Văn mẫu lớp 12: Nhận định về tác phẩm Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ 2 Dàn ý & 9 bài văn mẫu lớp 12

Nhận định về tác phẩm Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ bao gồm 9 bài văn mẫu cực kỳ xuất sắc kèm theo gợi ý cách viết chi tiết. Qua nhận định này, các bạn học sinh có thể chọn cho mình một cách tiếp cận, một phong cách viết thích hợp, để sau đó nó trở thành kiến thức sâu sắc của chính mình.

Nhận định về tác phẩm Hồn Trương Ba, da hàng thịt rất chất lượng dưới đây được viết rất tốt với lối văn rõ ràng, dễ hiểu có thể tự học để mở rộng, nâng cao kiến thức, giúp các em học môn Ngữ văn tốt hơn và chuẩn bị tốt hơn cho học tập. Ngoài ra, để cải thiện kỹ năng viết văn, hãy xem thêm phân tích phần kết Hồn Trương Ba da hàng thịt, phân tích màn trao đổi giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích.

Phân tích cảm nhận về Hồn Trương Ba, da hàng thịt

a) Mở đầu

- Giới thiệu về tác giả Lưu Quang Vũ (một số điểm nổi bật về tiểu sử, các tác phẩm đáng chú ý…)

- Giới thiệu về vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt (bối cảnh ra đời, tóm tắt nội dung vở kịch, tổng quan về giá trị nội dung và nghệ thuật…)

b) Phần thân

* Cuộc trò chuyện giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt

- Nhân vật Hồn Trương Ba:

• Cho rằng bản thân vẫn giữ một cuộc sống trong sạch, chân thành, thẳng thắn
• Xem xác chỉ là bề ngoài, u ám, vô tri, không mang ý nghĩa gì cả, không có tư duy, không có cảm xúc, nếu có thì chỉ là những điều tồi tệ. Hồn Trương Ba phủ nhận vai trò của xác anh hàng thịt
• Thái độ: từ kiên quyết, mạnh mẽ sang lúng túng, chùn bước, tuyệt vọng

- Xác anh hàng thịt:

• Cho rằng hồn Trương Ba không thể ly khỏi xác anh hàng thịt, mọi hành động của hồn Trương Ba đều bị chi phối bởi xác anh hàng thịt
• Thái độ: từ trêu chọc sang kiên quyết, mạnh mẽ, áp đảo và cuối cùng là chiến thắng

- Kết quả: chiến thắng thuộc về xác anh hàng thịt

=> Cuộc chiến giữa phần thân và phần linh hồn, giữa đạo lý và tội lỗi, giữa khao khát và dục vọng

* Cuộc trò chuyện giữa hồn Trương Ba và những thành viên trong gia đình

- Hồn Trương Ba: tin rằng bản thân vẫn giữ một cuộc sống riêng, nguyên vẹn, trong sạch và thẳng thắn

- Những thành viên trong gia đình:

• Vợ của Trương Ba: đau khổ, khóc lóc, nhận ra rằng Trương Ba không còn là người mà cô biết, “anh không còn là chồng của em nữa”
• Cháu gái: tức giận, quyết đoán, phản đối quyết liệt, cho rằng ông của mình đã ra đi và thay vào đó là một Trương Ba vụng về, thô lỗ, không lịch sự
• Con dâu: thương cảm, chia sẻ và yêu thương với ông nhưng vẫn nhận ra rằng Trương Ba đã thay đổi và không còn là người nguyên vẹn như trước đây

-> Mỗi thành viên trong gia đình đều có một vị trí, một thái độ khác nhau nhưng đều đồng tình rằng Trương Ba đã trải qua sự thay đổi, không còn giữ được bản nguyên, sự trong sạch và thẳng thắn

- Kết quả: Trương Ba thất bại, nhận ra sự thay đổi của bản thân và sự áp đặt của thân thể đối với linh hồn trong ông

=> Mâu thuẫn leo thang đến đỉnh điểm

* Cuộc trò chuyện giữa Trương Ba với Đế Thích và quyết định cuối cùng của hồn Trương Ba

- Sự nhận thức về ý thức:

• Không thể sống với hai mặt, không thể sống hai cuộc sống. Tôi muốn tồn tại với bản thân nguyên vẹn
• Ông chỉ muốn tôi sống, còn cách sống của tôi ông không quan tâm
• Không thể chấp nhận bất kỳ sự hi sinh nào. Có những điều không thể đánh đổi, không thể mua được… tâm hồn tôi trở lại thanh thản, trong sáng như trước.

-> Con người cần cân bằng giữa thân thể và tâm hồn, cần sống tự do và ý nghĩa.

- Bước quyết định quan trọng của Trương Ba:

• Trả lại xác cho anh hàng thịt để Trương Ba chết
• Thử thách từ Đế Thích (Trương Ba nhập vào xác cu Tị): Trương Ba đã để cu Tị sống nhưng mình sẽ chết

-> Một quyết định khó khăn nhưng hoàn toàn chính xác của Trương Ba

- Kết thúc vở kịch: Đoạn kết có ý nghĩa sâu sắc, thúc đẩy nhận thức của con người về cách sống sao cho tâm hồn không bị tổn thương, không trao đổi thân xác và sống dựa vào thân xác của người khác. Sống làm con người quý giá nhưng sống theo đúng bản thân, sống đúng với những giá trị mà mình có và theo đuổi là điều quý báu hơn cả.

c) Kết luận

- Tóm tắt giá trị về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích cũng như của vở kịch tổng thể

- Bài học cá nhân: phải sống theo đúng bản thân, không lạc quan về những yếu tố vật chất…

Cảm nhận về tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt - Mẫu 1

Khi nhắc đến Lưu Quang Vũ, ta nhớ đến một nhà viết kịch tài năng, một nhà văn, nhà thơ đặc biệt trong văn học đương đại Việt Nam. Tài năng của ông không chỉ xuất sắc trong văn chương mà còn đa dạng trên nhiều lĩnh vực khác nhau, và trong từng lĩnh vực, ông để lại những dấu ấn đặc biệt, những thành tựu vượt thời gian.

Trong đó, Lưu Quang Vũ đặc biệt nổi tiếng với việc viết kịch và “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” được coi là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông. Nhà phê bình Ngô Thảo đã từng nói: “Tài năng của Lưu Quang Vũ đã phủ sóng cả một vùng sân khấu rộng lớn suốt một thập kỷ”.

“Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là một vở kịch nói về sự đối đầu giữa Hồn và Xác, mà Lưu Quang Vũ đã lấy cảm hứng từ truyền thuyết dân gian. Trương Ba là một người tốt bụng, làm việc chăm chỉ và thông thạo trong cờ nhưng lại qua đời một cách không công bằng. Sự ra đi của Trương Ba là do sự bất cẩn của Nam Tào. Sau đó, để sửa chữa, Nam Tào và Đế Thích đã hồi sinh Hồn Trương Ba vào xác mới chết của Hàng Thịt.

Nhưng điều này đã gây ra một lỗi lầm nghiêm trọng hơn, khiến Trương Ba phải trải qua một cuộc sống bi thảm khi phải sống trong thân xác không hợp với bản thân mình. Cuối cùng, Trương Ba đã quyết định kết thúc cuộc sống và trả lại thân xác cho Hàng Thịt vì ông muốn “được sống là chính mình” vì “sống như vậy, còn tồi tệ hơn là chết”.

Từ đó, không còn “cái vật kỳ quái mang tên Hồn Trương Ba, da hàng thịt” nữa”. Vở kịch đã truyền đi một thông điệp sâu sắc: được sống là người thật sự quý giá, nhưng càng quý giá hơn khi sống theo đúng bản thân, theo đuổi những giá trị cá nhân, sống tự nhiên và hài hòa giữa tâm hồn và thân xác.

Với cốt truyện như vậy, trích đoạn kịch tập trung vào cuộc trò chuyện căng thẳng giữa Hồn và Xác. Nguyên nhân xuất phát từ việc Trương Ba bị áp đặt bởi thân xác thô lỗ, tuân theo những nhu cầu tầm thường, những hành động mà làm cho tâm hồn cao quý bị nhiễm độc, bị hủy hoại. Thân xác giờ đây là nơi chứa đựng linh hồn của Trương Ba, và yêu cầu những nhu cầu ăn uống thịt, uống rượu, và cả cuộc sống gia đình mà Trương Ba coi là thô bạo, không đúng đắn.

Trong khi Trương Ba đề cao sự nguyên vẹn, trong sạch và thẳng thắn, hàng thịt lại khinh khi, phỉ nhổ: “Thật đáng cười! Khi ông phải sống nhờ vào tôi, tuân theo yêu cầu của tôi, mà vẫn tự cho mình là nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn!” Lưu Quang Vũ đã truyền đạt những triết lí nhân sinh quý giá trong cuộc đời bi kịch của Trương Ba.

Bi kịch đầu tiên của Trương Ba là cuộc sống giam giữ, sống không đúng với bản thân. Sự hoán đổi bất ngờ đã làm đảo lộn hiện thực. Đoạn kịch mở cửa với những lời than thở đau đớn: “Không! Không! Tôi không muốn sống như vậy mãi mãi!” Trương Ba đang nói một mình trước tình cảnh không lối thoát. Thân xác yếu đuối, tính cách thô lỗ của hàng thịt dần dần áp đặt lên tâm hồn cao quý, thanh lịch của ông.

Chịu đựng đau khổ, tuyệt vọng, bị giam cầm không ngờ lại trở thành số phận của Trương Ba. Sự chênh lệch khiến cho linh hồn cao quý bị giam cầm trong thân xác vô giá trị đã khiến ông mong muốn thoát khỏi hiện thực, ngay cả trong một khoảnh khắc: “Nếu linh hồn của tôi có một hình dạng nhỏ nhất, để nó có thể tách ra khỏi thân xác này, ngay cả chỉ một chút!”

Trong tình trạng chán nản, mong manh, khao khát tự do trở nên vô cùng khẩn trương, lời kêu gào thống thiết đó là lời cầu cứu của một linh hồn khao khát được tự do là chính mình. Và cũng vào lúc đó, Hồn và Xác đã tách biệt, cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt bắt đầu.

Trong cuộc trò chuyện đặc biệt đó, Hồn Trương Ba đã bị mỉa mai, thách thức và thậm chí là đôi khi bị đánh bại trước lời nói mạnh mẽ của Xác hàng thịt. Lời của Hồn Trương Ba đều tập trung vào việc bảo vệ sự trong sạch của mình, tôn trọng tinh thần cao quý, lối sống nhân từ và lên án thân xác hàng thịt đã khiến ông trở nên bẩn thỉu, mất đi phẩm chất. Xác hàng thịt không đánh bại trước những cáo buộc mà thậm chí còn tự tin, kiêu ngạo thách thức linh hồn.

Trước sự khinh miệt của thân xác vô hồn, đui mù “mày chỉ là xác thịt âm u đui mù…”, hàng thịt đã không ngần ngại đáp lại: “Chính vì âm u đui mù mà tôi có sức mạnh ghê gớm, đôi khi át cả linh hồn cao khiết của ông đấy!” Mỗi lời hàng thịt nói đều ép Trương Ba thừa nhận sự tồn tại của thể xác, và ông đang bị thể xác mà mình khinh miệt, coi thường kia trói buộc.

Hồn im lặng và đau đớn phải chịu thua trước sự thắng thế của Xác, nhiều lần bất lực đáp lại: “Im đi”, “Ta… ta… đã bảo mày im đi!”, “Ta không muốn nghe mày nữa!”,… Trong cuộc đối thoại, Xác hàng thịt kể lại những hành động, những việc làm, những thói quen phàm tục như “Khi ông đứng cạnh vợ tôi, tay chân run rẩy, hơi thở nóng rực, cổ nghẹn lại…”, “ông có nhớ hôm ông tát thằng con ông tóe máu mồm máu mũi không?” để cuối cùng khẳng định một điều rõ ràng với Hồn Trương Ba: “Nhưng tôi là cái hoàn cảnh mà ông buộc phải quy phục!”.

Bên cạnh đó, Xác hàng thịt còn trình bày về những lý lẽ rất thuyết phục như “những người có nhiều tri thức như ông thường nhấn mạnh tầm quan trọng của tâm hồn là quý giá, khuyên con người sống vì tinh thần, nhưng sau đó lại bỏ bê thân xác, làm cho họ phải chịu đau khổ mãi mãi, nhếch nhác”, và kể về những “trò chơi tâm hồn” mà mình đã chấp nhận với Trương Ba. Khi cuộc trò chuyện kết thúc, Hồn Trương Ba nhận thức thua cuộc và phải quay về với xác hàng thịt.

Qua tấn bi kịch sống nhờ sống gửi này, chúng ta thấy hình ảnh Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt chính là biểu tượng cho hai lối sống đối lập, một là sự cao quý, nhân hậu, mong muốn sống trong sạch, một là sự phàm tục, tầm thường. Đồng thời, đó cũng là cuộc đối thoại, đấu tranh quyết liệt trong một con người. Khi sống trong thể xác phàm tục, con người sẽ bị thể xác chi phối. Ngược lại, nếu tâm hồn quá cao quý mà coi thường thân xác, thì thân xác cũng sẽ nhếch nhác, phàm tục.

Bi kịch thứ hai của Trương Ba là bị người thân từ chối. Có thể nói, đây mới là tấn bi kịch đau đớn nhất, sâu sắc nhất của ông. Ông chịu đựng sự tuyệt vọng, đau khổ không chỉ vì sự thay đổi không thể nhận ra của chính mình mà còn vì sự xa lánh, bỏ rơi của người thân. Khoảng cách gia đình, những vết nứt đã mơ hồ bắt đầu xuất hiện.

Nhớ lại, trong văn học hiện thực phê phán Việt Nam, có một Chí Phèo bị người thân bỏ rơi từ nhỏ, bị Thị Nở phủ nhận trên con đường hoàn lương để rồi đi vào hướng giải thoát mang tính đánh đổi: đó là mạng sống, là cái chết. Hoàn cảnh của Trương Ba cũng tương tự khi vợ, cháu và con dâu lần lượt rời xa ông. Làm sao Trương Ba có thể thanh minh cho hoàn cảnh hiện tại của mình? Làm sao ông có thể giải quyết sự mâu thuẫn giữa hồn và xác đang thống trị?

Tình thân bị đặt vào giữa bi kịch, càng đẩy Trương Ba rơi sâu vào bế tắc. Người vợ ông yêu thương không hiểu ông: “Ông bây giờ còn biết đến ai nữa!”, đòi bỏ ông “để ông được thảnh thơi… với vợ hàng thịt”, “Ông không còn là ông, không còn là ông Trương Ba làm vườn ngày xưa”… Mỗi lời nói như một vết cắt sâu vào nỗi đau của ông. Ngay cả cháu ông – Gái cũng từ chối, phủ nhận “Tôi không phải là cháu của ông!”

Lời nói của đứa trẻ ngây thơ, vô tội cáo buộc “bàn tay giết lợn của ông làm gãy chồi non, chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm”, “ông làm gãy nan, rách giấy, hỏng diều đẹp mà cu Tị rất quý”… Nó xua đuổi ông như một tên hung thần, một tên ác quỷ, gọi ông bằng những danh xưng xấu xa, bằng lão đồ tể.

Cả chị con dâu – người mà ông tin tưởng nhất cũng nghi ngờ: “mỗi ngày con thấy thầy một đổi khác dần, mất mát dần, tất cả nhòa mờ dần đi, có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa”. Chị tự nhủ mình phải kính trọng, yêu thương, cảm thông cho bố chồng bất hạnh nhưng hiện thực giờ đây là cửa nhà tan hoang, là nỗi đau của mỗi người từng người một “nhưng thầy ơi, làm sao, làm sao giữ được thầy ở lại, hiền hậu, vui vẻ, tốt lành như thầy của chúng con xưa kia?”

Bây giờ, Trương Ba hoàn toàn tuyệt vọng, không còn niềm tin nào để bấu víu, không còn thiết tha gì một mạng sống đã làm khổ chính mình, hành hạ người thân. Bi kịch là quá đủ. Nỗi đau này phải tiếp tục cho đến khi nào, Trương Ba “mặt lặng ngắt như tảng đá”, từ chối, nghi ngờ, chịu ép vế nay đã thừa nhận sự thắng thế của thân xác. Bi kịch bị người thân từ chối đã giúp ông có những suy nghĩ dứt khoát, những hành động quyết liệt nhất để tìm ra con đường tự cứu lấy mình. Cuối cùng, ông đã xin với Đế Thích cái chết bởi “không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được”.

Trương Ba từ chối cơ hội cuối cùng mà Đế Thích ban cho, là nhập hồn vào xác Cu Tị vừa mới chết để tránh bi kịch tương tự. Làm thế nào có thể sống bình thường khi bên ngoài và bên trong hoàn toàn trái ngược?

Tâm hồn của Trương Ba khác hoàn toàn so với thân xác. Không có lối thoát nào “trẻ con ra trẻ con, người lớn ra người lớn”. Đế Thích sống đơn giản là không chết, không cần vẹn toàn, ý nghĩa, mong muốn gì cả “tôi không sống theo những điều tôi nghĩ bên trong”, “dưới đất, trên trời đều thế cả, nữa là ông”.

Cái chết của Trương Ba là cuộc hồi sinh trong lòng người thân. Hồn Trương Ba quay về với nếp nhà hiền hậu, cuộc sống của chính mình, với bậc cửa, ánh lửa, cầu ao, cơi trầu, con ao…

Trương Ba nói: “Không phải mượn thân ai, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong những điều tốt lành của cuộc đời, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu…”

Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” thành công rực rỡ ở các buổi diễn sân khấu kịch. Lưu Quang Vũ đã lồng ghép triết lí nhân sinh quý giá vào cốt truyện dân gian. Miêu tả tâm lí nhân vật chân thực, xúc động qua các màn độc thoại, đối thoại tạo nên chiều sâu tư tưởng cho tác phẩm.

Tóm lại, qua vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”, Lưu Quang Vũ đã mô tả một cuộc đối thoại sống động giữa Hồn và Xác, từ đó rút ra kết luận về ý nghĩa của cuộc sống, sự dung hòa giữa thể xác và tâm hồn. Con người cần phải đấu tranh vì các giá trị cao quý, hoàn thiện bản thân, đó là thông điệp nhân sinh mà vở kịch truyền tải.

Cảm nhận về “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” - Mẫu 2

Trong cuộc sống, khát khao được là chính mình là điều quan trọng nhất. Có người từng nói rằng “Tôi muốn sống cuộc đời của mình, không phải cuộc đời của người khác, tôi lựa chọn hạnh phúc hay khổ đau là quyền của tôi”. Khao khát này thường được thể hiện qua cá nhân mạnh mẽ. Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là một trong những tác phẩm nổi tiếng thể hiện rõ nhất khát khao này.

Lưu Quang Vũ, một nhà soạn kịch có nhiều đóng góp quan trọng trong làng kịch Việt Nam. Ông đã sáng tác nhiều tác phẩm kịch xuất sắc và được yêu thích, trong đó có “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”.

“Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là một vở kịch xuất sắc có cốt truyện dựa trên truyền thống dân gian, được viết vào năm 1981 và công bố vào năm 1984, nhận được sự hoan nghênh từ độc giả.

Trong phạm vi đoạn trích, điểm nổi bật là bi kịch của hồn Trương Ba. Ông là một người tốt bụng, sống đạo đức, yêu thương gia đình và hàng xóm. Tuy nhiên, do một sai lầm của thần tiên, ông bị chết oan và nhập vào xác một người bán thịt. Sự không đồng nhất giữa hồn và xác dần làm thay đổi ông, khiến ông đau khổ và phải đối mặt với sự lựa chọn giữa sống trong cảnh đau khổ và chấp nhận cái chết.

Bi kịch của hồn Trương Ba bắt đầu khi ông nhận ra sự thay đổi trong hành vi của mình. Ông trở nên ham uống rượu, thích bán thịt và không còn quan tâm đến sở thích trước kia như đánh cờ. Hồn Trương Ba muốn rời khỏi xác, nhưng phải đối mặt với sự khó khăn và đau khổ. Ông mong muốn được giải thoát khỏi cái xác thô lỗ của mình.

Cuộc đối thoại giữa hồn và xác Trương Ba là điểm nhấn của bi kịch. Hồn muốn rời khỏi xác, nhưng xác không chấp nhận. Hai thực thể tranh luận về sự thay đổi của ông và tại sao nó xảy ra. Trương Ba cảm thấy bối rối và sợ hãi, mong muốn thoát khỏi tình huống hiện tại.

Hồn Trương Ba không thể giữ bình tĩnh khi phải đối mặt với sự thật về sự thay đổi của mình. Ông cảm thấy lo lắng và không tin vào bản thân mình nữa. Sự tranh cãi giữa hồn và xác khiến ông ngày càng tuyệt vọng hơn.

Bi kịch tiếp theo là việc người thân không thể chấp nhận sự thay đổi của Trương Ba. Người vợ và người thân cảm thấy tuyệt vọng và mất niềm tin khi thấy ông thay đổi. Sự khác biệt giữa hồn và xác dần phá hủy cuộc sống gia đình.

Ngay cả đứa cháu gái yêu quý nhất của ông đều nhìn ông với ánh mắt đầy nghi ngờ. Có lẽ cô bé đã lặng lẽ quan sát ông trong thời gian dài, nhưng hôm nay đã đến lúc cô bé không chịu nổi nữa. Việc ông thay đổi quá nhiều khiến cô bé tức giận và kể lại những hành động mà ông đã làm, từ việc phá hoại cây cam đến đạp nát cây sâm quý, và cuối cùng là làm hỏng cả diều của cậu Tị, đứa bé đang thoi thóp. Từ lời kể của cô bé, ông Trương Ba nhận ra mình đã thay đổi nhiều đến mức nào, và đau khổ hơn bao giờ hết.

Xung đột giữa Trương Ba và người thân đã đạt đến đỉnh điểm, buộc ông phải tìm cách giải quyết vấn đề. Ông không chịu buông xuôi để phần thân xác lấn át tâm hồn. Ông gọi Đế Thích xuống và quyết định trả lại thân xác cho anh hàng thịt. Ông nhận ra rằng việc sống đúng với bản thân là quan trọng hơn cả. Quyết định của ông đã giúp ông cảm thấy thanh thản và là chính mình một lần nữa.

Vở kịch của Lưu Quang Vũ kết thúc với thông điệp rằng, dù cuộc sống có nhiều khó khăn, con người vẫn luôn cố gắng giữ cho tâm hồn mình trong sạch và thẳng thắn. Những người đã khuất sẽ mãi là một nguồn cảm hứng cho thế hệ sau. Tâm hồn sẽ sống mãi với những kỷ niệm đẹp.

Cuộc sống có nhiều cách sống, và mặc cho thân xác trở thành cát bụi, tâm hồn vẫn mãi sống mãi với những kỷ niệm đẹp nhất.

Cảm nhận Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Mẫu 3

Như chúng ta đã biết, Lưu Quang Vũ là một tác giả rất tài năng, những tác phẩm của ông đã để lại những bài học sâu sắc về cuộc sống, về con người và về mối quan hệ giữa họ. Trong số đó, 'Hồn Trương Ba, Da Hàng Thịt' là một tác phẩm kịch nổi tiếng. Tên của tác phẩm đã tạo ra sự hấp dẫn đặc biệt cho người đọc. Ngoài ra, nó còn khơi gợi những ý nghĩa sâu xa. Tên của tác phẩm không chỉ tạo ra sự hấp dẫn mà còn khiến người đọc tò mò. Hồn Trương Ba và Da Hàng Thịt là hai biểu tượng mang ý nghĩa sâu xa. Hồn và thể xác luôn liên kết với nhau, nhưng khi hồn ở một nơi và thể xác ở một nơi khác, điều gì sẽ xảy ra? Đó là một trong những điểm mấu chốt mà Lưu Quang Vũ đã giải quyết một cách hợp lý trong vở kịch của mình. Da Hàng Thịt đại diện cho hình thức bề ngoài của con người, trong khi Hồn Trương Ba đại diện cho tâm hồn và thế giới nội tâm sâu kín. Sự đối lập giữa hình thức và bản chất trong một con người. Thông qua vở kịch, nó cũng thể hiện ý nghĩa sâu xa, với Hồn Trương Ba đại diện cho vẻ đẹp trong sáng và thanh cao, trong khi Da Hàng Thịt đại diện cho cái xấu xa, cái thấp kém trong một con người. Một con người không thể sống dưới bóng của người khác, và một tâm hồn cao quý không thể sống trong một thân xác hèn mọn. Sống như thế, đớn đau hơn cả cái chết, và thà chết còn hơn sống trong sự phi lý.

Vở kịch không chỉ mang ý nghĩa triết học về cuộc sống và hạnh phúc con người, mà còn phê phán một số biểu hiện tích cực trong lối sống hiện đại ngày nay.

Điều đầu tiên, con người đang dần sa vào việc mê mải theo ham muốn vật chất, chỉ tập trung vào sự thú vị của cuộc sống đến mức trở nên phàm tục và hèn mọn. Điều này được thể hiện qua sự tương tác giữa tâm hồn và thể xác, giữa Hồn Trương Ba và những người thân trong gia đình, giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích; cuối cùng là 'cái chết' của Hồn Trương Ba.

Cuộc trò chuyện giữa Hồn Trương Ba và thân xác là một cuộc trò chuyện sâu sắc, đầy ý nghĩa triết học với tổng cộng 25 lượt lời. Thân xác cho rằng, dù Hồn Trương Ba có sức mạnh ghê gớm đến đâu, thì cũng không thể kiểm soát được ông ta; nhưng Hồn Trương Ba lại chỉ trách mắng thân xác về những thứ tầm thường, không thể khiến tâm hồn ông ta phấn khích. Điều này cho thấy Hồn Trương Ba đã bị suy yếu, bị đánh mất tính cách khi phải sống trong thân xác của một người khác. Khi Hồn Trương Ba tự hào về cuộc sống của mình: 'nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn', thì thân xác chỉ châm biếm rằng: 'Thật buồn cười! Khi ông phải tồn tại dưới thân của tôi, tuân theo những yêu cầu của tôi, nhưng vẫn tự cho mình là nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn!'.

Nhìn nhận qua những lời của thân xác, ta thấy sự coi thường của nó đối với Hồn Trương Ba, tự phụ và tự đại quá mức, khẳng định vị trí, vai trò của mình quá cao quý.

Trong tâm trạng lúc đối mặt với bản thân và thịt thể, Trương Ba đã có cuộc trò chuyện sâu sắc, là cuộc đấu tranh giữa thể xác và linh hồn, cả hai đều tồn tại trong một con người. Thể xác và linh hồn có mối liên kết mật thiết, phụ thuộc lẫn nhau để tồn tại. Khi linh hồn rời khỏi, thể xác cũng trở về tro bụi. Linh hồn đấu tranh và chi phối những ham muốn, những dục vọng vật chất của thể xác, để nhân cách trở nên hoàn thiện, tâm hồn trở nên trong sáng.

Mối quan hệ này được thể hiện qua câu nói của thịt thể: “Tôi là cái bình để chứa linh hồn”, nhấn mạnh ý nghĩa ẩn dụ trong đoạn đối thoại giữa Trương Ba và thịt thể.

Chúng ta có thể thấy rằng khi sống trong thịt thể, Trương Ba trở nên xa lạ hơn: hành vi thô lỗ, gây thương tổn cho người thân. Bi kịch của việc linh hồn và thịt thể không đồng lòng khiến Trương Ba phải trải qua nhiều khổ đau và đau khổ.

Trương Ba cảm thấy lạnh lùng và bàng hoàng, nhận ra rằng thịt thể đã chiếm lĩnh và kiểm soát anh ta. Nhưng anh ta không muốn sống như một kẻ phục tùng, mất đi bản thân. Anh ta tỉnh ngộ và tìm ra hướng đi cho bản thân.

Cuộc gặp gỡ và đối thoại với Đế Thích đưa cuộc xung đột giữa linh hồn Trương Ba và thịt thể lên đỉnh điểm. Trương Ba thổ lộ mong muốn được tự do, không bị ràng buộc bởi thịt thể, để trở thành bản thân toàn vẹn.

Dù biết rằng theo quy luật của thiên địa, không ai có thể toàn vẹn từ Ngọc Hoàng đến loài người, và phải tuân thủ 'khuôn khổ' đã định sẵn. Thêm vào đó, ông đã bị Nam Tào xóa tên khỏi sổ, thân thể tan rã trong bùn đất. Hồn Trương Ba không muốn sống trong thân xác vật chất nữa, cũng không muốn 'nhập vào cu Tị' vì sẽ gặp phải nhiều phiền toái, trớ trêu và cảm giác bơ vơ. Thật là vô lý, vô cùng vô lý, khi 'một kẻ lí ra phải chết từ lâu mà vẫn cứ sống, trẻ trung và ngang nhiên hưởng thụ mọi điều tốt đẹp của cuộc sống!'.

Mặc dù có những lúc Hồn Trương Ba có vẻ bất tỉnh, nhưng hiện tại anh ta vẫn tỏ ra tỉnh táo, quan trọng. Anh muốn Đế Thích hóa phép để hồn và thân hồn được 'sống lại' với thân xác của mình; chỉ muốn Đế Thích hóa phép để cu Tị được sống lại với mẹ, được trẻ con chơi đùa với bạn bè. Ý muốn này thật nhân đạo và cao cả, Hồn Trương Ba cầu khẩn: 'Tôi đã chết rồi, hãy để tôi chết đi! Hãy làm cho cu Tị sống lại ngay bây giờ. Còn tôi, hãy để tôi được chết đi'. Ý định của Hồn Trương Ba thật cao quý.

Vở kịch cũng đề cập đến tình trạng con người phải sống giả, không dám, cũng không được sống với bản chất thực sự của mình, khiến con người trở nên tha hóa vì danh vọng và lợi ích.

Cảm nhận về Hồn Trương Ba và thịt thể gợi cho độc giả nhiều suy tư. Hồn Trương Ba không chọn theo Đế Thích về trời để chơi cờ, mà chọn ở lại làm màu xanh của cây vườn, hương thơm của trái na, vẫn gắn bó với người thân, sống trong sự gần gũi và yêu thương. Ý nghĩa cao quý của hồn Trương Ba vẫn còn tồn tại mãi mãi.

Cảm nhận về Hồn Trương Ba và thịt thể

Trong sự sáng tác của Lưu Quang Vũ, Hồn Trương Ba da hàng thịt là một tác phẩm nổi bật. Vở kịch được lấy cảm hứng từ cốt truyện dân gian, qua đó tác giả đã nêu bật nhiều vấn đề quan trọng của xã hội lúc đó.

Qua cuộc đối đầu giữa thân xác và linh hồn, Lưu Quang Vũ truyền tải ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Qua những khó khăn, ta thấy được sức mạnh của lao động nhân dân trong cuộc chiến chống lại ác độc, giả dối và khát vọng hoàn thiện bản thân, bảo vệ quyền sống thật sự.

Trương Ba bị chết oan uổng do sự vô tâm của Nam Tào, được Bắc Đẩu sửa sai nhưng lại theo cách vô lý bằng cách đưa linh hồn vào xác của anh hàng thịt. Một linh hồn cao quý lại phải sống phụ thuộc vào xác thịt, không thể kiểm soát được thân xác mình, dẫn đến sự nhiễm độc và đau khổ. Vì nhận thức được điều này, Trương Ba đau khổ và quyết định sống độc lập.

Trước lý lẽ của thân xác, Trương Ba tức giận và khinh bỉ nhưng cũng đau lòng vì sự thật làm cho anh phải trở lại xác thịt trong tuyệt vọng. Cuộc đối đầu với thân xác là bi kịch, khiến Trương Ba thất bại. Bi kịch thứ hai là xung đột với gia đình. Ông đau đớn khi nhận ra hậu quả của hành động của mình, khiến tất cả thân thích rời bỏ ông vì hồn ông dần mất đi, chỉ còn lại thân xác gây ra phiền toái.

Kết thúc vở kịch sau khi đạt đỉnh điểm xung đột, Trương Ba trả lại thân xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn tồn tại mãi mãi bên những người thân yêu.

Cuộc sống trở nên vô nghĩa khi cái cao quý phải hòa quyện với cái hèn mọn, liệu có phải sẽ là một bi kịch? Thân thể và tâm hồn không thể tách rời, thân xác có nhu cầu tự nhiên còn tâm hồn mang bản chất cao quý, tiến đến sự hoàn thiện nhân cách. Lưu Quang Vũ muốn nhấn mạnh rằng khi con người sống trong bình thường, họ sẽ bị ô nhiễm, cái tốt sẽ bị che khuất. Các xung đột bên trong con người thông qua cuộc trò chuyện giữa tâm hồn và thân thể nhằm mục đích tìm hiểu vấn đề triết học.

Mọi bi kịch xuất phát từ sự tồn tại đầy nghịch lý, vi phạm lẽ tự nhiên khiến cho cái bình thường có cơ hội trỗi dậy, lấn át và phản bội những gì cao quý, tốt lành. Điều này khuyến khích cuộc chiến đấu để bảo vệ những phẩm chất cao quý của con người, với mong muốn tinh khiết, hòa hợp giữa thân xác và tâm hồn để hoàn thiện nhân cách, xứng đáng với vai trò là người.

Cảm nhận về 'Hồn Trương Ba, Da Hàng Thịt' - Mẫu số 5

Những năm 1980 của thế kỷ 20, những vở kịch của Lưu Quang Vũ đã gây chấn động trong làng sân khấu Việt Nam vào thời kỳ đổi mới.

'Hồn Trương Ba, Da Hàng Thịt' là một trong những tác phẩm nổi bật nhất của ông, được viết từ năm 1981 nhưng phải đến ba năm sau (1984) mới ra mắt khán giả. Vở kịch này được xây dựng từ một câu chuyện dân gian cùng tên, tác giả từ đó đặt ra một vấn đề xã hội sâu xa: mối quan hệ giữa thân xác và con người không thể tồn tại, không thể sống dựa vào cuộc sống của người khác.

Đoạn trích kịch là cuộc trò chuyện giữa linh hồn và thân xác, giữa linh hồn của Trương Ba và những người thân trong gia đình, cũng như giữa linh hồn của Trương Ba và Đế Thích; cuối cùng là sự 'chết' của linh hồn Trương Ba.

Cuộc đối thoại giữa linh hồn Trương Ba và thân xác là một cuộc trò chuyện sống động, chứa đựng nhiều ý nghĩa triết học. Trong lớp kịch này có 25 phân đoạn. Thân xác thì nói 'ông' một, hai lần, trong khi linh hồn Trương Ba chỉ dùng 'mày', 'ta'. Tuy nhiên, thân xác đã vượt qua linh hồn Trương Ba, xúc phạm và coi thường linh hồn Trương Ba với các lời như: 'dù có 'âm u đui mù mà tôi có sức mạnh ghê gớm, thậm chí át cả linh hồn cao quý của ông đấy'; tại sao ông không nhớ 'Khi ông đứng cạnh vợ tay chân run hơi thở nóng rực, cổ nghẹn lại...' hoặc 'Chẳng lẽ ông không xúc động chút nào? Hà hà, những món tiết canh, cổ hũ, khấu đuôi, và các món ăn khác không khiến linh hồn ông bật lên sao?'

Điều này có nghĩa là linh hồn Trương Ba đã bị suy giảm, biến chất. Khi linh hồn Trương Ba tự hào rằng mình có một cuộc sống 'nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn', thì thân xác chế giễu: 'Thật là buồn cười! Khi ông phải sống nhờ vào tôi, tuân theo những yêu cầu của tôi, nhưng lại tự cho mình là nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn!'.

Thân xác tỏ ra khinh thường linh hồn Trương Ba, tự phụ và khẳng định vị thế, vai trò quan trọng của mình. Như là 'tôi đã ban cho ông sức mạnh' hoặc 'Tôi là nơi chứa đựng linh hồn'. Và cũng như là 'Nhờ tôi mà ông có thể làm việc, cày cấy... Nhờ có đôi mắt của tôi, ông cảm nhận thế giới này qua các giác quan của tôi...'

Thân xác thì nói thầm: 'Tôi biết cách làm hài lòng linh hồn'; 'Tôi biết cách thăm hỏi tính tự trọng của ông...', 'Chúng ta có thể là hai người nhưng lại là một!'.

Trò chuyện giữa thân xác và linh hồn Trương Ba là cuộc đấu tranh giữa thể xác và tâm hồn, cùng tồn tại trong một con người. Cả hai đều gắn bó với nhau để cùng sống, cùng tồn tại. Thân xác có tính độc lập tương đối của nó, có tiếng nói riêng, có khả năng ảnh hưởng đến linh hồn, vì nó là nơi của linh hồn. Khi thân xác tan biến, linh hồn cũng mất. Khi linh hồn 'rời đi', thân xác cũng trở thành tro bụi. Nhờ có cuộc đấu tranh của linh hồn, chi phối những ham muốn, dục vọng bình thường của thân xác mà nhân cách được hoàn thiện, tâm hồn được trong sáng.

Câu nói của thân xác: 'Tôi là nơi chứa đựng linh hồn' đã làm rõ mối quan hệ tự nhiên giữa thân xác và linh hồn, làm cho ý nghĩa ẩn dụ của cuộc trò chuyện giữa linh hồn Trương Ba và thân xác thêm cụ thể, sâu sắc.

Kể từ khi sống nhờ vào thân xác, linh hồn Trương Ba đã suy giảm nhiều: đánh con trai đến chảy máu miệng (bằng tay, bằng sức mạnh và tàn ác của thân xác). Linh hồn Trương Ba khác hoàn toàn so với ngày xưa, làm vườn thì thô bạo: đã làm 'gãy chồi non', đã 'giẫm nát cây sâm quý mới trồng', đã 'làm gãy cả nam, rách cả giấy, hỏng mất cái diều đẹp' của cậu Tị.

Từ khi mang thân xác, linh hồn Trương Ba sống trong bi kịch, trải qua nhiều đau khổ, dằn vặt: vợ muốn rời đi để 'tôi được thoải mái ... với cô vợ người hàng thịt'; cô Gái, đứa cháu nội khinh bỉ, trục xuất: 'Ông xấu lắm, ác lắm! Cút đi! Lão đồ tể, cút đi!'. Chị con dâu, người thông cảm và thương hồn Trương Ba hơn cả, giờ đây trước cảnh 'tan hoang' của gia đình, cô vô cùng lo sợ, đau đớn 'thấy... mỗi ngày một sự thay đổi, mất mát từng ngày, tất cả dần trở nên lạ lẫm, mờ nhạt đến mức không nhận ra ông nữa...'.

Trước lời than khóc của con dâu, linh hồn Trương Ba trở nên tê tái, 'mặt lạnh ngắt như tảng đá. Ngồi một mình, như tỉnh giấc, như bàng hoàng: 'Mày đã chiến thắng rồi, cái thân xác không phải của tao nữa, mày đã tìm ra mọi cách để đàn áp tao...'.

Không thể mãi sống phụ thuộc vào thân xác hàng thịt, không thể tự đánh mất bản thân vì thân xác, hồn Trương Ba tự an ủi, tỉnh táo, động viên bản thân: 'Không thể để mày chiếm lấy tôi, làm tôi mất đi bản thân...'... 'Có cách nào khác không? Tôi không cần cuộc sống do mày mang lại! Không cần!'.

Sự hiểu biết dần được đẩy lùi, tan biến. Sự tỉnh ngộ của hồn Trương Ba có ý nghĩa sâu sắc, dù đến muộn màng. Đường tự giải thoát đã được mở ra, linh hồn đã nhìn thấy ánh sáng.

Cuộc gặp gỡ và trò chuyện giữa linh hồn Trương Ba và Đế Thích đã đưa cuộc xung đột lên đỉnh điểm. Phải tìm gặp Đế Thích ngay, hồn Trương Ba 'đứng dậy, quyết đoán, đến gần cột nhà, lấy một nén hương thắp lửa'. Gặp lại người bạn cùng cờ ở cõi trời, hồn Trương Ba chia sẻ niềm lòng buồn rầu: 'Ông Đế Thích ạ, tôi không thể tiếp tục sống trong thân xác hàng thịt nữa, không thể!... Không thể sống hai mặt, bên trong một, bên ngoài một. Tôi muốn tự do'.

Mặc dù Đế Thích đã làm rõ lẽ phải, lẽ sống là phải tuân thủ quy luật từ trời cao đến trần thế, không ai được coi là 'toàn vẹn', mà phải tuân thủ quy luật tự nhiên... Dù vậy, ông đã bị Nam Tào 'xóa tên khỏi danh sách', thân thể của ông 'đã tan rã vào bùn. Nhưng hồn Trương Ba vẫn nói lên sự hèn kém của mình, sống phụ thuộc vào người khác: 'Sống nhờ vào của cải, tài sản của người khác, không phải điều đáng khích lệ, và giờ đây còn sống trong thân xác hàng thịt. Ông chỉ muốn tôi sống, nhưng không quan tâm tôi muốn sống như thế nào!'. Hồn Trương Ba không muốn sống trong thân xác hàng thịt nữa, cũng không muốn sống trong cuộc sống phức tạp, nguy hiểm mà 'cô Tị' mang lại, vì nó sẽ dẫn đến nhiều vấn đề, cảm giác lạc lõng, không hạnh phúc. Thật không công bằng, cực kỳ không công bằng, khi 'một kẻ đã phải chết từ lâu mà vẫn sống, khỏe mạnh, thoải mái hưởng thụ mọi điều tốt lành!'. Như ta đã biết, những kẻ tham lam, những kẻ ích kỷ luôn bị xã hội khinh bỉ và chê cười!

Mặc dù có những lúc hồn Trương Ba trở nên yếu đuối, nhưng bây giờ vẫn thể hiện sự tỉnh táo, quan trọng. Chỉ muốn Đế Thích thực hiện phép màu để hồn hàng thịt được 'tái sinh' cùng thân xác của mình; chỉ muốn Đế Thích thực hiện phép màu để cu Tị được sống lại bên mẹ, được chơi đùa với bạn bè: 'Ông Đế Thích, vì con trẻ ông ạ, vì con trẻ. Ông hãy giúp tôi lần cuối cùng'... Ý định đó đầy nhân từ và cao quý.

Trương Ba cầu khẩn tha thiết: 'Ta đã kết liễu, xin để ta ra đi hẳn!... Làm Cu Tị sống lại là việc đúng đắn còn kịp. Còn ta, hãy để ta kết thúc hoàn toàn...'.

Giá trị của sự sống và cái chết là 'đắt quá, không trả nổi'. Dù chết là kết thúc, 'khi tham gia vào mọi trạng thái cảm xúc', nhưng sống gửi nằm nhờ thì 'còn khổ hơn cái chết'. Trương Ba đau đớn cảm thấy xót xa: 'Và không chỉ mình ta khổ! Những người thân của ta cũng sẽ phải chịu khổ vì ta!'. Dù có được sống, để vui chơi thỏa thích, được chơi cờ với Đế Thích, nhưng Trương Ba đã phủ định: 'Nếu tiếp tục sống, ta cũng không muốn chơi cờ với ông nữa!... Chán ngấy với việc đánh cờ với thần tiên!'.

Trương Ba đã bẻ gãy cả bó hương mà Đế Thích tặng, quyết định nhảy xuống sông tự tử hoặc đâm cổ tự sát để kết thúc đời, để tinh thần được 'trở lại thanh thản, trong sáng như xưa...'.

Ý tưởng của Trương Ba cao cả. Hành động của Trương Ba thể hiện một quan niệm sống đúng, tích cực: không thể sống gửi vào thân xác của người khác, không thể sống tha hóa, không được sống dở dang, cố gắng bám vào cuộc sống khi nó đã mất hết ý nghĩa. Không thể sống giả dối để mang lợi ích cho 'bọn khốn cùng'.

Trương Ba từ chối cuộc sống của mình, chấp nhận cái chết để Cu Tị được sống, tuân theo luật tự nhiên như lá vàng rụng xuống để mầm non nhú mọc, tươi tốt. Nhân cách của Trương Ba vĩ đại, đáng trân trọng! Bài học về ý nghĩa của cuộc sống và cái chết, về đạo lý và nhân cách được tác giả đề ra một cách sâu sắc và thấm đượm!

Đoạn kết vở kịch 'Hồn Trương Ba, da hàng thịt' khiến người đọc, người xem chìm đắm trong nhiều tầng cảm xúc. Hồn Trương Ba không chọn theo Đế Thích về thiên đàng để chơi cờ, mà biến thành màu xanh của cây vườn, hương thơm của trái na, vẫn gắn bó với người thân, gần gũi ở bậc cửa, trong ánh lửa, tại cầu ao, trong cơi trầu, con dao... của gia đình thân yêu. Dù thân xác quay trở lại tro bụi, nhưng hồn Trương Ba cao quý vẫn mãi sống mãi trong lòng đời. Kết cục đầy sâu lắng ấy làm cho tư duy nhân văn phát sáng tác phẩm.

Qua nhiều thập kỷ, độc giả ngày nay đang sống trong một không khí đổi mới toàn diện, trong sự vươn lên của đất nước và dân tộc, sẽ khám phá ra nhiều tầng ý nghĩa hấp dẫn ẩn sau vở kịch 'Hồn Trương Ba, da hàng thịt'. Hồn Trương Ba đã và đang thức tỉnh chúng ta.

Cảm nhận về vở kịch 'Hồn Trương Ba, da hàng thịt' - Mẫu 6

Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là con trai của nhà biên kịch Lưu Quang Thuận, quê gốc Quảng Nam, sinh sống và làm việc tại Bắc. Thừa hưởng truyền thống văn chương của gia đình, Lưu Quang Vũ sớm bắt đầu sáng tác. Ở tuổi hai mươi, khi là một chiến sĩ trong binh chủng Phòng không – Không quân, Lưu Quang Vũ đã có nhiều bài thơ trữ tình được yêu thích bởi thế hệ trẻ. Từ năm 1978 đến 1988, ông là biên tập viên của tạp chí Sân khấu. Trong giai đoạn đầu tiên của thời kỳ đổi mới, xã hội Việt Nam đầy nhiều vấn đề nóng bỏng và xúc động, liên quan đến sự phát triển của đất nước và cuộc sống của nhân dân. Với tinh thần quan tâm đến thời cuộc, Lưu Quang Vũ đã quyết định chuyển sang sáng tác kịch để có điều kiện thể hiện và bày tỏ quan điểm của mình trước công chúng.

Chỉ trong thập kỷ ngắn ngủi, hơn mười vở kịch với những đề tài rất thời sự và thiết thực của Lưu Quang Vũ đã được biểu diễn trên khắp cả nước, mang lại một làn gió mới cho sân khấu Việt Nam và tạo ra những cuộc tranh luận, đánh giá sôi nổi, thậm chí là những ý kiến hoàn toàn trái ngược. Được gọi là 'hiện tượng Lưu Quang Vũ', bởi vì hiện tượng này có thể nói là chưa từng xuất hiện trong lịch sử sân khấu Việt Nam. Những vở kịch như: Lời nói dối cuối cùng, Nàng Sita, Nếu anh không đốt lửa, Khoảnh khắc và vô tận, Bệnh sĩ, Tôi và Chúng ta đã khẳng định tài năng xuất sắc và tình yêu thương con người, cuộc sống và trách nhiệm công dân cao của Lưu Quang Vũ. Ông mất vào một tai nạn giao thông năm 1988. Năm 2000, ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và văn học nghệ thuật.

Vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt là một truyện cổ tích thường được nghe kể từ xưa, nhưng Lưu Quang Vũ đã biến nó thành một vở kịch đương đại, đặt ra nhiều vấn đề mới mang ý nghĩa sâu sắc về triết lí và tư tưởng nhân văn. Vở kịch đã được trình diễn nhiều lần trong và ngoài nước, được dư luận đánh giá cao và góp phần tạo dựng tên tuổi của Lưu Quang Vũ. Tóm tắt nội dung của vở kịch như sau: Trương Ba, một người làm vườn giỏi cờ tướng, vô tình bị sự nhầm lẫn của Nam Tào khiến anh phải chết oan.

Để sửa lỗi này, Nam Tào và Đế Thích đã phục sinh Trương Ba trong thân xác của một người khác. Từ đó, những rắc rối bắt đầu nảy sinh. Trương Ba bị quấy rối liên tục, bị người thân xa lánh và sợ hãi. Anh cảm thấy rất bất an vì phải sống trong một thân xác không phải của mình. Cuối cùng, anh quyết định trả lại thân xác cho người khác và chấp nhận cái chết thực sự để giải thoát cho mình. Đoạn kết này tập trung phản ánh ý nghĩa chủ đề của vở kịch: Bi kịch của con người khi phải sống trong hoàn cảnh không tự nhiên, khi thể xác chiếm lấy tâm hồn, khiến tinh thần nhân văn bị hao mòn dưới áp lực của vật chất, và vẻ đẹp của tinh thần trong cuộc chiến đấu chống lại sự giả tạo và vật chất, bảo vệ quyền sống đích thực và khát vọng hoàn thiện bản ngã.

Trong đoạn này, tác giả tập trung thể hiện mâu thuẫn đỉnh điểm qua sự đau đớn và giằng xé của hồn Trương Ba. Đầu tiên, hồn Trương Ba ngồi ôm đầu trong thân xác mới rồi đứng dậy, bày tỏ sự bức xúc và phản đối: Không! Tôi không thể sống như thế này mãi! Tôi cảm thấy ghê tởm ở nơi không phải của mình! Thân thể này thô lỗ quá, tôi cảm thấy sợ hãi, tôi muốn rời xa nó ngay lập tức! Nếu tôi có thể tách hồn ra khỏi thân này, ít nhất là một lúc!

Sau đó, hồn Trương Ba rời bỏ thân xác và cuộc đối thoại giữa hồn và thân bắt đầu. Dưới lớp vỏ ngôn ngữ của cuộc trò chuyện là những tầng ý nghĩa khác nhau, phụ thuộc vào trình độ của người xem. Lưu Quang Vũ chú trọng vào việc sử dụng ngôn ngữ để phản ánh tính cách và bản chất của nhân vật. Thân xác phát biểu với sự mỉa mai và chế giễu, phủ nhận những nỗ lực giải thoát của hồn Trương Ba: Ôi, linh hồn mờ nhạt của Trương Ba ơi, anh không thể tách ra khỏi tôi được đâu, dù chỉ là thân xác. Hồn Trương Ba đáp lại với sự ngạc nhiên và khinh thường: Mày cũng biết nói à? Thật là vô lí, mày chỉ là thân xác u ám và tối tăm. Hoặc nếu có, thì chỉ là những điều tầm thường mà bất kỳ con vật nào cũng có: muốn ăn ngon, muốn uống say.

Lưu Quang Vũ thừa kế tư tưởng từ truyện dân gian, tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của linh hồn so với thân xác. Tuy nhiên, tác giả đã tạo ra cuộc tranh luận giữa hồn Trương Ba và thân xác không kém phần gay go và quyết liệt. Đôi khi, tiếng nói của thân xác dường như lấn át cả tiếng nói của linh hồn, đẩy hồn vào tình thế lúng túng và bị động: Nhưng ông là cái vật cần phải chịu sự thống trị của tôi! Sao ông lại coi thường tôi nhỉ? Tôi cũng xứng đáng được tôn trọng. Tôi là cái bình chứa linh hồn. Nhờ tôi mà ông có thể làm việc, trải nghiệm thế giới. Khi muốn làm tổn thương tinh thần con người, người ta tấn công thân xác. Những người lắm chữ như ông hay vịn vào tâm hồn để khuyến khích mọi người sống cho linh hồn, nhưng lại bỏ bê thân xác để mọi người khổ sở và phế phái mãi mãi. Mỗi bữa tối, tôi đòi ăn tám, chín bát cơm, tôi thèm thịt, đó có gì sai? Sai ở chỗ không đủ tám, chín bát cơm cho tôi ăn. Tôi thông cảm với những trò chơi tâm hồn của ông, tức là: Khi một mình, ông tự cho rằng mình có một tâm hồn cao cả, nhưng thực tế, vì mục đích sống, ông phải nhượng bộ tôi. Bất cứ hành động xấu xa nào ông cũng đổ lỗi cho tôi, để mình được thanh thản. Tôi biết: Ông muốn bảo vệ tính tự ái của mình. Tâm hồn thực sự phức tạp, nhưng miễn là ông làm đủ mọi thứ để thỏa mãn thèm khát của tôi. Hồn Trương Ba vẫn kiên quyết phủ nhận lý lẽ của thân xác: Lý lẽ của ông thật ti tiện, nhưng rõ ràng là ông đã lâm vào tình thế tuyệt vọng và chỉ biết than trách: Trời ơi!

Cả gia đình Trương Ba đều bị cuốn vào bi kịch do sự lộn xộn giữa hồn và xác gây ra. Vợ Trương Ba trách móc chồng: Ông ấy còn nhớ ai nữa chứ! Con Tị bị ốm nặng từ đêm qua đến giờ, mẹ nó đã khóc đỏ mắt. Khổ quá! Con bé đáng thương thế! Cô bé thương con bạn, mê man tột độ. Không biết con bé có qua khỏi được không, có lẽ tốt hơn là thân tôi đi cho rảnh. Tôi muốn rời nhà. Tôi nói thật, ông Trương Ba ạ, tôi đã suy nghĩ kĩ: Có thể tôi phải đi.. Đi làm thuê ở đâu cũng được, chỉ cần đi xa. Để ông sống thảnh thơi với cô vợ của anh hàng thịt. Hơn là thế này. Tôi biết ông vẫn là người yêu thương vợ con hết mình. Nhưng bây giờ ông không còn là ông nữa, không còn là ông Trương Ba ngày xưa nữa.

Con Gái, cháu yêu quý của Trương Ba, tỏ thái độ gay gắt: Tôi không phải là cháu của ông! Ông nội tôi đã chết rồi. Nếu ông nội tôi sống lại, hồn ông sẽ bóp cổ ông! Ông dám tự nhận mình là ông nội, dám động vào cây cối trong vườn của ông nội tôi. Khi hồn Trương Ba cố gắng giải thích: Mỗi sáng ông đều ra vườn chăm sóc cây cối, cháu không nhìn thấy gì xấu xa. Chỉ có ông nội cháu mới biết cây như thế nào, nhưng con Gái lại tỏ ra tức giận: Quý cây! Tôi phải giữ mắt kỹ, đợi cả nhà đi hết để nói với ông: Từ giờ ông không được động vào cây cối trong vườn ông nội tôi nữa! Ông có quý cây à? Sáng qua, tôi thấy ông chặt cây cam, tay giết lợn của ông làm gãy chồi non chân lông to bè như cái xẻng, đè nát cây sâm quý mới ươm. Ông nội tôi đã thô lỗ và phũ phàng đến đâu?

Chị con dâu, người hiểu Trương Ba nhất, cũng bày tỏ sự lo lắng: Con đã chấp nhận hoàn cảnh của cha chồng vì dù thân xác là của anh hàng thịt nhưng tâm hồn vẫn thuần hậu. Chị nói: Thầy luôn dạy chúng con: Bề ngoài không quan trọng, quan trọng là tấm lòng và trí tuệ của con người. Nhưng bây giờ, chị cảm thấy lo lắng và đau đớn. Chị thú nhận: Con sợ lắm, vì con thấy thầy mỗi ngày đều thay đổi, mất dần. Con càng thương thầy, nhưng làm sao, làm sao giờ đây thầy có thể trở lại như xưa? Chị con dâu đã nói đúng về tình hình nan giải của Trương Ba lúc này.

Lời của chị con dâu đẩy hồn Trương Ba đến quyết định đau đớn nhưng quyết tâm. Đoạn độc thoại thể hiện sự khổ sở của hồn Trương Ba khi phải đối diện với bản thân mình, khi đặt ra và tự trả lời những câu hỏi của lương tâm: Ông đã thắng rồi, thân xác không phải của tôi, ông đã cố gắng để chiếm đoạt tôi. Nhưng liệu tôi có chấp nhận thất bại, dễ dàng đầu hàng và bỏ mất bản thân không? 'Không còn cách nào khác'. Ông nói như thế sao? Nhưng có thực sự không còn cách nào khác không? Không cần cuộc sống do ông mang lại. Không cần!

Để củng cố quyết tâm, Trương Ba thắp nhang, cầu khẩn sự giúp đỡ của vị tiên cờ Đế Thích và thổ lộ nỗi khổ tâm của mình: Ông Đế Thích ơi! Tôi không thể tiếp tục sống trong thân xác này nữa, không thể. Không thể sống một đằng bên trong và một nẻo bên ngoài. Tôi muốn trở thành chính mình. Nhưng lời giải thích của Đế Thích khiến Trương Ba bàng hoàng: Vậy ông nghĩ mọi người đều sống toàn vẹn ư? Ngay cả tôi. Ở bên ngoài, tôi không được sống như bên trong. Thậm chí Ngọc Hoàng cũng phải khuôn ép bản thân để xứng đáng với danh vị Ngọc Hoàng. Dưới trời dưới đất, đều như thế. Ông bị gạch tên khỏi sổ của Nam Tào, thân thể ông đã tan rồi, còn chút hình thù nào nữa ư?

Dù bàng hoàng nhưng Trương Ba vẫn đắm mình trong suy tư, dằn vặt, và một chút trách móc: Sống nhờ vào của cải người khác, đã là điều không nên, đến lúc này thì còn sống nhờ vào cái thân tôi của anh hàng thịt ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng cách sống đó thì ông không cần phải quan tâm.

Sự giằng xé trong tâm trạng của Trương Ba được tác giả vở kịch diễn đạt tự nhiên, sống động và chân thực. Để thoát khỏi tình huống khó xử như thế này, Trương Ba chỉ còn một cách là chấp nhận cái chết. Ông muốn Đế Thích trả lại thân xác cho anh hàng thịt để hồn ông có thể sống hòa thuận với thân xác, giúp vợ ông không phải góa phụ đau đớn. Tuy nhiên, Đế Thích lại đang phân vân không biết hồn Trương Ba sẽ trú ngụ ở đâu, nhưng Trương Ba đã quyết định rằng: Ở đâu cũng được, chỉ cần không ở đây nữa. Nếu ông không giúp, tôi sẽ nhảy xuống sông hoặc đâm dao vào cổ, lúc đó hồn tôi cũng sẽ mất, xác anh hàng thịt cũng chẳng còn. Tình huống mâu thuẫn được đẩy lên cao hơn khi cu Tị, bạn thân của con Gái, sắp chết và Đế Thích đề nghị Trương Ba nhập hồn vào xác cu Tị, nhưng Trương Ba từ chối vì khổ sở hơn là chết.

Thương Trương Ba con người hiền lành, đôn hậu và không muốn mất người bạn cờ tri âm tri kỉ nên Đế Thích vẫn cố gắng thuyết phục, nhưng Trương Ba khăng khăng không thay đổi ý kiến: Tôi đã suy nghĩ kĩ.. Tôi không muốn nhập vào hình thù nào khác nữa. Tôi đã chết, hãy để tôi yên nghỉ! Hành động trả lại thân xác cho anh hàng thịt của Trương Ba là đúng đắn, dũng cảm và phản ánh đạo lý. Điều đó chứng tỏ rằng: Một linh hồn dù tốt đẹp đến đâu cũng không thể cảm thấy thoải mái khi trú ngụ trong một thân xác giả dối. Sống như thế không phải là sống theo đúng nghĩa, mà chỉ là tồn tại mà thôi. Trương Ba đã khuất nhưng tâm hồn tốt của ông sẽ sống mãi trong tình yêu thương và nhớ nhung của gia đình, bạn bè; làng xóm. Chết đi nhưng vẫn là sống.

Đoạn trích về Hồn Trương Ba tập trung vào tính triết lí và tư tưởng nhân văn của vở kịch dân gian này. Lưu Quang Vũ đã thể hiện đúng quan điểm về cách sống: Hãy trở thành chính mình trước tiên. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi sống vì hạnh phúc của mọi người, cho sự tốt đẹp của cuộc đời. Tư tưởng triết lí về con người của Lưu Quang Vũ vừa biện chứng vừa lạc quan, cao thượng. Tất cả được thể hiện qua tài năng sáng tạo của tác giả khiến vở kịch hấp dẫn đối với khán giả. Lưu Quang Vũ là một nhà biên kịch xuất sắc của sân khấu Việt Nam hiện đại.

................

Tải tập tin để đọc thêm bài viết về ý kiến về Hồn Trương Ba da hàng thịt