Vàng da ở trẻ sơ sinh: Nguyên do và biện pháp điều trị

Vàng da ở trẻ sơ sinh xuất phát từ sự cố về chức năng gan, khiến da màu vàng. Tại sao trẻ sơ sinh mắc vàng da? Hãy cùng khám phá về vấn đề này trong chuyên mục Chăm sóc bé từ 0 - 3 tuổi của Mytour!

Vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?

Vàng da ở trẻ sơ sinh là kết quả của việc hồng cầu máu bị vỡ, gây tăng Bilirubin gián tiếp. Đây là tình trạng phổ biến ở trẻ đủ tháng, thường xuất hiện ở trẻ non.

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh thường bắt đầu trong tháng đầu tiên, nhưng có nguy cơ cao nhất trong 2 tuần đầu đời.

Vàng da ở trẻ sơ sinh dạng bệnh lý có thể gây biến chứng, thậm chí dẫn đến tử vong hoặc tạo ra hậu quả gây trì trệ trong phát triển của trẻ. Vì vậy, việc mẹ phân biệt được dấu hiệu giữa vàng da ở trẻ sơ sinh sinh lý và vàng da bệnh lý là rất quan trọng.

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh thường ở mức độ nhẹ ở trẻ đủ tháng. Biểu hiện của vàng da ở trẻ sơ sinh dạng sinh lý là da chỉ có màu vàng ở vùng mặt, cổ, ngực và bụng phía trên rốn mà không có bất kỳ triệu chứng nào khác như thiếu máu, gan to, hay tình trạng từ chối bú, buồn ngủ.

Khi kiểm tra, nồng độ Bilirubin trong máu không vượt quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không vượt quá 14mg% ở trẻ non. Ngoài ra, tốc độ tăng Bilirubin không quá 5mg% trong vòng 24 giờ. Đồng thời, nước tiểu của trẻ sơ sinh có thể có màu đậm hoặc vàng và phân màu nhạt.

Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Biểu hiện của vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh là khi da có màu vàng đậm xuất hiện sớm và không biến mất sau 1 tuần đối với trẻ đủ tháng và sau 2 tuần đối với trẻ non tháng. Vàng lan tỏa khắp cơ thể, từ lòng bàn tay, bàn chân đến kết mạc mắt.

Ngoài việc có vàng da ở trẻ sơ sinh, cũng có các triệu chứng không bình thường như lú lẫn, từ chối bú, co giật. Xét nghiệm cho thấy nồng độ bilirubin trong máu tăng cao hơn bình thường. Nếu không được phát hiện và điều trị vàng da bệnh lý kịp thời, có thể gây ra biến chứng nhiễm độc tác động vào hệ thần kinh.

Nguyên nhân gây ra vàng da ở trẻ sơ sinh

Yếu tố di truyền 

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể được gây ra do yếu tố di truyền. Tiền sử gia đình có thành viên mắc vàng da cũng tăng nguy cơ mắc bệnh này ở trẻ.

Trẻ sơ sinh có thể phát triển vàng da từ rất sớm - Nguồn: unsplash

Sự tích tụ Bilirubin 

Ngoài yếu tố di truyền, các chuyên gia cũng cho biết vàng da ở trẻ sơ sinh là do bilirubin. Bilirubin được tạo ra khi các tế bào hồng cầu trong cơ thể phân hủy.

Gan có nhiệm vụ xử lý bilirubin và ngăn chặn sự tích tụ. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, bilirubin vẫn còn tích tụ trong cơ thể do gan chưa hoàn thiện. Bilirubin có màu vàng tự nhiên, làm cho da và tròng mắt có màu vàng.

Vàng da do việc con bú sữa mẹ

Một số trẻ gặp khó khăn khi bú mẹ hoặc mẹ không tiết đủ sữa trong vài ngày đầu làm cho trẻ mất nước, thiếu năng lượng và tăng tái hấp thụ bilirubin từ ruột, gây vàng da ở trẻ sơ sinh.

Nguyên nhân chính xác của vấn đề vàng da ở trẻ sơ sinh do việc con bú sữa mẹ được cho là do các hợp chất trong sữa mẹ ức chế một số protein trong gan, làm phá vỡ bilirubin.

Tình trạng vàng da do việc con bú sữa mẹ thường xuất hiện trong tuần đầu tiên và kéo dài trong vài tuần do chức năng gan chưa hoàn thiện để đào thải, chuyển hóa bilirubin. Nếu bé chậm đi phân, có thể làm tăng tái hấp thụ bilirubin trong ruột.

Để khắc phục tình trạng này, mẹ nên cho trẻ bú thường xuyên hơn và theo dõi cân nặng của bé. Mẹ không cần phải ngưng cho bé bú mẹ nếu bé vẫn bú tốt, tăng cân và khỏe mạnh.

Thường thì, vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ sẽ tự biến mất sau vài tuần mà không gây ảnh hưởng đến bé. Tuy nhiên, cũng cần phân biệt với vàng da do bệnh lý ở trẻ sơ sinh để có chẩn đoán và điều trị đúng đắn, tránh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ thể bé.

Trẻ mắc một số bệnh

Trong một số trường hợp hiếm, việc bé sơ sinh bị vàng da có thể là dấu hiệu cảnh báo của một bệnh tiềm ẩn. Ở những trường hợp này, vàng da sẽ xuất hiện ngay sau 24 giờ sinh.

Dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh

Một số dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh có thể như sau:

• Da và tròng trắng mắt của trẻ chuyển sang màu vàng
• Trẻ bú ít, nước tiểu đậm màu, phân nhạt màu
• Đồng thời trẻ cũng hay quấy khóc hơn

Khi nào cần đưa trẻ sơ sinh bị vàng da đi khám?

Ngoài các dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh như trên, nếu trẻ có các triệu chứng nghiêm trọng dưới đây, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh kịp thời:

• Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh xuất hiện sớm trước 48 giờ sau sinh.
• Bé bị vàng toàn thân, cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.
• Quá trình vàng da ở trẻ sơ sinh kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.
• Trẻ sơ sinh bị vàng da kèm các dấu hiệu khác như bú ít, co giật, sốt, phân bạc màu.
• Dễ nhận biết dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng.

Cách nhận biết dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh như sau:

• Ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây, sau đó buông ra
• Nếu trẻ sơ sinh bị vàng da, ở nơi ấn ngón tay sẽ xuất hiện màu vàng rõ rệt
• Do đó, hàng ngày mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi có nhiều ánh sáng

Cách chẩn đoán bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh xuất hiện trước tiên ở vùng mặt và củng mạc, tiếp đến là toàn thân, sau đó là cẳng tay, cẳng chân và cuối cùng là lòng bàn tay và bàn chân. Cách nhanh nhất để phát hiện là sử dụng ngón tay ấn vào da trong khoảng 5 giây, sau đó nhìn xem da có chuyển sang màu vàng không.

Thông thường, bác sĩ chuyên khoa sẽ sử dụng máy đo bilirubin qua da (BILI check) để kiểm tra mức độ vàng da ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, kết quả từ máy đo này có thể sai số so với kết quả xét nghiệm máu khoảng 3-5 mg%. Do đó, nếu kết quả đo qua da chưa đạt yêu cầu, bác sĩ có thể quyết định thực hiện xét nghiệm máu để đánh giá chính xác hơn mức độ bilirubin.

Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể được điều trị bằng các phương pháp sau đây:

Chiếu đèn (Quang trị liệu)

Chiếu đèn là một cách điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng ánh sáng để xuyên qua da, giúp chuyển hóa bilirubin tự do trong máu thành các chất khác và loại bỏ chúng qua phân và nước tiểu. Trẻ sẽ được đặt dưới ánh sáng trực tiếp, bịt mắt và vùng kín khi được thực hiện phương pháp này.

Cung cấp đủ nước và năng lượng

Cung cấp đầy đủ nước và năng lượng thông qua việc cho trẻ bú hoặc truyền dịch cũng là một phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh. Trẻ có thể được tiêm albumin và sử dụng thuốc để tăng tốc độ chuyển hóa bilirubin gián tiếp.

Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh bằng việc truyền máu

Truyền máu là phương pháp được áp dụng khi vàng da ở trẻ sơ sinh ở mức độ nghiêm trọng. Phương pháp này được sử dụng khi bé không phản ứng tích cực với phương pháp chiếu đèn hoặc có các triệu chứng thần kinh đi kèm.

Tắm nắng để điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Thường thì, việc tắm nắng chỉ thích hợp cho các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh do yếu tố sinh lý. Phương pháp này không áp dụng được cho trẻ sơ sinh bị vàng do bệnh lý.

Quá trình tắm nắng cho trẻ sơ sinh bị vàng da sẽ diễn ra theo các bước sau:

• Trong những ngày đầu tắm nắng, mẹ có thể để bé ở nơi có bóng mát để bé dần quen với ánh nắng mặt trời
• Để bé mặc quần áo bình thường và kéo áo che phủ phần bụng, lưng để ánh nắng không trực tiếp chiếu vào da
• Ở ngày thứ hai tắm nắng, mẹ nên giảm thời gian bé tắm trong khoảng 5 - 10 phút để bé dần làm quen với ánh nắng

Một số điều cần lưu ý khi thực hiện điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh bằng cách tắm nắng:

• Trong quá trình này, mẹ cần chú ý quan sát có dấu hiệu bất thường nào trên da của bé để điều chỉnh thời gian tắm nắng phù hợp
• Khi bé đã quen với việc tắm nắng, mẹ có thể tăng thời gian bé tắm lên khoảng 15 - 20 phút và tối đa 30 phút vào những ngày sau
• Không cần mặc nhiều lớp quần áo cho bé, chỉ cần bé mặc quần đùi để bé tiếp nhận ánh nắng tốt hơn. Đồng thời, nhớ đội mũ và quấn khăn cho bé để bảo vệ mắt bé khỏi ánh nắng mặt trời

Một số lưu ý quan trọng khi tắm nắng cho trẻ sơ sinh bị vàng da

Mẹ cần nắm vững những lưu ý quan trọng dưới đây khi tắm nắng cho trẻ sơ sinh bị vàng da:

• Chỉ nên áp dụng cho trẻ từ 7 - 10 ngày tuổi.
• Nên cho bé bú sau khi bé được tắm nắng.
• Chỉ nên mặc tã hoặc quần áo ngắn tay khi bé tắm nắng.
• Thời điểm thích hợp để bé tắm nắng là khi mặt trời mới lên.
• Không nên đặt trẻ dưới ánh nắng qua kính cửa sổ.
• Tăng thời gian bé được tắm nắng thêm 5 phút mỗi ngày.
• Tránh tắm nắng trong khoảng thời gian từ 10 - 16 giờ vì lúc này tia UV rất mạnh.
• Đợi một lúc sau khi tắm nắng trước khi tắm cho bé để bé không bị sốc nhiệt.
• Ở những nơi có nhiều nắng, hãy giảm thời gian bé được tắm nắng.
• Mang bé đến gặp bác sĩ nếu bé có bất kỳ biểu hiện phản ứng da nào khi tắm nắng.
• Sử dụng khăn mềm để lau mồ hôi thường xuyên, tránh để mồ hôi tích tụ lâu trên da và gây ra cảm lạnh khi bé tắm nắng.

Biến chứng của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Biến chứng của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh rất hiếm khi xảy ra đối với trẻ sinh đủ tháng. Tuy nhiên, với trẻ sinh thiếu tháng, đặc biệt là sinh non, tỷ lệ gặp biến chứng sẽ cao hơn.

Mức độ bilirubin cao có thể gây tổn thương não và hệ thần kinh, đặc biệt làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về bại não, ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển sau này của trẻ.

Trẻ có biểu hiện ngủ lì bì và quấy khóc khi bilirubin gây tổn thương não - Nguồn: unplash

Biểu hiện khi bilirubin gây tổn thương não là trẻ ngủ lì bì, sốt cao, quấy khóc, bỏ bú,...

Cách phòng ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Thông thường, vàng da ở trẻ sơ sinh dạng sinh lý sẽ tự khỏi trong vòng một đến hai tuần. 

Nếu vàng da ở trẻ sơ sinh kéo dài hơn sáu tuần dù đã được bác sĩ can thiệp, thì phụ huynh cần yêu cầu lấy mẫu xét nghiệm để xác định nguyên nhân, có hướng điều trị phù hợp cho trẻ.

Hầu hết bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, không phải là một bệnh nguy hiểm. Các mẹ cần tiếp tục cho con bú đầy đủ sữa mẹ và chỉ ngừng khi có chỉ định từ bác sĩ.

Do vai trò quan trọng của sữa mẹ đối với sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, việc chăm sóc và dinh dưỡng đầy đủ sẽ giúp trẻ vượt qua tình trạng bệnh một cách an toàn.

Một số câu hỏi thường gặp về vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ có phổ biến không?

Theo các chuyên gia, vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ xảy ra ở khoảng 0.5 đến 2.4% trẻ sơ sinh.

Làm sao để phân biệt vàng da ở trẻ sơ sinh do tự nhiên và vàng da ở trẻ sơ sinh do bệnh lý?

Vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ thường sẽ tự biến mất sau một thời gian ngắn. Dấu hiệu để nhận biết vàng da ở trẻ sơ sinh do bệnh lý là trẻ có thể bị hôn mê, co giật.

Việc tắm nắng có giúp giảm vàng da ở trẻ sơ sinh không?

Các chuyên gia chỉ ra rằng việc tắm nắng có thể giảm lượng bilirubin và cải thiện tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, với sự thay đổi của khí hậu hiện nay, ánh sáng mặt trời chứa rất nhiều tia UVA, UVB có thể gây hại cho da.

Vì vậy, phụ huynh cần tham khảo ý kiến từ bác sĩ trong quá trình điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh. Tránh tự ý cho trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời có thể làm hại da.

Không nên tự ý để trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời để điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh- Nguồn: unsplash

Hy vọng các thông tin được tổng hợp bởi Mytour đã giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về vấn đề vàng da ở trẻ sơ sinh. Khi phát hiện dấu hiệu vàng da, vàng mắt ở trẻ sơ sinh, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Mọi thông tin được cung cấp bởi Mytour/Vũ Trụ Bỉm Sữa chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Để đảm bảo an toàn trong việc chữa trị vàng da ở trẻ sơ sinh, cha mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Yến Nga đã tổng hợp từ momjunction.