Văn hóa ''ppalli ppalli'' và lý do người Hàn ấn mòn nút đóng cửa thang máy hoặc ăn nhanh đến mang bệnh

Văn hóa ''ppalli ppalli'' đã từng đóng góp vào sự phát triển nhanh chóng của Hàn Quốc trong quá khứ nhưng liệu nó có đang trở thành một cơn ác mộng về sống vội vàng đến mức lãng quên chính bản thân?

Báo JoongAng của Hàn Quốc đã đưa ra một quan sát thú vị: Mỗi khi bước vào thang máy tại các tòa nhà cao tầng ở đây, hãy dành vài giây để chú ý nút đóng cửa. Trong nhiều trường hợp, nút này trở nên cũ và mòn đi do số lượng lớn người liên tục ấn vào nhằm tiết kiệm thời gian trên đường đi.

Năm 2014, bác sĩ Kim Do-hoon từ Bệnh viện Ansan thuộc Đại học Hàn Quốc tiết lộ rằng trong 2 năm hành nghề tại đó, ông đã khảo sát 8.770 bệnh nhân và phát hiện gần 90% trong số họ chỉ mất dưới 15 phút để ăn xong.

Ăn nhanh là một phần của văn hóa ''ppalli ppalli'' của Hàn Quốc, liên quan đến sự phát triển kinh tế nhanh chóng trong quá khứ. Tuy nhiên, ăn nhanh cũng có thể tăng nguy cơ mắc các bệnh về lipid máu do lượng chất béo trong máu tăng cao.

Ăn nhanh cũng tăng nguy cơ trào ngược, khó tiêu và béo phì, vì thời gian trước khi não nhận ra dạ dày đã đầy chỉ mất từ 15 đến 20 phút.

Một ví dụ khác là ở các trạm xe bus khi mọi người vội vã lao lên xe mà không kịp trả tiền vé trước khi lăn bánh. Khi tới bến, nhiều người cũng đã sẵn sàng chờ đợi từ trước để có thể xuống xe ngay khi cửa mở ra.

Tính khẩn trương trong mọi hành động của người Hàn, một phần đã thấm vào văn hóa và lối sống của họ, đôi khi được nhận định là một trong những điều gây sốc nhất với người nước ngoài.

Vì đặc điểm đó, cụm từ 'ppalli ppalli' đã ra đời. Trong tiếng Hàn, ppalli (빨리) có nghĩa là 'nhanh lên!' hoặc 'khẩn trương!' và thường được dùng như một cụm từ thúc giục. Nếu bạn đã từng đến Hàn Quốc hoặc tiếp xúc nhiều với văn hóa của họ qua phim ảnh, bạn chắc chắn đã quen với cụm từ này. Văn hóa 'khẩn trương' này khuyến khích mọi người hành động nhanh chóng trong mọi khía cạnh của cuộc sống.

Nhiều chuyên gia tin rằng văn hóa 'sống gấp' này có liên quan mật thiết đến sự phát triển nhanh chóng của Hàn Quốc sau chiến tranh. Trong bối cảnh đó, tốc độ trong mọi hoạt động được coi là hiệu quả và là nền tảng cho sự tiến bộ xã hội.

Tuy nhiên, theo thời gian, người dân cũng nhận ra rằng việc thực hành 'ppalli ppalli' một cách tiêu cực có thể dẫn đến sự lơ đễnh hoặc lơ là các giá trị quan trọng hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.

Gốc rễ sâu xa của 'ppalli ppalli'

Trong chuyến thăm một nhà hàng dành cho tài xế ở quận Gwanak, Seoul, Matt C. Crawford của BBC Travel đã chú ý đến việc chuẩn bị và phục vụ thức ăn. Theo quan sát của anh, chỉ mất hơn 2 phút để thức ăn được mang ra, và hơn 1 phút nữa để một bát canh xương lợn nghi ngút khói được bưng ra.

Không chỉ ăn nhanh - việc chuẩn bị và phục vụ thức ăn của người Hàn cũng 'thần tốc', đặc biệt ấn tượng khi đất nước này không có văn hóa tip.

Lý giải về việc tại sao người Hàn lại 'ám ảnh' với lối sống 'ppalli ppalli', các nhà phân tích vẫn chưa thể thống nhất. Một lý giải chủ đạo là việc đất nước này nhanh chóng nhảy vọt từ một nền kinh tế nghèo nàn thành quốc gia công nghiệp hiện đại hóa đã giúp hình thành một thiện cảm nhất định cho văn hóa này.

Một phần đóng góp cho kết quả này là thời kỳ lãnh đạo của cựu Tổng thống Park Chung Hee từ 1963 đến 1979. Dù vẫn còn nhiều tranh cãi về di sản của ông, nhiều người cho rằng tinh thần được lãnh đạo này truyền tải vào hoạt động kinh doanh và đời sống thường nhật đã thực sự nảy nở vào thời gian đó.

Ví dụ, xuất khẩu của Hàn Quốc chỉ đạt 100 triệu USD vào năm 1964, nhưng đã tăng lên 10 tỷ USD vào năm 1977, trước 3 năm so với kế hoạch. Chính quyền chỉ mất 2,5 năm để hoàn thành Đường cao tốc Gyeongbu, một tuyến đường cao tốc nối thủ đô với cực nam Busan, vào năm 1968.

Kang Jun-man, giáo sư chuyên mục và báo chí tại Đại học Quốc gia Jeonbuk cho biết: 'Thời điểm quan trọng mà 'ppalli ppali' trở thành quy tắc ứng xử của người Hàn Quốc là những năm 1960 khi các kế hoạch phát triển kinh tế được thúc đẩy bởi chính phủ quân sự sau Chiến tranh'.

Trên thực tế, người dân Hàn từng sống 'thư thả' hơn nhiều, khi chỉ vài thập kỷ trước (những năm 1960), khoảng 72% dân số vẫn sống ở nông thôn.

Việc thực hành ''ppalli ppalli'' không chỉ đơn thuần là một phần trong cuộc sống hàng ngày của người Hàn Quốc; sự nhanh chóng đã ăn sâu vào tâm trí họ như một giá trị cơ bản.

Nhà nhân chủng học Kim Choong-soon

Công dân Hàn Quốc nhập tịch Gary Rector, người đến Seoul với tư cách là tình nguyện viên của Đoàn Hòa bình Hoa Kỳ vào năm 1967, hồi tưởng: 'Tôi nhớ mình đã rất ngạc nhiên vì trước khi đến đây, tôi đã có ý tưởng khuôn mẫu rằng họ sẽ thả lỏng kiểu thiền định và có cuộc sống chậm rãi.

Tuy nhiên, tôi lại thấy rằng mọi người thường lao đi còn nhiều hơn người Mỹ. Những người lớn tuổi thư thả hơn, nhưng những người ở độ tuổi của tôi - khi đó tôi 24 - bận rộn như thoi đưa để cố gắng cải thiện lối sống của họ'.

Nhà nhân chủng học Kim Choong-soon cho rằng phần lớn thành công của Hàn Quốc với tư cách là một đất nước xuất khẩu tập trung vào tốc độ. 'Việc thực hành 'ppalli ppali' không chỉ đơn thuần là một phần trong cuộc sống hàng ngày của người Hàn Quốc; sự nhanh chóng đã ăn sâu vào tâm trí họ như một giá trị cơ bản', ông viết trong cuốn Way Back to Korea. 'Nhờ văn hóa vội vàng này, Hàn Quốc đã có thể đạt được tiến bộ kinh tế to lớn và công nghiệp hóa trong một thời gian rất ngắn'.

Tuy nhiên, một điều bất ngờ là 'ppalli ppalli' không hoàn toàn là kết quả của quá trình hiện đại hóa mà đã có nguyên cớ văn hóa sâu xa trước đây. Mặc dù Hàn Quốc được công nhận nhiều hơn về lối sống khẩn trương, nhưng Triều Tiên cũng vậy. Cố lãnh đạo Kim Il-sung của Triều Tiên khuyến khích người lao động khao khát ''tốc độ chollima'', ám chỉ một con ngựa thần thoại bay khoảng 400km mỗi ngày.

Truyền thống đó vẫn tiếp tục ở Triều Tiên hiện đại, với các tòa tháp căn hộ cao cấp trên phố Ryomyong của Bình Nhưỡng mở cửa vào năm 2017 chỉ sau 1 năm xây dựng.

Kim Choong-soon đồng tình với ý kiến rằng lối sống này có nguồn gốc lâu đời hơn. Ông dẫn chứng các tòa nhà và công trình thời tiền hiện đại cũng đã được hoàn thành trước hạn, chẳng hạn như pháo đài Hwaseong ở Suwon đã được hoàn thành sớm 7 năm vào 1796 và vẫn trong tình trạng tuyệt vời.

Tương tự như thế, người ta tự hỏi liệu chiếc men ngọc tinh xảo của triều đại Goryeo (918-1392) có được tạo ra trên bánh xe của người thợ gốm với hiệu suất tương tự như đặc trưng của các sản phẩm Hàn Quốc ngày nay hay không. Sự khéo léo bằng tay và trình độ nghệ thuật chắc chắn đã được đánh giá cao vào thế kỷ 16, khi nhà thư pháp Han Seok-bong đưa nghệ thuật thư pháp 'không nhấc bút lên khỏi giấy' lên đỉnh cao.

Sejong Đại đế, người trị vì thứ tư của triều đại Joseon (1392-1910) có công tạo ra hangul (chữ viết của Hàn Quốc), đã viết về xu hướng vội vã của người dân trong biên niên sử của hoàng gia.

Biên niên sử cho biết: 'Người dân có xu hướng vội vàng vào mọi dịp, vì vậy họ thiếu chính xác. Làm thế nào chúng ta có thể chế tạo tốt mái ngói để ngăn chúng bị phá hủy khi mưa lớn?'.

Isabella Bird Bishop, một nhà thám hiểm và nhà văn người Anh, cũng ghi nhận sự nhanh nhạy trong học tập của người dân.

Bà viết trong cuốn sách xuất bản năm 1897: 'Các giáo viên nước ngoài sẵn sàng làm chứng cho sự nhạy bén về tinh thần và khả năng nhận thức nhanh, cũng như khả năng tiếp thu ngôn ngữ nhanh chóng, họ nói trôi chảy hơn và có giọng tốt hơn nhiều so với (một số quốc gia Đông Á khác)'.

Tác động sâu rộng của 'ppalli ppalli'

Dù lối sống này đã ăn sâu vào hành vi của người Hàn và bao phủ gần như mọi khía cạnh thường nhật, một điều không khó nhận ra là có vài khía cạnh mà ở đó tinh thần khẩn trương của họ nổi bật hơn cả.

Một ví dụ là trong vấn đề sử dụng công nghệ. Người Hàn Quốc đặc biệt thiếu kiên nhẫn với tốc độ internet chậm, vì nó cản trở việc trao đổi nhanh chóng như thông tin liên lạc, ngân hàng, mua sắm và rất nhiều tác vụ khác hiện được thực hiện thông qua thiết bị di động. Một số người thậm chí nóng ruột đến mức chọn đóng trình duyệt và thử lại thay vì nhìn vào màn hình tải trong 3 giây nữa.

Kết quả không có gì đáng ngạc nhiên khi theo dữ liệu của trang Fastmetrics, nước này hiện có tốc độ internet cao thứ 15 trên thế giới và thứ 2 ở châu Á, chỉ sau Hong Kong.

Khi KakaoTalk, một ứng dụng nhắn tin di động được hơn 90% dân số Hàn Quốc sử dụng, gặp sự cố trong giây lát gần đây, người dùng đã nhanh chóng chuyển sang các kênh mạng xã hội khác để báo cáo khiếu nại, thậm chí đưa 'lỗi KakaoTalk' lên đầu các cụm từ thịnh hành trên các trang web thông tin.

Một lỗi trên ứng dụng liên quan đến việc gửi văn bản và hình ảnh đã xảy ra vào năm ngoái, hôm 5/5 trong 2 giờ, khiến mọi người tràn lên các diễn đàn trực tuyến và các trang mạng xã hội để phàn nàn về những bất tiện liên quan đến trục trặc, theo JoongAng.

Sau vụ việc, Bộ Khoa học và CNTT-TT Hàn Quốc đã tiến hành một cuộc điều tra để xem xét liệu Kakao, nhà điều hành của ứng dụng nhắn tin, có quản lý đúng cách các máy chủ của họ hay không.

Nhu cầu về tốc độ cũng thúc đẩy sự truy cập rộng rãi của kết nối internet không dây và băng thông rộng, khiến quốc gia này có biệt danh là 'một trong những quốc gia được kết nối rộng nhất'.

Đây là lý do chính mà Chính phủ Hàn Quốc cũng như các công ty đều bận tâm đến việc trở thành người đầu tiên cung cấp các dịch vụ không dây tiên tiến nhất và nhanh nhất. Hàn Quốc là quốc gia đầu tiên triển khai mạng 5G, mặc dù tốc độ và chất lượng tổng thể của mạng chưa bằng được so với quảng cáo ban đầu.

Một yếu tố bất ngờ là văn hóa này mang lại những chiến thắng được công nhận của Hàn Quốc ở nhiều bộ môn liên quan đến tốc độ. LG Mobile World Cup, một cuộc thi nhắn tin, đã được đội Hàn Quốc giành chiến thắng khi tổ chức tại New York vào năm 2010. Và có lẽ không phải ngẫu nhiên mà các vận động viên Olympic Hàn Quốc đã xuất sắc trong các môn thể thao cần tốc độ như bắn cung và bắn súng. Hơn nữa, họ đã thống trị phần lớn ở môn trượt băng tốc độ đường ngắn, giành được tổng cộng 48 huy chương Olympic cho đến nay.

Đó không phải những lĩnh vực duy nhất. Từ quan điểm của nền văn hóa ''ppalli ppalli'', hệ thống giao thông công cộng của Hàn Quốc là một phương pháp trọng tâm cho việc di chuyển với nhịp độ nhanh.

Tàu cao tốc, hệ thống tàu điện ngầm và xe buýt của quốc gia này rất phát triển, phủ khắp mọi nơi trên đất nước. Chúng đến đúng giờ trong hầu hết các trường hợp, miễn là hành khách có thể truy cập thông tin giao thông theo thời gian thực được hỗ trợ bởi việc quốc gia này áp dụng rộng rãi hệ thống định vị toàn cầu và cơ sở hạ tầng mạng tiên tiến.

Tại mỗi trạm xe buýt, một bảng hiển thị thời điểm các chuyến xe buýt nhất định sẽ đến. Seoul sử dụng các bảng điện tử này tại hơn 800 điểm dừng, với khoảng 7.800 xe buýt nội thành được kết nối với hệ thống.

Hệ thống thông tin chuyển tuyến thời gian thực đã trở nên phổ biến hiện nay, nhưng điều đáng chú ý là Hàn Quốc đã sử dụng hệ thống này từ năm 2001. Thành phố Bucheon, Gyeonggi, lần đầu tiên lắp đặt hệ thống này, tiếp theo là các khu vực lân cận bao gồm cả Seoul và các thành phố khác.

Thời gian ước tính hồi đó không chính xác như hiện tại, nhưng chính quyền thành phố vẫn tiếp tục cải thiện nó. Theo chính quyền thành phố Seoul, độ chính xác của thời gian đến là 94%.

Hành khách cũng bị cuốn theo việc tìm kiếm những tuyến đường ngắn nhất và nhanh nhất. Các dịch vụ như Naver và Kakao cung cấp thông tin về tuyến đường đi lại nhanh nhất trên các tuyến tàu điện ngầm để giúp người lao động tìm kiếm cách di chuyển tối ưu nhất.

Ngành giao hàng cũng không ngoại lệ. Nếu người Hàn Quốc đặt một đơn hàng, họ muốn nhận được nhanh nhất có thể. Mặc dù xu hướng này phổ biến trên toàn cầu, nhưng ở Hàn Quốc, nó có thể đã đi đến mức cực đoan.

Ngay cả trước khi điện thoại thông minh hoặc ứng dụng di động tồn tại, người dân ở đây sẽ gọi điện để đặt thức ăn khi muốn có một bữa ăn nhanh gọn. Thời gian giao hàng có thể thay đổi tùy thuộc vào loại và số lượng thực phẩm, nhưng người tiêu dùng mong đợi đơn đặt hàng của họ sẽ được giao trong vòng chưa đầy 30 phút - chỉ cần lâu hơn 1 giờ có thể dẫn đến việc gọi điện than phiền.

Một số chuỗi nhà hàng như McDonald's đã phải thuê nhân viên giao hàng riêng để vận chuyển thức ăn bằng xe máy. Tuy nhiên, sự phát triển của điện thoại thông minh đã mang lại sự đa dạng hóa hơn trong hệ thống giao hàng, với sự lựa chọn từ thực phẩm truyền thống Hàn Quốc đến sushi và pizza.

Trong lĩnh vực mua sắm trực tuyến, việc chờ đợi hơn 2 ngày để nhận hàng là một thử thách với sự kiên nhẫn của người Hàn. Các công ty thương mại điện tử như Coupang và Market Kurly đã giới thiệu dịch vụ giao hàng trong ngày hoặc vào sáng sớm để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Một văn hóa không thể phai mờ

Tuy nhiên, văn hóa này cũng tạo ra nhiều thách thức cho quốc gia Đông Bắc Á, đặt ra câu hỏi về tính hợp lý của nó.

Một ví dụ nổi bật là vụ sập Cửa hàng bách hóa Sampoong vào năm 1995, khiến 502 người thiệt mạng và hơn 900 người bị thương. Nguyên nhân được cho là do lỗi kỹ thuật.

Trước đó 8 tháng, cầu Seongsu qua sông Hàn ở Seoul cũng gặp sự cố sập, cuốn theo ô tô, xe tải và xe buýt. Một lần nữa, lỗi kỹ thuật được xác định là nguyên nhân chính.

Sau loạt sự cố bi thảm, văn hóa hối hả có thể đã chịu trách nhiệm một phần. Các nhà lãnh đạo chính trị và doanh nghiệp, ít nhất là trong lời diễn thuyết, đã bắt đầu tập trung hơn vào sự tỉ mỉ và chính xác, đặc biệt là từ những năm 2000.

Trong khi nhiều người Hàn Quốc đánh đổi sự tiện lợi của mì gói và giao hàng cùng ngày, có những người lại từ chối cuộc sống nhanh nhạy của thành phố.

Ví dụ, nhiều người nổi tiếng đã chuyển đến đảo Jeju ở phía nam, nơi cuộc sống diễn ra chậm rãi hơn nhiều. Các ngôi sao này bao gồm ca sĩ pop Lee Hyori và chồng của cô, Lee Sang-soon, đã thể hiện lối sống thư thả, yên bình của họ trên chương trình truyền hình thực tế nổi tiếng Hyori's Bed and Breakfast.

Tuy nhiên, văn hóa 'ppalli ppalli' cũng gây hiểu nhầm ở cả trong và ngoài nước đối với cách người Hàn tiếp cận công việc.

Trong sự kiện phà Sewol bị chìm, tâm lý này, hay chính xác hơn là một phần mở rộng của nó, được cho là một trong những nguyên nhân. Chiếc phà lớn vận chuyển nhiều hàng hóa hơn mức cho phép và không đảm bảo an toàn trong khoang chở hàng. 295 người, chủ yếu là học sinh trong một chuyến đi cùng trường, đã thiệt mạng trong khi 9 người mất tích.

Tương tự, vấn đề đã xảy ra với câu chuyện về chiếc Galaxy Note 7 của Samsung Electronics, sản phẩm đã bị ngừng sản xuất và bán ra sau khi một số thiết bị bị báo cáo là phát nổ. Giới truyền thông và các chuyên gia đổ lỗi cho Samsung vì đã quá vội vàng trong việc tung ra điện thoại thông minh mới nhất trước đối thủ Apple. Kết quả là họ nói rằng Samsung vẫn chưa biết nguyên nhân của các vụ nổ.

Theo lập luận của những người chỉ trích 'ppalli ppalli', người Hàn Quốc đã biến đất nước của họ từ một quốc gia nghèo nhất thế giới trở thành một trong những nền kinh tế hàng đầu trong một thời gian ngắn. Kết quả là, khả năng chú ý đến chi tiết và xem xét sự an toàn là trên hết, những đặc điểm phổ biến ở các quốc gia phát triển, đã bị mất đi trong quá trình chuyển đổi.

Dần dần, có một phong trào chỉ trích văn hóa này và đổ lỗi cho mọi vấn đề của xứ sở Kim Chi. Tuy nhiên, điều mỉa mai là quy kết như vậy cũng quá vội vàng. Đơn cử như vụ việc chìm phà Sewol không chỉ đơn thuần là do 'ppalli ppalli'; tương tự, việc ra mắt chiếc Note 7 của Samsung cũng là một nỗ lực đơn thuần của mọi doanh nghiệp nhằm vượt lên trước đối thủ và rủi ro đối với mặt hàng điện tử, nhất là với công nghệ tiên phong là khó tránh khỏi.

Theo tờ Korea Times, dù có bị chỉ trích thế nào thì từ quan điểm của Hàn Quốc, 'ppalli ppalli' vẫn là một văn hóa cần được bênh vực.

Thứ nhất, nó là một phần của DNA của quốc gia gắn với người dân Hàn Quốc. Nó nằm sâu trong định danh dân tộc như sự kiên nhẫn của người Anh, sự khéo léo của người Nhật, chủ nghĩa thực dụng của người Mỹ hay ý thức trung lập của người Thụy Sĩ, v.v.

Korea Times kết luận, Ppalli ppalli là một phần trong công thức thành công của người Hàn. Ngay cả đối với thời đại thay đổi nhanh chóng hiện tại, nó sẽ vẫn là một phần cốt lõi của văn hóa đất nước này và sẽ thay đổi, chuyển mình chứ không thể biến mất.