Buzz
TOP 5 mẫu Phân tích bài thơ Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên vai mẹ hay, đặc sắc nhất, giúp các em học sinh lớp 9 cảm nhận được những vẻ đẹp đáng quý của bà mẹ người Tà-ôi: thương con, yêu nước.
Bài thơ Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên vai mẹ của Nguyễn Khoa Điềm mang giai điệu âm hưởng lời ru, với nghệ thuật ẩn dụ phóng đại đã thể hiện thành công tình cảm thiết tha, cao đẹp của bà mẹ Tà-ôi dành cho con, cho quê hương, đất nước. Mời các em cùng theo dõi bài viết dưới đây của Mytour để ngày càng học tốt môn Văn 9.
Dàn ý phân tích Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên vai mẹ
I. Khởi đầu
– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm: Nguyễn Khoa Điềm là một nhà văn lớn, đã để lại nhiều tác phẩm đáng chú ý cho văn học Việt Nam. Công trình của ông thường mang đậm tình yêu quê hương, con người và có giá trị nhân văn sâu sắc.
– Giới thiệu về tác phẩm: Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên vai mẹ” thể hiện nguồn cảm hứng vô tận của tác giả đối với những người con của dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Bài thơ này tôn vinh tình yêu mẹ dành cho con, kết hợp với tình yêu đất nước, tạo nên một tình yêu lớn mạnh, đầy cảm xúc cho người đọc.
II. Nội dung chính:
a. Hình ảnh người mẹ ôm con nặng nhọc thể hiện điều gì?
Những người dân tộc thường địu con trên lưng khi làm nương, làm rẫy, giã gạo, quay lúa, dệt vải. Đứa trẻ thơ vùng cao thường được sống trên lưng mẹ, nơi ấm áp này là nơi con mơ mộng, nơi mẹ ru con giấc ngủ bình yên.
Em cu Tai ngủ trên vai mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời vai mẹ.
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:
Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,
Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,
Mai sau con lớn vung chày lún sân…
b. Phân tích sự cực nhọc của người mẹ khi làm việc?
Những giọt mồ hôi của mẹ rơi xuống thấm qua lớp áo, chảy xuống khuôn mặt hồng hào của em, chảy vào giấc mơ của em. Mẹ làm việc vất vả, đồng thời còn phải cõng em ở trên lưng, chắc mẹ sẽ rất mệt mỏi.
c. Ước mơ của người mẹ?
Mẹ đang làm việc vun gạo, tạo ra hạt gạo ấm lòng quân dân, tình đồng bào. Em nằm sau lưng mẹ ngủ một giấc no say, mơ mộng về một ngày mai tươi sáng.
d. Nguyên nhân làm mẹ vui vẻ khi làm việc là gì?
Mẹ vừa làm việc chăm chỉ, vừa chăm sóc con với tình yêu thương, không quên trách nhiệm với quê hương, đất nước. “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội. Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng”
Em cu Tai ngủ trên vai mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời vai mẹ.
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka–lưi
Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,
Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,
e. So sánh hai hình ảnh mặt trời để thấy điểm khác biệt như thế nào?
Mặt trời của mẹ nằm trên lưng. Người mẹ đồng bào dân tộc luôn đem con theo khi làm mọi việc. Mặc cho công việc nặng nhọc, có em ở bên, mẹ không còn cảm thấy cô đơn. Mẹ làm việc vì con, mong con trưởng thành và hạnh phúc hơn. Tình yêu của người mẹ thể hiện qua mỗi ấp ủ, mong ước nhỏ bé. Tác giả là người nhân từ vô cùng, nhưng trái tim mình nhất định là biển rộng. “mặt trời của bắp thì nằm trên đồi. Mặt trời của mẹ nằm trên lưng”.
-Tác giả sử dụng hình ảnh mặt trời, ẩn dụ mẹ và em. Mẹ dùng tình yêu và sức mạnh của mình để chăm sóc em, mong em được hạnh phúc.
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang lùng mùng, mẹ đẩy rừng.
Thằng Mỹ truy đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ đưa em đi đấu trong trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em ra chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
f. Hình ảnh các anh cầm súng, các chị cầm chông thể hiện điều gì?
Trong khổ thơ này, mẹ không chỉ chăm sóc em khi làm ruộng, đi rừng hay giã gạo, mà còn đưa em vào chiến trường, Trường Sơn, để tham gia cuộc chiến chống giặc.
g. Nguyện ước của mẹ khi dẫn con ra trận cuối?
Mẹ dẫn con ra trận cuối, thể hiện quyết tâm của mẹ trong cuộc chiến đấu khốc liệt này. Đồng thời, cũng thể hiện niềm tin vào chiến thắng của toàn dân ta. Chúng ta luôn tin rằng đạo nghĩa sẽ thắng bạo ác, sức mạnh đoàn kết của dân tộc sẽ đánh bại âm mưu đen tối.
h. Tác giả muốn gửi đi thông điệp gì qua bài thơ này?
Tinh thần chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta rất mạnh mẽ. Dù với vũ khí nào, tinh thần quyết tâm chống giặc ngoại xâm của người dân ta luôn mạnh mẽ. Chúng ta đoàn kết như một, đoàn kết như tường thành.
III. Kết bài:
Bài thơ đã thể hiện tình cảm sâu sắc của người dân tộc, những người chân thành và có tấm lòng cao cả. Họ luôn hướng về cách mạng, về các anh hùng bộ đội Cụ Hồ với những tình cảm gắn bó sâu sắc.
Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 1
Trong thơ Việt Nam hiện đại, có nhiều bài viết về quê hương, đất nước. Tình yêu nước thể hiện ở mỗi bài viết, mỗi bài là một điệu nhạc trong bản giao hưởng ca tụng Tổ quốc và nhân dân anh hùng.
Nguyễn Khoa Điềm, một nhà thơ chiến sĩ trưởng thành trong chiến khu tây Thừa Thiên khốc liệt thời chiến tranh chống Mỹ. Trong những ngày gian khổ đó, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ đã ra đời.
Bài thơ kể về người mẹ dân tộc Tà-ôi, đang địu con trên lưng và giã gạo nuôi bộ đội; tỉa bắp trên nương góp phần sản xuất lương thực cho kháng chiến và mơ ước sẽ được thấy Bác Hồ, mong con mình lớn lên trong đất nước tự do. Tác giả ca ngợi tình yêu con thiết tha, đằm thắm và tình yêu nước sâu sắc của bà mẹ Tà-ôi. Bài thơ có 3 khúc ru, mỗi khúc đều bắt đầu bằng câu:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Kết thúc là lời ru của mẹ được lặp lại ở mỗi đoạn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi.
Mẹ thương a-kay, mẹ thương...
Con mơ cho mẹ...
Mai sau con lớn...
Mỗi khúc hát ru đều thể hiện hình ảnh người mẹ với công việc vất vả và tình cảm, ước vọng đối với con cái và quê hương đất nước.
Bài thơ mở đầu bằng tiếng ru thân thương, vỗ về của nhà thơ, đưa em bé vào giấc ngủ sâu:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Trong lời ru cho con, chứa đựng niềm thương mến sâu xa đối với người mẹ. Hai dòng thơ sau miêu tả người mẹ trong công việc giã gạo nuôi quân:
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng
Nếu câu thơ trên tả hiện thực thì câu dưới thể hiện tình cảm sâu đậm giữa mẹ và con. Tác giả mô tả công việc giã gạo nặng nhọc của mẹ và giấc ngủ yên bình của Cu Tai trên lưng mẹ, thể hiện sự gắn bó và ý nghĩa đẹp đẽ trong công việc của mẹ.
Những ai đã chứng kiến cảnh giã gạo bằng chày trong cối gỗ của người dân miền núi mới thấu hiểu hết sự vất vả khi chuyển hạt thóc thành hạt gạo trắng. Nhà thơ chọn những hình ảnh đặc trưng để miêu tả công việc mệt nhọc và tình mẹ con chân chất của người mẹ miền núi.
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời
Khi mẹ giã gạo, Cu Tai vẫn ngủ trên lưng mẹ. Trong giấc ngủ, em cảm nhận được mồ hôi của mẹ rơi trên má nóng hổi, cảm nhận được sự vất vả và tình yêu con thiết tha của mẹ.
Tác giả sử dụng thành công so sánh: đôi vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối cho con, lưng mẹ đưa nôi và tim hát thành lời yêu thương. Trong giấc ngủ, Cu Tai luôn được ấp ủ trong hơi thở và tình thương của mẹ, được nghe mẹ ru. Khổ thơ thể hiện tình mẫu tử và công việc vất vả của người mẹ giã gạo để nuôi con, nuôi bộ đội Giải phóng.
Nếu khổ thơ trước là tiếng ru từ nhà thơ, khổ thơ sau là tiếng nói đầy tình thương của người mẹ:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Câu thơ như lời ru êm đềm chứa đựng tình yêu thương. Mối quan hệ mẹ con ngày càng đẹp đẽ khi kết hợp với tình yêu đối với quân đội và tình yêu quê hương. Trong giấc ngủ, mẹ mong rằng Cu Tai sẽ mơ thấy niềm vui của mẹ khi có nhiều gạo ngon để nuôi bộ đội và mong con sẽ lớn lên nhanh chóng để giúp mẹ trong công việc giã gạo cho quân đội:
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân...
Từ ước mơ có hạt gạo trắng ngần đến ước mơ mai sau con lớn lên vung chày lún sân đều chứa đựng niềm hi vọng rực cháy của người mẹ về tương lai của con, mong con sẽ trở thành một người thanh niên mạnh mẽ, có ích cho đất nước và nhân dân.
Hình ảnh của người mẹ khi tỉa bắp trên nương thật đẹp và cảm động:
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-Lưi
Lưng núi to mà lưng mẹ nhỏ
Vẫn là lời vỗ về từ trái tim đầy thương yêu của nhà thơ, mong em bé ngủ ngon để mẹ yên tâm làm việc, nhưng ở khổ thơ này, cảm xúc sâu sắc hơn được thể hiện qua hình ảnh tương phản độc đáo: Lưng núi lớn mà lưng mẹ nhỏ. Núi to, nương bắp rộng nhưng sức mẹ có hạn. Mẹ cắm cúi, lom khom tỉa bắp, trên lưng mẹ con vẫn ngủ say. Câu thơ đã khắc sâu nỗi vất vả khó nhọc của người mẹ vùng cao trong lao động sản xuất thời kỳ chống Mĩ.
Với những bà mẹ sớm hôm tần tảo nuôi con, dường như họ không biết mệt mỏi vì đứa con là niềm hy vọng, là nguồn an ủi, động viên, tăng thêm sức mạnh và nghị lực cho mẹ:
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Những câu thơ rực rỡ sắc màu cuộc sống và tình mẹ con. Biểu hiện ẩn chứa trong những dòng thơ này mang đến nhiều ý nghĩa sâu sắc. Lúa trên cánh đồng mạnh khỏe nhờ ánh nắng mặt trời. Con trai của mẹ cũng như ánh nắng mặt trời, làm ấm trái tim của mẹ để mẹ sống tốt hơn, đẹp hơn trong cuộc sống. Em là mặt trời nhỏ bé, đáng yêu của mẹ.
Lời ru trong khúc ru này vẫn là lời thầm kín của người mẹ nhưng đã chứa đựng ước mơ lớn lao hơn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay thân yêu của mẹ
Mẹ yêu a-kay, mẹ yêu con nơi xóm đói kém
Con hãy mơ mộng để mẹ cất cao tiếng hát bắp lúa
Mai sau con lớn lên sẽ làm việc hiếu thảo...
Càng yêu con, người mẹ lại càng yêu thương bà con những người dân bản địa. Mẹ mơ ước về một ngày mai ấm no hạnh phúc, về sự trưởng thành và sức mạnh kỳ diệu của đứa con thân yêu.
Nếu trong hai đoạn thơ trước đó, tác giả mô tả hình ảnh mẹ ôm con trên lưng mưu sinh, ôm con lên nương trải lúa thì trong đoạn thơ này là cảnh mẹ ôm con cùng đi chiến đấu với kẻ thù:
Con bé Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Con hãy ngủ ngoan, đừng rời xa lưng mẹ
Mẹ đang đi qua đèo, mẹ đi qua rừng sâu
Kẻ Mỹ đuổi bắt ta phải rời xa dòng suối
Anh trai mang súng, chị gái cầm đuốc
Mẹ ôm con bé đi, để chiến đấu cuộc chiến cuối cùng
Sự lặp lại của hai câu thơ Con bé Tai ngủ trên lưng mẹ ơi, Con hãy ngủ ngoan, đừng rời xa lưng mẹ đã tạo nên âm điệu ngân nga, lắng đọng vào trong lòng người đọc một cảm xúc đầy ấm áp. Con và mẹ cùng nhau băng qua dòng suối, vượt qua những khó khăn, đạp qua rừng xanh để tiến tới. Cả gia đình, cả làng, cả quốc gia đều đoàn kết chiến đấu chống lại kẻ thù.
Nhịp thơ hồi hộp, đầy sức sống như một khúc hành quân trên đường. Câu kết thú vị vẽ lên hình ảnh cảm động:
Từ trên lưng mẹ, con đến với chiến trường
Từ trong nghèo khó, con bước vào Trường Sơn.
Lời thơ khẳng định ý chí quyết liệt chiến đấu của bà mẹ Tà-ôi và cũng của những người con miền Tây Thừa Thiên Huế nói chung. Lúc này, mẹ và con cùng nhau bước vào Trường Sơn, nơi gặp nhiều khó khăn, gian khổ, nơi mà cái chết và sự sống chỉ cách nhau chưa đầy một bước chân.
Kết thúc bài thơ vẫn là lời ru và ước nguyện của mẹ:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay thân yêu
Mẹ yêu a-kay, mẹ yêu tổ quốc
Con mơ cho mẹ được gặp Bác Hồ
Mai sau con lớn trở thành người Tự do...
Điệp khúc: Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay thân yêu, Mẹ yêu a-kay..., Con mơ cho mẹ..., Mai sau con lớn... đã thể hiện ước nguyện mãnh liệt trong lòng người mẹ. Mẹ ao ước cho con những điều thực sự quan trọng và to lớn, kỳ diệu:
Mai sau con lớn cầm chày lúa nương...,
Mai sau con lớn trở thành người hùng
Mai sau con lớn trở thành người Tự do...
Khi gặt gạo, mẹ ao ước con mơ cho mẹ gặt được gạo trắng tinh. Khi trồng bắp trên cánh đồng, mẹ mong con mơ cho mẹ mỗi hạt bắp lớn lên đều đặn. Khi chiến đấu, mẹ mong con mơ cho mẹ được gặp Bác Hồ trong ngày đất nước được giải phóng khỏi bó shadow của quân thù, từ Bắc đến Nam hòa nhập. Tình thương, lòng hi sinh, lòng vị tha và lòng nhân ái cao cả của những người mẹ nghèo yêu nước ấy đã đóng góp vào chiến thắng hôm nay.
Bài thơ được sáng tác vào năm 1971, trong thời kỳ khốc liệt nhất của cuộc chiến đấu chống Mĩ cứu nước, nhưng đến nay vẫn giữ nguyên giá trị. Khúc hát ru đã được phổ nhạc, trở thành bài ca được nhiều người yêu thích. Tình thương của người mẹ nghèo miền núi dành cho con cái gắn liền với tình yêu đất nước, tình thương bộ đội, tình yêu làng quê và lòng kính yêu Bác Hồ.
Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên lưng mẹ được đánh giá là một trong những bài thơ xuất sắc nhất của thời kỳ chiến đấu chống Mĩ cứu nước. Đến nay, khi đọc lại bài thơ, mọi người vẫn cảm thấy xúc động bởi tình cảm chân thành và mộc mạc của những người mẹ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ màu nhiệm và oai nghiêm của dân tộc ta. Tự hào lên, những người mẹ Việt Nam!
Sau cuộc chiến tranh chống Mĩ cứu nước, Tổ quốc và nhân dân ta đã xây dựng nhiều tượng đài để tưởng nhớ công lao và ca tụng những người mẹ Việt Nam anh hùng. Với Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên lưng mẹ, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một tượng đài vĩ đại bằng ngôn ngữ về những người mẹ miền núi không tên tuổi.
Phân tích Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên lưng mẹ - Mẫu 2
Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ có nhiều đóng góp quan trọng trong văn học Việt Nam, những bài thơ của ông mang lại nhiều giá trị sâu sắc và nổi bật nhất chính là bài khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên lưng mẹ.
Những khúc hát ru của người mẹ đã là nguồn cảm hứng vô tận để tác giả sáng tác ra những tác phẩm hay và đặc biệt có ý nghĩa. Những khúc hát ru mang lại những giai điệu nhẹ nhàng trong tâm hồn của tác giả, tạo ra những hình ảnh sâu sắc và tác động mạnh mẽ trong lòng người đọc. Những lời ru của những em bé ngủ trên lưng mẹ, khi mẹ địu con lên núi, đã trở thành nguồn động viên để mẹ có thể lao động để nuôi dưỡng con cái. Mẹ lao động làm đồng và có một nhiệm vụ quan trọng là nuôi những người chiến sĩ. Những điều cao quý đó đã được tác giả thể hiện sâu sắc, mang lại những nỗi nhớ riêng biệt cho những người mẹ niềm núi này:
Em bé Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em hãy ngủ ngoan đừng xa lưng mẹ.
Mẹ gặt gạo mẹ nuôi bộ đội,
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em say.
Mồ hôi mẹ rơi trên khuôn mặt em ấm áp,
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm đầu gối,
Lưng mang nôi và trái tim hát thành lời:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi,
Mẹ yêu a-kay, mẹ yêu bộ đội
Con mơ cho mẹ gặt được hạt gạo trắng tinh,
Mai sau con lớn cầm súng làm việc đất...
Những khúc hát ru của những người mẹ đã để lại những dấu ấn đặc biệt trong tâm trí của những người chiến sĩ cách mạng. Những lời hát đó đã khắc sâu trong lòng người, thể hiện sự vất vả của những người mẹ và được tác giả thể hiện sâu sắc trong những trang thơ của mình. Những nỗi vất vả được diễn tả qua những từ như đổ mồ hôi, vai gầy nhấp nhô... Những lời đó thể hiện sự tận tụy của những bà mẹ, mang lại những nỗi niềm sâu sắc và những khoảnh khắc đặc biệt trong lòng người:
Em bé Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em hãy ngủ ngoan đừng làm mẹ mỏi.
Mẹ đang trải bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi to, nhưng lưng mẹ bé nhỏ,
Em hãy ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mệt mỏi.
Mặt trời của bắp lúa nằm trên đồi,
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Những việc mẹ làm đều nhằm mục đích chăm sóc cho con phát triển, mẹ yêu thương con và tôn vinh những chiến sĩ hy sinh bảo vệ tổ quốc. Những nỗ lực giã gạo của mẹ để lại dấu ấn sâu trong tâm hồn tác giả, biểu hiện những ý nghĩa sâu sắc. Cảm xúc thương nhớ của mẹ được thể hiện qua từng từ ngữ, hình ảnh sâu đậm, và những lời ru ý nghĩa, mong con ngủ ngon. Mặt trời của bắp lúa nuôi sống bộ đội và con cái, nhưng mặt trời của mẹ lại nằm trên lưng, thể hiện tình cảm sâu đậm mẹ dành cho con, con là tất cả đối với mẹ, là niềm tin, là cuộc sống của mẹ.
Em bé Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,
Em hãy ngủ ngoan đừng rời lưng mẹ.
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.
Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,
Mẹ địu em đi để dành trận cuối.
Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Sự mong đợi của mẹ là con ngoan, khỏe mạnh. Những lời tâm sự sâu sắc của mẹ hiện rõ trong tác phẩm, thể hiện những niềm tin và tình yêu thương mãnh liệt. Tình cảm của tác giả được thể hiện qua những trang sách, mang giá trị đặc biệt, biểu hiện tình yêu của mẹ dành cho con. Tình thương đó đã ảnh hưởng sâu sắc đến tâm hồn tác giả, những khoảnh khắc nhẹ nhàng và ý nghĩa khi tình yêu của mẹ vô biên. Mẹ mong ước con sau này trở thành người có ích như những chiến sĩ cách mạng, phục vụ cho cách mạng.
Những người mẹ vừa nuôi con vừa tham gia chiến đấu cách mạng đã để lại nhiều cảm xúc sâu sắc cho tác giả, tạo ra những nhịp điệu riêng trong tâm hồn của tác giả. Hy sinh cao cả của họ đã mang lại sức mạnh vô biên, và tạo ra những hình ảnh sâu sắc và ý nghĩa đặc biệt. Những hy sinh ấy vẫn vang vọng và đem lại ý nghĩa sâu sắc. Những hình ảnh đó thể hiện sự cao cả và mạnh mẽ của người phụ nữ, vừa nuôi con vừa chiến đấu.
Sự hy sinh lớn lao của những người mẹ thể hiện mong muốn con của họ trở thành người có ích và góp phần vào sự nghiệp cách mạng. Những ý nghĩa ấy tạo nên những nhịp điệu nhẹ nhàng, như lời dạy của Bác Hồ.
Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 3
Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kỳ chống Mỹ, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là một tác phẩm độc đáo và xuất sắc. Đã được phổ nhạc thành ca khúc gây tiếng vang rộng lớn.
Bà mẹ, được mô tả như là một người mẹ từ dân tộc Tà-ôi, có tình thương vô bờ bến: thương con, thương làng nghèo, thương bộ đội, thương tổ quốc. Bài thơ gồm 3 khúc ca, lấy cảm hứng từ âm nhạc dân ca, truyền thống ru con của người dân Tà-ôi trên miền núi Trị Thiên. Mỗi khúc ca mở đầu bằng một điệp khúc ngọt ngào, sâu lắng:
Em bé Tai ngủ trên lưng mẹ ơi!
Em hãy ngủ ngoan đừng rời lưng mẹ...
Thường mang theo tấm lòng yêu thương. Tình mẹ như tấm lòng của nhà thơ:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi...
Khúc ca đầu tiên là tiếng ru khi mẹ đưa con giã gạo
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ con nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má con ấm nồng
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời.
Tiếng ru của mẹ 'nghiêng' theo nhịp chày làm cho giấc ngủ của con cu Tai cũng 'nghiêng' theo. Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ. Má con cũng 'ấm nồng' vì bao mồ hôi của mẹ tuôn rơi. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ (mồ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng rất 'đắt' để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo. Lưng mẹ là nơi con lớn lên như một chiếc nôi. Tim mẹ tràn đầy tình mẫu tử, đã 'hát thành lời'. Hạt gạo của hậu phương là 'hạt vàng của làng ta', hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, rất đáng tự hào:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù đảm đang vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh 'lưng núi' và 'lưng mẹ' nhằm khẳng định đức tính kiên nhẫn, chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo:
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ.
'Mặt trời' trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ:
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.
Mẹ nhân hậu, lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghĩa xóm:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói.
Thời kháng chiến 'hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều' là thế.
Khúc ca thứ ba, nhịp điệu vang lên dồn dập. Đó là lúc 'Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối', dồn đồng bào Tà-ôi vào chỗ chết, mẹ địu con khi đang 'chuyển lán' và 'đạp rừng'. Cả gia đình mẹ cùng ra trận, mang tầm vóc anh hùng:
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.
Khúc ca thứ ba là khúc ca chiến đấu. 'Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh ' là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam. Ở đây, người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:
Mẹ yêu a-kay, mẹ yêu quê hương.
Trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm 3 lần nhắc đến ước mơ tươi đẹp của trẻ thơ:
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng mịn.
Con mơ cho mẹ hạt bắp đều lên.
Mai sau con lớn vươn tới Ka-lưi.
Con mơ mẹ thấy được Bác Hồ.
Mai sau con trưởng thành, tự do.
Đó là ước mơ về tình thương, ấm no, hạnh phúc, chiến thắng.
Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ xứng đáng là bản tình ca về tình mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên dưới tình thương, lời ru của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là một biểu tượng vĩ đại về bà mẹ Việt Nam 'Anh hùng, kiên cường, trung hậu, dũng mãnh'. Nó nhắc nhở chúng ta hãy ghi sâu trong lòng tình yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về tình mẹ Việt Nam.
Phân tích Bài ca ru trên bờ vai mẹ - Mẫu 4
Bài thơ này được sáng tác nhanh chóng trong hoàn cảnh đặc biệt. Cuối bài ghi lại ngày 25 tháng 3 năm 1971 - Trần Phương Trà kể 'một lần về nhà, chưa kịp đặt gùi gạo xuống, với chiếc khăn mặt lau mồ hôi, Điềm ngồi vào bàn ghi ngay bài thơ 'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' rồi đưa cho tôi. Tôi thích thú đọc bài thơ và sung sướng nói với Điềm. Đây là một bài thơ hay về đồng bào dân tộc thiểu số. Chúc mừng Điềm'.
Bài thơ còn được gọi là Bài ca ru. Điểm đầu tiên độc đáo là có hai người ru em Cu Tai. Tác giả và người mẹ Tà-ôi. Hai người ru, hai lời ru - Những lời ru đó ôm trọn, nói về hiện thực, về ước mơ, ru em, cũng ca ngợi mẹ em. Điều mới mẻ trong cấu trúc lời ru tạo nên một sự hòa thanh mới lạ trong 'khúc hát'.
Theo lời ru của tác giả, ta biết được mẹ em là một người lao động cần cù. Công việc của mẹ không chỉ là công việc nhà thông thường mà còn là công việc nhằm nuôi bộ đội, nuôi dân làng và đánh giặc. Mẹ không chỉ là mẹ riêng của Cu Tai mà còn là mẹ chiến sỹ, và hơn thế nữa là mẹ Tổ quốc. Những lời này của mẹ - 'tim hát thành lời' thể hiện tình cảm, khát khao ước vọng của mẹ cho con trai của mình. Tình thương của mẹ không chỉ dành cho một người con mà còn dành cho bộ đội, dành cho dân làng, và dành cho đất nước. Tương lai của con trai được gắn liền với dân làng, với cuộc kháng chiến của cả đất nước, dân tộc.
Một bài ca ru hiện đại, không có những 'sung chát đào chua' không có những 'cánh cò đi đón cơn mưa' trong cơn giông tối tăm. Cũng không có những hình ảnh tươi đẹp của cuộc sống thanh bình. Trong bài ca ru là nỗi vất vả, gian khổ: mồ hôi mẹ rơi, vai mẹ gầy nhấp nhô.
Trong khúc hát ru cũng thể hiện tấm lưng của mẹ. Lưng chính là nơi nuôi dưỡng, và lưng chính là nơi dùng làm nôi. Tấm lưng của người mẹ Tà-ôi liên kết chặt chẽ với con trai trong mọi công việc vất vả, tấm lưng nhỏ, không lớn như lưng núi, nhưng bền bỉ như lưng núi, và tự hào hơn lưng núi bởi con trai - mặt trời của mẹ nằm trên lưng. Và cuối cùng ' từ trên lưng mẹ - em đến trường'. Từ đây ta hiểu vì sao Nguyễn Khoa Điềm đặt tên cho khúc hát ru là Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ. Có lẽ mẹ đã sử dụng tấm lưng như một nơi nuôi dưỡng những anh hùng cho cuộc chiến đấu của dân tộc, và chịu đựng mọi vất vả để giành chiến thắng. Người mẹ Tà-ôi, người mẹ Việt Nam mãi mãi là nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà thơ. Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ là một giai điệu đẹp trong bản giao hưởng lớn về người mẹ ấy.
Phân tích Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 5
'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào ngày 25 tháng 3 năm 1971, là một trong những bài thơ hay nhất của ông. Đặc biệt trong bài thơ là hình ảnh người mẹ Tà Ôi được coi như biểu tượng về người mẹ Việt Nam anh hùng. Đó là một người mẹ yêu thương con và yêu nước hết mực. Dường như con yêu quý và đất nước thân thương là lý do người mẹ này nuôi con và đánh giặc giải phóng quê hương. Những việc đó là trọng đại và cao quý nhất trong những năm đất nước phải chống lại xâm lược của đế quốc Mĩ.
Bài thơ cũng là một bản hát ru. Tác giả ru em Cu Tai ngủ ngoan (đồng thời mô tả hình ảnh người mẹ). Người mẹ ru em ngủ ngoan nhưng đó chỉ là lời ru thầm, lời ru trong tim (Lưng đưa nôi và tim hát thành lời). Lời ru của tác giả và lời ru của người mẹ liên tục xen kẽ, đan xen vào nhau tạo nên những khúc hát ru vừa dịu dàng, vừa sâu lắng.
Bởi cấu trúc của bài thơ giống như những khúc hát ru, bài thơ lặp lại một số đoạn giống nhau như những giai điệu chủ đạo trong một bản nhạc. Bài thơ gồm ba khúc ru. Mỗi khúc ru là một đoạn thơ. Ở đoạn thơ đầu tiên, người mẹ ru con khi đưa con trên lưng và giã gạo nuôi bộ đội.
Giấc ngủ của em nghiêng nghiêng theo nhịp chày, thấm mồ hôi lao động vất cả của mẹ. Người mẹ Tà Ôi thương con nhất mực không lúc nào chịu rời con đã lấy lưng làm nôi và đôi vai gầy làm gối cho con. Và lời ru con của mẹ cất lên bên cối gạo giữa sàn nhà cũng chính là lời tâm sự, lời tự nhủ, lời mẹ thầm nói với chính mình. Lòng yêu con của mẹ gắn liền với tình thương yêu bộ đội:
'Mẹ thương A Kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân...'
Ước mơ của người mẹ nối liền với giấc mơ của con và cùng hội tụ lại trong tình thương yêu sâu sắc những anh bộ đội. Trong đoạn thơ thứ hai, bà mẹ Tà Ôi địu con đi tỉa bắp trên núi Ka Lưi. Tình thương yêu và niềm hi vọng vô bờ của người mẹ đối với đứa con được thể hiện bằng lời và những hình ảnh độc đáo:
'Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ con nằm trên lưng.'
Trong câu thơ trên hình ảnh mặt trời là một hình ảnh thực. Mặt trời đem lại ánh sáng, sự sống cho cây cỏ, làm cho cây cỏ thêm tươi tốt, như cây ngô bắp to, hạt mẩy. Hình ảnh mặt trời ở câu thơ sau là ẩn dụ. Tác giả so sánh ngầm Cu Tai là mặt trời của mẹ. Coi con như mặt trời thì quả là lòng mẹ yêu quí con vô hạn, mong đợi ở con rất nhiều. Đó là ánh sáng, là nguồn sống, là niềm vui, là niềm hạnh phúc, là tất cả tương lai của mẹ.
Hai câu thơ, hai hình ảnh tôn nhau lên, đối ý với nhau, đã làm nổi bật tình thương yêu sâu sắc và niềm hi vọng lớn lao của người mẹ đối với đứa con. Lời ru của người mẹ Tà Ôi ngân nga trong trái tim mẹ khi mẹ địu con đi tỉa bắp vẫn hướng về đứa con thơ yêu quí của mình. Lòng thương yêu con của mẹ trong hoàn cảnh này gắn liền với tình thương yêu dân làng – những người dân lao động nghèo đói:
'Mẹ thương A Kay, Mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka Lưi'.
Trong đoạn thơ thứ ba, người mẹ địu con trong tư thế đang 'chuyển lán', 'đạp rừng'. Bà mẹ băng rừng, địu con trên lưng đưa con đi 'để giành trận cuối'. Lòng yêu con của mẹ đến đây gắn liền với lòng yêu nước: 'Mẹ thương A Kay mẹ thương đất nước'. Người mẹ gửi gắm vào giấc mơ của con niềm khao khát được gặp Bác Hồ và mong đất nước được độc lập tự do:
'Con mơ cho mẹ được gặp Bác Hồ
Mai sau con lớn thành người tự do'.
Tiếng hát ru con của người mẹ Tà Ôi không phải được cất lên bên cánh võng hay trên giường ấm nệm êm trong phòng ngủ. Tiếng hát ru ấy ngân lên trong trái tim của mẹ khi mẹ địu con giã gạo, tỉa bắp trên núi, khi mẹ 'chuyển lán', 'đạp rừng' hoặc trên đường ra chiến trường để giành trận cuối.
Vì vậy, mẹ Tà Ôi không chỉ là một người lao động mà còn là một người mẹ, đóng góp trực tiếp vào sự chiến đấu của cả dân tộc. Tình thương con, lòng yêu bộ đội, quan tâm đến dân làng và yêu quý đất nước - tất cả hòa quện trong trái tim của người phụ nữ miền núi, trong những năm gian khổ đấu tranh chống lại Mĩ.
