có Chánh kiến là người có khả năng nhìn thấy rõ ràng ngũ uẩn, thập nhị nhân duyên và Tứ Đế,... Điều này đồng nghĩa với việc toàn bộ thân tâm nhìn thấy và cảm nhận được tất cả mọi hoạt động của cảm xúc, tư duy và ý thức, bao gồm cả 18 giới; và sự hiểu biết đó, được mô tả như sau: 

Chánh kiến có vai trò quan trọng, Đức Phật đã nhấn mạnh điều này trong Bát chánh đạo, một hướng dẫn giúp con người sống theo đạo đức cao quý.  

2.1 Xóa bỏ khổ đau

Trong cuộc sống này, mỗi người đều trải qua những nỗi đau riêng vì nhiều lý do khác nhau. Người không có Chánh kiến thường nhìn thấy đau khổ là thực tế, khi gặp thất bại thì trở nên buồn bã, cảm thấy cuộc sống tràn ngập nỗi uất ức, tuyệt vọng; trong khi người có Chánh kiến nhìn thấy đau khổ làm chính nó, không vĩnh viễn, không cố định. Họ tìm nguyên nhân của phiền muộn và xóa bỏ nó.

Khi hiểu về Chánh kiến và hiểu về Nhân Quả, họ nhận ra rằng hành động thiện ác của họ sẽ dẫn đến hạnh phúc hoặc đau khổ. Họ nhận ra rằng nguyên nhân trực tiếp của sự chênh lệch và bất bình đẳng trong cuộc sống này là những hành động tốt hay xấu của mỗi cá nhân trong quá khứ hoặc hiện tại.

Khi có Chánh kiến, họ sẽ có tư duy đúng đắn, giúp họ nhận biết vấn đề và hành động chính xác, không gây đau khổ, không làm tổn hại đến sinh linh, không ảnh hưởng đến sự sống của muôn loài.

Nói một cách khác, những hành động này vượt qua ham muốn, sân si, nghi ngờ. Điều này giúp họ thực hiện được ba nguyên tắc chánh ngữ, chánh nghiệp và chánh mạng trong Bát chánh đạo. 

Chánh tri kiến giúp họ nhìn thấy gốc rễ vấn đề để không rơi vào cảm giác đau khổ, tránh xa khỏi sự hoang mang, khác biệt với những người chỉ nhìn thấy khủng hoảng, không có khả năng giải quyết vấn đề nên thường tìm cách tránh khỏi thế giới thực, dẫn đến thất bại, đau khổ; 

Vì vậy, khi gặp bất kỳ đau khổ nào, một sự không như ý nào đó như bệnh tật, tai nạn, thất bại, chia ly,... họ chỉ cần áp dụng Chánh kiến để nhận ra rằng thân thể này chỉ là ảo, mọi thứ chỉ là tạm thời, và không nên bám chặt vào đau khổ.

Đức Phật đã đưa ra một ví dụ trong bài giảng đầu tiên với năm anh em Kiều Trần Như là không có Chánh kiến chúng ta như đang ở trong một ngục tối mà không nhận ra, và con người là tù nhân trong ngục tối đó. Tuy nhiên, họ vẫn có ý chí. Khi có động lực phù hợp, ý chí có thể được kích thích và hoạt động.

Các tôn giả hỏi về kết quả của Chánh kiến, Đức Phật giải thích: Đó là sự chống lại sự mê tín. Nó chống lại suy tưởng sai lầm. Và sự mê tín có nghĩa là không hiểu được các chân lý cao quý, không hiểu được sự hiện hữu của Khổ và cách loại bỏ Khổ. Chánh kiến làm được điều đó.

Khi có Chánh kiến, chúng ta sẽ không bị lẫn lộn giữa thực và hư, giữa hiện thực và nhận thức sai lầm của mê tín, để có cái nhìn chính xác, hoàn toàn khách quan, vượt lên trên mọi khó khăn...

Nhờ có Chánh kiến chúng ta biết rằng mọi thứ xuất phát từ chúng ta, từ đó loại bỏ niềm tin vào sức mạnh của các nghi thức và việc thờ cúng; là loại bỏ sự ảo tưởng về quyền lực của kinh sách; là từ bỏ sự mù mịt và mây mù của mê tín. 

Lợi ích của Chánh kiến và nguy hại của sự mê tín là gì, dựa vào sự thông minh thật sự chứ không phải dựa vào niềm tin mù quáng.

Đạo Phật không tôn trọng tín điều, và tôn trọng sự thực; do đó, việc chấp nhận hoặc không chấp nhận những lời tuyên bố của Đức Phật hoàn toàn dựa vào tự do tư duy của mỗi người. Chúng ta có hoàn toàn quyền phản đối và tìm hiểu thông tin một cách đúng đắn. 

Hiểu được hậu quả của những hành động xấu mà chúng ta có thể gây ra thông qua cơ thể, lời nói, ý nghĩ, từ đó tự giới hạn dần những yếu tố gây ra tội ác như giết người, trộm cắp, nói dối,... qua đó dần loại bỏ ác nghiệp, tiến gần hơn về thiện nghiệp.

Việc này giúp tâm hồn của chúng ta trở nên trong sạch nhờ vào việc thực hiện những việc lành, tránh xa mọi hành vi gây hại cho bản thân và người khác như pháp pháp, giết người, cướp bóc, lừa dối kẻ khác,... từ đó chúng ta có thể chọn lựa những nghề nghiệp mang lại lợi ích và hạnh phúc cho bản thân và người khác.

Chánh kiến có tác dụng làm sạch tâm hồn, loại bỏ những ý nghĩ xấu xa, những ác nghiệp sẽ không có cơ hội phát sinh.

Nhờ sự hiểu biết chân chính sẽ đưa đến suy nghĩ, lời nói và hành động chân chính. Nhờ Chánh kiến mà chúng ta loại bỏ được ác nghiệp, thực hiện hành động thiện để hoàn thiện bản thân. Điều này cũng là mục tiêu của đạo đức xã hội.

Để đạt được Chánh kiến, chúng ta cần có sự thông minh đích thực. Đầu tiên, chúng ta cần tin vào quy luật Nhân quả-Nghiệp báo (Kamma). Tiếp theo, chúng ta cần hiểu biết về bản chất thực sự của thân và tâm. Chúng ta cần nhận thức rằng cả thân và tâm đều thay đổi không ngừng. Vì vậy, chúng ta biết rằng cả thân và tâm đều là không thường, không cố định.