Buzz
Văn hóa Mỹ Latinh thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, bao gồm văn học, nghệ thuật, nhạc và khiêu vũ. Tôn giáo, phép xã giao, và các phong tục tập quán khác cũng là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người dân Mỹ Latinh. Mặc dù nhiều người có nguồn gốc văn hóa châu Âu, sự ảnh hưởng của người bản địa, người châu Phi và người châu Á cũng rất rõ nét.
Văn hóa Mỹ Latinh bao gồm những khu vực nói tiếng Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Pháp và nhiều ngôn ngữ khác có nguồn gốc từ tiếng Latinh của Đế chế La Mã. Điều này áp dụng cho hầu hết Mexico, Trung Mỹ và Nam Mỹ, trừ các vùng nói tiếng Anh hoặc tiếng Hà Lan. Văn hóa Mỹ Latinh còn lan rộng đến các khu vực của Hoa Kỳ như California, Texas, Florida và các thành phố lớn như New York, Chicago, Dallas, Los Angeles và Miami.
Lịch sử tôn giáo ở Mỹ Latinh chủ yếu bị chi phối bởi Giáo hội Công giáo, nhưng gần đây, các nhóm Tin Lành đang gia tăng ảnh hưởng. Số liệu năm 2014 cho thấy 69% dân số là Công giáo và 19% là Tin Lành, với sự gia tăng rõ rệt ở Brazil và Trung Mỹ. Sự phát triển của Phong trào Ngũ tuần (Pentecostalism) là đặc biệt nổi bật.
Tôn giáo ở Mỹ Latinh chủ yếu là Công giáo, với một sự gia tăng đáng kể của các nhóm Tin Lành và sự hiện diện của các tín ngưỡng Phi tôn giáo. Theo khảo sát năm 2020, 57% dân số Mỹ Latinh theo Công giáo, 19% theo Tin Lành, và 90% là Kitô hữu. Tại các quốc gia như Brazil, Honduras, và Guatemala, số lượng tín đồ Tin Lành đang tăng lên, đặc biệt là Phong trào Ngũ tuần, với tỷ lệ người Tin Lành lên đến 22% ở Brazil và hơn 40% ở Trung Mỹ.
Các tín ngưỡng bản địa và nghi lễ truyền thống vẫn được duy trì ở những quốc gia với số lượng lớn người Mỹ bản địa, như Bolivia và Peru. Các truyền thống gốc Phi như Santería và Candomblé cũng phổ biến tại Cuba và Brazil. Argentina nổi bật với cộng đồng Do Thái và Hồi giáo lớn, trong khi Brazil có nhiều người theo Thuyết thông linh của Allan Kardec. Các tín ngưỡng như Do Thái giáo, Mặc Môn giáo, và Phật giáo cũng có mặt ở Mỹ Latinh.
Văn học Mỹ Latinh phản ánh sự hòa quyện của nhiều nền văn minh, từ các bộ tộc da đỏ trước thời kỳ thuộc địa đến sự kết hợp của các nền văn hóa châu Âu, châu Phi và châu Á. Những ảnh hưởng này đã tạo ra một nền văn hóa phong phú với nhiều yếu tố huyền bí và thần thoại, vẫn tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân.
Văn học Mỹ Latinh là sự kết hợp phong phú của các nền văn minh đa dạng. Trước khi bị thực dân châu Âu xâm lược, các bộ tộc da đỏ như Aztec, Inca, và Maya đã phát triển nền văn hóa đặc sắc. Kinh điển Popol Vuh của người Maya là một ví dụ tiêu biểu. Sự pha trộn văn hóa giữa người da đỏ bản địa, thực dân da trắng, người da đen và người da vàng đã tạo nên một nền văn hóa độc đáo, nơi tín ngưỡng đa thần và huyền thoại vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến văn hóa hiện đại.
Văn học Mỹ Latinh kết hợp yếu tố thực và ảo, xuất phát từ quan điểm huyền thoại hóa hiện thực của các nhà văn khu vực này. Tác phẩm văn học huyền ảo thế kỷ XX mang đậm dấu ấn tâm linh và bản sắc châu lục. Các nhà văn khai thác văn hóa dân gian và bối cảnh xã hội hiện đại qua nhiều phương thức khác nhau. Văn hóa Maya và châu Phi cổ xưa hiện diện rõ nét trong sáng tác từ Nam Mỹ và Caribe. Những motif tâm linh như giấc mơ, điềm báo, mê cung, cái chết, và linh hồn thường xuyên xuất hiện, mở ra một thế giới nghệ thuật kỳ bí giữa thực tại và hư vô.
Tâm thức Mỹ Latinh rõ nét trong văn học hiện đại từ thập niên 30 của thế kỷ XX, với trào lưu Hiện thực huyền ảo (Magic realism) pha trộn hiện thực và huyền ảo. Dòng văn học này khám phá tâm hồn con người và khôi phục bản sắc châu lục trước sự áp bức của các đế quốc. Các thế hệ nhà văn, từ các tên tuổi tiên phong như Borges, Asturias, Carpentier, Rulffo đến thế hệ Bùng nổ như Garcia Marquez, Fuentes, và Vargas Llosa, đã tiếp tục khai thác miền văn chương huyền ảo.
Phim ảnh
Điện ảnh Mỹ Latinh phát triển mạnh mẽ với sự xuất hiện của âm thanh, tạo ra rào cản ngôn ngữ đối với phim Hollywood. Những năm 1950-1960 chứng kiến phong trào Rạp chiếu phim thứ ba, do Fernando Solanas và Octavio Getino dẫn đầu. Gần đây, phong cách 'Điện ảnh Mỹ Latinh mới' nổi bật, và điện ảnh Mexico từ thời kỳ hoàng kim những năm 1940 trở thành biểu tượng quan trọng của ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ Latinh với sự phát triển và cạnh tranh mạnh mẽ.
Thể loại phim truyền hình Telenovela từ Mỹ Latinh lần đầu được công nhận quốc tế qua bộ phim 'Đơn giản, tôi là Maria' (Simplemente Maria, Perú, 1969). Sau đó, 'Người giàu cũng khóc' (Los ricos también lloran, Mexico, 1979) được phát sóng tại Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ và Việt Nam trong thời kỳ Đổi Mới. Phim 'Escrava Isaura' (Nô tì Isaura, Brasil, 1976) thành công vang dội với 450 triệu lượt xem tại Trung Quốc, đưa tên tuổi của Lucélia Santos đến quốc gia này. Ngày nay, các bộ phim Telenovela như 'Khi bình minh đến', 'Pasión de Gavilanes', 'Hành trình trở về', và 'Chuyện tình Marina' tiếp tục thu hút khán giả. Các quốc gia sản xuất nổi bật bao gồm Mexico, Brasil, Colombia, và Venezuela, mặc dù các bộ phim này thường có cốt truyện dài dòng và thoại vòng vo.
Ẩm thực
Ẩm thực Mỹ Latinh bao gồm các món ăn, đồ uống và phong cách nấu ăn đa dạng, phổ biến ở nhiều quốc gia trong khu vực. Châu Mỹ Latinh nổi bật với sự phong phú về chủng tộc và sắc tộc, dẫn đến các nền ẩm thực phong phú. Các món đặc trưng gồm Arepas, Empanadas, Pupusas, Tacos, Tamales, Tortilla, cùng với các loại salsa và gia vị như guacamole, Pico de gallo, Chimichurri, ớt, aji, pebre. Sofrito là thuật ngữ chỉ sự kết hợp của các nguyên liệu thơm xào hoặc om, bao gồm nước sốt cà chua, ớt chuông nướng, tỏi, hành và rau thơm. Gạo, ngô, mì ống, bánh mì, chuối, khoai tây, yucca và đậu là những thực phẩm chính. Đồ uống Mỹ Latinh cũng đa dạng với cà phê, mate, guayusa, Horchata, Chicha, atole, cacao và aguas frescas. Các món tráng miệng như Dulce de leche, alfajor, pudding gạo, bánh tres leches, teja, beijinho và flan cũng rất phong phú.
Chú thích
- Alonso, Paul. Satiric TV in the Americas: Critical Metatainment as Negotiated Dissent. Oxford University Press, 2018.
- Bailey, Gauvin Alexander. Art of Colonial Latin America. London: Phaidon, 2005.
- Bayón, Damián. 'Art, c. 1920–c. 1980'. In: Leslie Bethell (ed.), A Cultural History of Latin America. Cambridge: University of Cambridge, 1998, pp. 393–454.
- (tiếng Tây Ban Nha) Belaunde, Víctor Andrés. Peruanidad. Lima: BCR, 1983.
- Concha, Jaime. 'Poetry, c. 1920–1950'. In: Leslie Bethell (ed.), A Cultural History of Latin America. Cambridge: University of Cambridge, 1998, pp. 227–260.
- Custer, Tony. The Art of Peruvian Cuisine. Lima: Ediciones Ganesha, 2003.
- Lucie-Smith, Edward. Latin American Art of the 20th Century. London: Thames and Hudson, 1993.
- Martin, Gerald. 'Literature, Music and the Visual Arts, c. 1820–1870'. In: Leslie Bethell (ed.), A Cultural History of Latin America. Cambridge: University of Cambridge, 1998, pp. 3–45.
- Martin, Gerald. 'Narrative Since c. 1920'. In: Leslie Bethell (ed.), A Cultural History of Latin America. Cambridge: University of Cambridge, 1998, pp. 133–225.
- Olsen, Dale. Music of El Dorado: The Ethnomusicology of Ancient South American Cultures. Gainesville: University Press of Florida, 2002.
- (tiếng Tây Ban Nha) Romero, Raúl. 'La Música Tradicional y Popular'. In: Patronato Popular y Porvenir, La Música en el Perú. Lima: Industrial Gráfica, 1985, pp. 215–283.
- Romero, Raúl. 'Andean Peru'. In: John Schechter (ed.), Music in Latin American Culture: Regional Tradition. New York: Schirmer Books, 1999, pp. 383–423.
- Turino, Thomas. 'Charango'. In: Stanley Sadie (ed.), The New Grove Dictionary of Musical Instruments. New York: MacMillan Press Limited, 1993, vol. I, p. 340.
Liên kết ngoài
- Văn hóa Mỹ Latinh Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ
- Mexican Celebrations ERIC
- Lịch sử và Văn hóa Latino Smithsonian Institution
- Khảo cổ học Ecuador
- Tạp chí Sounds and Colours khám phá âm nhạc và văn hóa Mỹ Latinh
- Latineos: Mỹ Latinh, Caribbean, nghệ thuật và văn hóa
- Tôn giáo ở Mỹ Latinh
- Người bản địa Mexico
- Công giáo ở Mexico
- Tôn giáo của người Mỹ bản địa
- Tôn giáo ở Venezuela
