Văn mẫu lớp 11: Phân tích văn học từ Truyện Kiều của Nguyễn Du - Nghị luận

Văn mẫu lớp 11: Phân tích văn học Trao duyên từ Truyện Kiều của Nguyễn Du cung cấp gợi ý về cách viết và 2 ví dụ xuất sắc, với phong cách rõ ràng, dễ hiểu, giúp học sinh tự học để mở rộng kiến thức và cải thiện kỹ năng viết văn.

Nghị luận: Trao Duyên - Một tài liệu quý giá về văn học

Dàn ý nghị luận văn học từ đoạn trích Trao duyên

1. Khởi đầu

Giới thiệu về tác giả, tác phẩm và trích đoạn về việc Trao duyên.

2. Phần mở đầu

a. Tình hình của Thúy Kiều:

- Là con gái của một quan nhỏ, gia đình giàu có, cô có vẻ đẹp tự nhiên và tài năng về việc sáng tác thơ không giống ai, cùng với một mối tình đẹp là chàng Kim Trọng.

- Trong một đêm, gia đình tan nát, cha mẹ bị bắt, tài sản bị tịch thu, sóng gió ập đến với cô gái trẻ và cô buộc phải chịu đựng => Cuộc sống của Thúy Kiều thật mong manh và đầy bi thương.

- Thúy Kiều quyết tâm thực hiện nghĩa hiếu và hy sinh tình cảm, bán thân làm vợ lẽ cho người khác để cứu cha và em => Tinh thần trách nhiệm gia đình và lòng hiếu thảo sâu sắc.

b. Sự khôn ngoan của Kiều khi trao duyên cho em gái Thúy Vân:

- Kiều hiểu rõ việc trao duyên cho em gái là một việc rất khó khăn và không dễ dàng để thực hiện. Do đó, cô đã dùng mưu kế 'Dựa em mà cầu, em đây thì cầu/Chị ngồi trên em kêu dậy chị rồi chị sẽ nói'.

- Bằng cách đưa Thúy Vân vào tình huống bất đắc dĩ, cô đã giúp em gái thoát khỏi tình trạng không suy nghĩ và giao phó một phần trách nhiệm cho em.

- Cô nhanh chóng tóm tắt câu chuyện tình yêu của mình với Kim Trọng, cũng như giải thích những nguyên nhân của mình, 'Tình hiếu lẽ lòi bề thương hại lẻ loi', để thu được sự thông cảm và hiểu biết từ em gái.

- Tinh tế thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tình hình của Thúy Vân.

- Dùng tất cả tình thương của mình, dùng cả trái tim mong chờ 'tâm huyết tan rã', thậm chí sẵn lòng hy sinh để làm cho Thúy Vân hiểu và đồng ý.

c. Sự hối tiếc, nuối tiếc và chút ích kỷ trong tình yêu:

- Kiều đã trao cho em tất cả những kỷ vật của cô và Kim Trọng như một cách truyền thống trong việc trao duyên, từ 'vòng vành' cho đến 'tấm giấy mây'.

- Nói ra một câu nói mâu thuẫn 'Duyên này thì giữ vật này của chung'.

→ Thì ra Thúy Kiều không mạnh mẽ như chúng ta tưởng tượng, ngoài sự thông minh, khéo léo và sắc sảo trong việc trao duyên cho em gái, chúng ta cũng thấy trong cô là nỗi buồn, đau khổ và nhiều tiếc nuối trước sự tan vỡ của tình yêu.

d. Nỗi đau đớn của Kiều sau khi đã trọn tình trọn hiếu:

- Kiều khóc lên trước số phận tan vỡ, biểu hiện tình yêu tha thiết với Kim Trọng 'kể làm sao bày tỏ hết được tình cảm', sau đó là lời xin lỗi cuối cùng, tiễn biệt đầy đau lòng cho tình yêu với Kim 'Trăm nghìn gửi lời tình quân/Tình duyên mong manh chỉ thế thôi', như một kết thúc cho mối tình ngắn ngủi với chàng Kim.

- Nhận thức rõ ràng về số phận mong manh của mình, như một lớp bạc trắng mỏng manh, lênh đênh, lạc lõng như cánh hoa trôi trên dòng nước.

e. Mỹ thuật:

Nghệ thuật mô tả tâm trạng của nhân vật trong tác phẩm của Nguyễn Du cho chúng ta thấy rõ các cảm xúc đa dạng và suy tư của Thúy Kiều trong quá trình trao duyên.

3. Tổng kết

Phát biểu cảm nhận tổng quan.

Phân tích về Trao duyên

Đại văn hào Nguyễn Du là một trong những nhà văn nổi tiếng đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của văn học dân tộc qua các giai đoạn lịch sử. Tác phẩm nổi tiếng của ông là bộ truyện viết bằng chữ Nôm “Đoạn trường tân thanh”, hay còn được gọi là “Truyện Kiều”.

Đoạn trích “Trao duyên” là một trong những đoạn quan trọng trong tập truyện, thể hiện sự đau đớn, nỗi lòng của Kiều khi phải bán mình để cứu cha. Buộc phải nhờ em Thúy Vân giúp đỡ chàng Kim Trọng.

Bắt đầu câu chuyện bằng lời Thúy Kiều nhờ cậy em gái:

Dựa em em có chịu lời
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa

Từ đầu, Nguyễn Du đã đặt Thúy Kiều ở vị trí dưới, phản ánh qua cách xưng hô “chị, em”. Từ “dựa” ở đầu câu gợi lên tình thế khó khăn. Không còn cách nào khác, và việc nhờ vả thật khó khăn.

Thúy Kiều bày tỏ nỗi lòng với em gái bằng những lời chua xót, đau đớn:

Trên đường gánh vác tương tư
…
Hiểu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai.

Ở đây, độc giả hiểu được rằng lời nhờ cậy ban đầu của Thúy Kiều thực ra là một lời phó thác, buộc Thúy Vân phải chấp nhận. Với tư cách là chị gái, chị lớn trong nhà, Kiều cảm thấy mình phải có trách nhiệm giúp đỡ gia đình trong lúc khó khăn. Cô chấp nhận bán mình để cứu cha, bởi lòng hiếu thảo.

Kiều chia sẻ tâm tình với Vân về tình yêu mãnh liệt của mình với Kim:

Từ khi gặp Kim
…
Hiểu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai.

Câu thơ thể hiện nỗi đau lòng của Thúy Kiều khi nhớ lại những kỷ niệm ngọt ngào với Kim Trọng. Đối với cô, tình yêu với Kim Trọng là những kỷ niệm tươi đẹp nhất. Nhưng đối với Thúy Vân, đó là trách nhiệm, là nhiệm vụ.

Không chỉ thế, Kiều còn thể hiện sự khéo léo, tinh tế khi chọn từ để đề cập đến hoàn cảnh của Vân để nhờ vả em:

Em ơi, ngày xuân còn dài
…
Hương cười tràn ngập còn thơm lây

Về mặt tình thì Thúy Kiều và Thúy Vân đều đang ở độ tuổi cập kê. Kiều đã dùng lí do này để nhờ Vân tiếp tục mối duyên với Kim Trọng. Về mặt lý, tình ruột máu cũng là lý do hợp lý để Vân phải thực hiện mong muốn của chị.

Trao cho em những vật hứa hẹn. Kiều chia sẻ tâm tình chân thành nhất với em:

Chiếc vành và tờ giấy mây
…
Dây đàn và mùi hương ngọt ngào xưa.

Những vật kỉ niệm như chiếc vành, tờ giấy mây, dây đàn, và mảnh hương nguyền. Đó là những đồ vật của tình yêu đầu tiên, ngây thơ và trong sáng. Nhìn thấy những đồ vật đó, lòng người con gái không thể tránh khỏi những cảm xúc rối bời và nhớ nhung. Câu nói có chút con gái, chút ích kỷ nhưng cũng dễ hiểu. Chẳng cô gái nào muốn chia sẻ tình yêu của mình với ai khác.

Trao lại những vật kỉ niệm cho em nhưng tâm hồn của Kiều vẫn không thể yên bình, vẫn không thể quên được Kim Trọng:

Dù mai sau có ra sao
…
Mong được gặp lại người tình ơi.

Lời nói mang đầy nỗi đau lòng, Kiều tự cảm thấy mình là kẻ không may mắn. Những từ ngữ thể hiện rằng Kiều đã ở trong một thế giới khác, không thể quay trở lại cuộc sống bình thường, không thể quay lại với gia đình.

Một cô gái chỉ mới mười tám tuổi đã nghĩ đến cái chết bi thảm, cái chết oan trái, tuyệt vọng. Nhưng trong lòng cô gái đó vẫn chỉ mong muốn được yên bình. Có thể vứt bỏ hết mọi tình yêu thứ yếu. Đau đớn vì một số phận vẹn tròn nhưng lại rơi vào bi kịch. Chấp nhận bán mình để cứu cha nhưng vẫn nhớ đến tình thương, nhớ đến lời thề hẹn.

Chia sẻ cùng em, Thúy Kiều không quên gửi lời đến Kim Trọng với những dòng tâm trạng chân thành:

Bây giờ, khi gương vỡ, trâm gãy
…
Thôi rồi, từ đây, em đã phụ anh.

Chia sẻ cùng Kim Trọng nhưng thực ra, Kiều chỉ thổ lộ với chính mình. Vì người mà cô yêu đang ở xa, không biết gì về tình hình hiện tại của cô.

Đoạn trích “Trao duyên” đã tóm tắt một cách sâu sắc nhất những cảm xúc của Thúy Kiều khi phải xa người yêu. Buộc phải nhờ em gái tiếp tục thực hiện lời hứa với Kim Trọng. Một người phụ nữ yêu thương hết mình, trung thành. Lại khôn khéo, thông minh nhưng lại bị số mệnh và bi kịch làm phiền phức.

Nghị luận văn học Trao duyên

Phần 'Trao duyên' trong Truyện Kiều, gồm 34 câu (từ câu 723 đến câu 756), được đưa vào sách giáo khoa Văn lớp 10. Đây là đoạn thơ mở đầu cho cuộc sống đầy khổ đau của Thúy Kiều. Khi cha em bị bắt vô tội, Kiều phải bán mình cho Mã Giám Sinh để cứu gia đình. Đêm cuối trước khi đi, Kiều nhờ em gái Thúy Vân thay mình trả ơn, lấy chàng Kim Trọng.

Ngày xuân em hãy còn dài

Mặc dù tên là 'Trao duyên', nhưng thực ra không phải là cảnh trao duyên lãng mạn mà ta thường thấy. Ở đây, 'Trao duyên' có nghĩa là gửi duyên, gửi tình yêu cho người khác, nhờ họ tiếp tục mối tình dang dở của mình. Đoạn này không chỉ kể về việc trao duyên mà còn chứa đựng tâm tư nặng trĩu của Thúy Kiều.

Mở đầu là 8 câu tâm sự của Kiều về tình yêu với Kim Trọng. Thường thì, mối tình như của Kiều và Kim Trọng được giấu kín, không nói với người thứ ba. Nhưng ở đây, Kiều phải mở lòng với Thúy Vân và nhờ cậy em như một người ân nhân.

Cậy em, em có chịu lời,
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.

Không phải chỉ nhờ vả mà còn là sự cậy cấp, chị tin tưởng vào em với toàn bộ tấm lòng. Nhờ em không chỉ là việc nhờ vả mà còn là việc trao gửi niềm tin vào em. Sự tin tưởng ấy được đặt cả vào từ cậy ấy! Không chỉ nói mà còn thưa, thể hiện sự kính trọng và lòng tôn kính giữa hai chị em. Nguyễn Du đã mô tả tài tình, đắm chìm trong tâm trạng của nhân vật. Nỗi đau vì không thể giữ lời hứa với Kim Trọng khiến Thúy Kiều phải mở lòng, nói hết tất cả với em, vì không còn cách nào khác ngoài việc nhờ em. Gánh nặng của tình yêu không hề nhẹ nhàng, và việc phải gửi gánh nặng đó vào em là một sự hiếm thấy. Vì vậy, Kiều mới cần phải cậy em, lạy em, thưa em, vì nàng hiểu được sự trọng trách và tế nhị của gánh nặng ấy. Thúy Vân cũng phải hy sinh tình yêu của mình để giúp chị. Trong hoàn cảnh đau buồn ấy, Thúy Kiều không chỉ trao gửi niềm vui mà còn trao gửi cả nỗi đau của mình cho em gái. Mặc dù, Thúy Vân là cô gái vô tư, ngây thơ trong gia đình họ Vương, nhưng Thúy Kiều phải hy sinh nhiều hơn; không chỉ hy sinh tình yêu mà còn hy sinh cả cuộc đời để cứu cha, cứu em.

Trong việc trao gửi tình cảm cho em, liệu có dễ dàng xóa đi gánh nặng? Bao nhiêu kỷ niệm của mối tình đầu, bao kỷ niệm đẹp của quá khứ tràn về. Những kỉ vật thiêng liêng nàng giữ lại là minh chứng cho tình yêu của nàng với Kim, nhưng bây giờ lại phải trao vào tay em, liệu có dễ chịu chăng? Tình yêu đôi lứa thường có phần ích kỷ, nhưng đó cũng là đặc điểm của tình yêu. Bây giờ, những kỉ vật thiêng liêng ấy đã trở thành của chung của cả ba người. Đau lòng khi phải chia sẻ tình yêu của mình, nhưng Thúy Kiều vẫn trao gửi với toàn bộ tâm hồn và tình yêu. Nàng thuyết phục em một cách khéo léo:

Ngày xuân em hãy còn dài,
Xót tình máu mủ, thay lời nước non.
Chị dù thịt nát xương mòn,
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây.

Trên hết, giữa chị và em là tình máu mủ; vì tình máu mủ, ai cũng sẵn lòng hy sinh cho nhau. Vì vậy, từ đầu đến cuối đoạn thơ không thấy lời của Thúy Vân. Thúy Kiều như đang dốc bầu tâm sự, nàng phải tâm sự với em mới có thể an lòng. Nàng tưởng tượng về cái chết, nơi mà chỉ có chén nước mới giải quyết được mọi oan hồn. Lời tâm sự thật đau lòng!

Xót tình máu mủ, thay lời nước non

Cuối đoạn thơ nàng cảm thấy như đang nói với người yêu. Nỗi lòng vẫn rối bời, muốn nói với chàng ngàn lời, nhưng không thể nào kể hết được tình cảm giữa nàng và chàng; không giữ được lời thề với chàng, nàng chỉ biết gửi lên trời trăm nghìn lạy. Nàng gọi Kim Trọng là tình quân, thấy tiếc nuối vì duyên phận ngắn ngủi của mình, tự cho mình là kẻ thất thế. Đau đớn biết bao: trao duyên rồi, nhờ em trả ơn cho chàng Kim rồi mà nỗi đau vẫn còn trong lòng Kiều. Có lẽ Nguyễn Du đã hiểu đúng lòng con người: nỗi buồn đổ vào lòng thì càng đau đớn! Tình duyên dù đã vụt qua vẫn còn đọng lại. Cuối đoạn thơ, dù đã tâm sự với em, nhờ em trả nợ cho Kim Trọng nhưng nỗi đau vẫn chưa tan. Vẫn còn mang nặng nợ tình, vẫn biết mình là kẻ thất thế, Thúy Kiều vẫn phải gào lên đau đớn:

Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!
Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!

Có lẽ đây là lời thơ đau lòng mà sau này nhà thơ Tố Hữu đã nói thay cho nhiều người, nhiều thế hệ!

Đoạn thơ, ngoài những câu đầu tâm sự với Thúy Vân, trao duyên cho Thúy Vân, thực chất là lời thoại nội tâm của Thúy Kiều. Với nghệ thuật thể hiện tài tình, Nguyễn Du giúp người đọc cảm nhận được nỗi đau khổ của Thúy Kiều. Nàng hy sinh tình yêu vì chữ hiếu, điều đó đáng trân trọng phải không?