Vàng da ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và cách điều trị

Vàng da ở trẻ sơ sinh là do sự cản trở chức năng gan khiến da chuyển sang màu vàng. Vì sao trẻ sơ sinh mắc vàng da? Hãy khám phá thêm tại chuyên mục Chăm sóc bé 0 - 3 tuổi của Mytour!

Vàng da ở trẻ sơ sinh có ý nghĩa gì?

Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng tăng mức Bilirubin gián tiếp do sự phá hủy hồng cầu trong máu. Nó thường xảy ra ở khoảng 25-30% trẻ đủ tháng và thường xuất hiện ở trẻ non.

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh thường bắt đầu trong tháng đầu đời, đặc biệt nguy hiểm trong 2 tuần đầu tiên.

Vàng da ở trẻ sơ sinh dạng bệnh lý có thể gây biến chứng đe doạ tính mạng hoặc gây di chứng ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Do đó, mẹ cần nhận biết các dấu hiệu để phân biệt vàng da ở trẻ sơ sinh sinh lý và vàng da do bệnh lý.

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh có thể ở mức độ nhẹ ở trẻ đủ tháng. Biểu hiện của vàng da ở trẻ sơ sinh dạng sinh lý là chỉ một màu vàng đơn thuần ở vùng mặt, cổ, ngực và bụng phía trên rốn mà không kèm theo các triệu chứng bất thường như thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ.

Khi kiểm tra, nồng độ Bilirubin/máu không vượt quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không vượt quá 14mg% ở trẻ non. Hơn nữa, tốc độ tăng Bilirubin/máu không vượt quá 5mg% trong vòng 24 giờ. Ngoài ra, nước tiểu của trẻ sơ sinh có thể có màu đậm hoặc màu vàng và phân có thể màu nhạt.

Vàng da do bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Dấu hiệu vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh là sự xuất hiện sớm của màu vàng trên da, không biến mất sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần với trẻ non đủ tháng. Vàng da lan rộng khắp cơ thể, kể cả lòng bàn tay, bàn chân và mắt.

Bên cạnh vàng da ở trẻ sơ sinh, có các triệu chứng không bình thường khác như lú đụt, từ chối bú, co giật. Kiểm tra sẽ phát hiện bilirubin trong máu tăng cao hơn bình thường. Nếu không được phát hiện và điều trị vàng da bệnh lý kịp thời, có thể gây ra nguy cơ nhiễm độc thần kinh.

Nguyên nhân dẫn đến vàng da ở trẻ sơ sinh

Yếu tố di truyền 

Vàng da ở trẻ sơ sinh có thể do yếu tố di truyền. Lịch sử gia đình có người mắc vàng da cũng tăng nguy cơ cho trẻ mắc bệnh này. 

Vàng da có thể xuất hiện ở trẻ sơ sinh từ rất sớm - Nguồn: unsplash

Nguyên nhân của việc tích tụ Bilirubin 

Ngoài yếu tố di truyền, các chuyên gia cũng cho rằng vàng da ở trẻ sơ sinh là do bilirubin. Bilirubin là sản phẩm phụ được tạo ra khi các tế bào hồng cầu trong cơ thể bị phân hủy theo chu kỳ.

Gan có nhiệm vụ xử lý bilirubin và ngăn chặn sự tích tụ của nó. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bilirubin vẫn còn tồn tại và tích tụ trong các tế bào cơ thể do gan chưa hoàn thiện. Bilirubin mang màu vàng tự nhiên gây ra sự xuất hiện của vàng da và tròng mắt màu vàng.

Vàng da do việc bú sữa mẹ

Một số trẻ gặp khó khăn khi bú mẹ hoặc mẹ không tiết đủ sữa trong vài ngày đầu, khiến trẻ mất nước, thiếu năng lượng và tăng tái hấp thụ bilirubin từ ruột, gây vàng da ở trẻ sơ sinh.

Nguyên nhân chính xác của vấn đề vàng da ở trẻ sơ sinh do bú sữa mẹ được cho là xảy ra do các hợp chất trong sữa mẹ ức chế một số protein trong gan, làm phá vỡ bilirubin.

Tình trạng vàng da do sữa mẹ thường xuất hiện trong tuần đầu tiên của trẻ và kéo dài trong vài tuần do chức năng gan chưa trưởng thành để đào thải, chuyển hóa bilirubin. Nếu bé chậm đi phân su có thể làm tăng tái hấp thụ bilirubin trong ruột.

Để khắc phục tình trạng này, mẹ nên cho trẻ bú thường xuyên hơn và theo dõi cân nặng của bé. Mẹ không cần phải ngưng cho bé bú nếu bé vẫn bú tốt, tăng cân và khỏe mạnh.

Thường thì, vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ sẽ tự biến mất sau vài tuần mà không ảnh hưởng nhiều đến trẻ. Tuy nhiên, cũng cần phân biệt với vàng da do bệnh lý ở trẻ sơ sinh để được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, nếu không sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan trong cơ thể.

Trẻ mắc một số bệnh

Trong những trường hợp hiếm gặp, việc trẻ sơ sinh bị vàng da là dấu hiệu báo động của một căn bệnh tiềm ẩn nào đó. Ở những tình huống này, vàng da sẽ xuất hiện sớm trong vòng 24 giờ sau khi sinh.

Dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh

Một số biểu hiện vàng da ở trẻ sơ sinh có thể kể đến như sau:

• Da và tròng trắng mắt của trẻ chuyển sang màu vàng
• Trẻ ít bú, nước tiểu đậm màu, phân nhạt màu
• Đồng thời trẻ cũng thường quấy khóc hơn

Khi nào cần đưa trẻ sơ sinh bị vàng da đi khám?

Ngoài các dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh như trên, trẻ cũng có các triệu chứng nghiêm trọng dưới đây thì cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khám để tìm nguyên nhân và điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh kịp thời:

• Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh xuất hiện sớm trước 48 giờ sau khi sinh.
• Bé bị vàng toàn thân, cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.
• Quá trình vàng da ở trẻ sơ sinh kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.
• Trẻ sơ sinh bị vàng da kèm các dấu hiệu khác như ít bú, co giật, sốt, phân bạc màu.
• Dễ nhận biết dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng.

Cách nhận biết dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh như sau:

• Ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây, sau đó buông ra
• Nếu trẻ sơ sinh mắc vàng da, nơi bạn ấn sẽ xuất hiện màu vàng rõ rệt
• Vì vậy, hàng ngày mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi có ánh sáng đầy đủ

Cách chẩn đoán bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện trước ở vùng mặt và mắt, sau đó lan ra toàn bộ cơ thể, từ tay, chân đến lòng bàn tay và bàn chân. Cách nhanh nhất để phát hiện là nhấn nhẹ vào da trong khoảng 5 giây, sau đó thả ra và quan sát xem da có chuyển sang màu vàng không.

Thường thì, bác sĩ chuyên khoa sẽ sử dụng máy đo bilirubin qua da (BILI check) để kiểm tra mức độ vàng da ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, kết quả từ máy đo này có thể không chính xác so với kết quả xét nghiệm máu khoảng 3-5 mg%. Do đó, nếu kết quả đo qua da không đáp ứng yêu cầu, bác sĩ sẽ xem xét thêm xét nghiệm máu để đo lường bilirubin.

Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Cách điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh có thể thực hiện như sau:

Ánh sáng (Phototherapy)

Ánh sáng là phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng để xuyên qua da, giúp chuyển đổi Bilirubin tự do trong máu thành các chất khác và đào thải ra ngoài qua phân và nước tiểu. Trong quá trình này, trẻ sẽ được đặt dưới ánh sáng một cách thoải mái, đảm bảo không bị tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng.

Cung cấp nước và năng lượng đầy đủ

Cung cấp đủ nước và năng lượng qua đường uống hoặc truyền dịch cũng là biện pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh. Trẻ sẽ được truyền Albumin và sử dụng các loại thuốc để tăng tốc độ chuyển hóa bilirubin gián tiếp.

Trị vàng da ở trẻ sơ sinh bằng phương pháp truyền máu

Truyền máu được sử dụng khi vàng da ở trẻ sơ sinh trở nên nặng nề. Phương pháp này áp dụng khi việc chiếu đèn không hiệu quả hoặc khi trẻ có các biểu hiện liên quan đến thần kinh.

Ánh nắng mặt trời trong điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Thường thì, việc tắm nắng chỉ thực hiện được đối với các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh dạng sinh lý. Không thể áp dụng phương pháp này đối với trẻ bị vàng da ở dạng bệnh lý.

Phương pháp tắm nắng cho trẻ sơ sinh mắc vàng da thực hiện theo các bước sau:

• Vào những ngày đầu tắm nắng, mẹ có thể để bé trong bóng râm để bé dần quen với ánh nắng
• Mặc bé quần áo bình thường và kéo áo phủ qua phần bụng, lưng để ánh nắng chiếu vào
• Đến ngày thứ hai tắm nắng, chỉ nên để bé tắm trong 5 - 10 phút để bé quen dần với ánh nắng mặt trời

Một số điều mẹ cần chú ý khi chữa trị vàng da ở trẻ sơ sinh bằng cách tắm nắng:

• Trong quá trình này, mẹ cần chú ý quan sát xem có biểu hiện bất thường nào trên da của bé không để điều chỉnh thời gian tắm nắng phù hợp
• Khi bé đã quen với việc tắm nắng, mẹ có thể tăng thời gian tắm nắng lên 15 - 20 phút và tối đa là 30 phút trong những ngày sau
• Không cần mặc nhiều lớp quần áo cho bé khi tắm nắng, chỉ cần cho bé mặc quần đùi để bé hấp thụ ánh nắng tốt hơn. Đồng thời, mẹ cần đội mũ và quấn khăn cho bé để bảo vệ đôi mắt bé khỏi ánh nắng mặt trời

Một số chú ý quan trọng khi tắm nắng cho trẻ sơ sinh bị vàng da

Mẹ cần nhớ những lưu ý quan trọng sau khi tắm nắng cho trẻ sơ sinh mắc vàng da:

• Chỉ tắm nắng cho bé từ 7 - 10 ngày tuổi.
• Nên cho bé bú sau khi bé tắm nắng.
• Chỉ nên mặc tã hoặc áo ngắn tay cho bé.
• Cho bé tắm nắng vào buổi sáng sớm.
• Không tắm nắng cho bé qua cửa kính.
• Tăng thời gian bé tắm nắng thêm 5 phút mỗi ngày.
• Tránh tắm nắng từ 10 - 16 giờ vì lúc này tia UV rất mạnh.
• Không tắm ngay cho bé sau khi tắm nắng để bé tránh sốc nhiệt.
• Ở những nơi nắng nhiều, giảm thời gian bé tắm nắng.
• Thăm bác sĩ nếu bé có dấu hiệu kích ứng da khi tắm nắng.
• Sử dụng khăn mềm để lau mồ hôi liên tục, tránh làm mồ hôi tích tụ trên da bé để bé không bị cảm lạnh khi tắm nắng.

Biến chứng của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Biến chứng của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh rất hiếm khi xảy ra đối với trẻ sinh đủ tháng. Tuy nhiên, với trẻ sinh thiếu tháng, đặc biệt là sinh non, tỷ lệ gặp biến chứng sẽ cao hơn.

Mức độ bilirubin cao có thể gây tổn thương não và hệ thống thần kinh, đặc biệt làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về bại não, ảnh hưởng đến quá trình phát triển sau này của trẻ.

Trẻ có dấu hiệu ngủ li bì và quấy khóc khi bilirubin gây tổn thương não - Nguồn: unsplash

Biểu hiện khi bilirubin gây tổn thương não là trẻ ngủ li bì, sốt cao, quấy khóc, bỏ bú,...

Cách phòng ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Thông thường, vàng da ở trẻ sơ sinh dạng sinh lý sẽ tự khỏi trong vòng một đến hai tuần.

Nếu vàng da ở trẻ sơ sinh kéo dài hơn sáu tuần dù đã được bác sĩ can thiệp, thì phụ huynh cần yêu cầu lấy mẫu xét nghiệm để xác định nguyên nhân, có hướng điều trị phù hợp cho trẻ.

Phần lớn bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh không thể phòng ngừa. Tuy nhiên, không đây là căn bệnh quá nguy hiểm. Mẹ cần đảm bảo cho con được bú đủ sữa và chỉ ngừng khi có chỉ định của bác sĩ.

Vì sữa mẹ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Chăm sóc và dinh dưỡng đầy đủ sẽ giúp trẻ vượt qua tình trạng bệnh một cách an toàn.

Một số câu hỏi thường gặp về vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ có phổ biến không?

Theo các chuyên gia, vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ chiếm từ 0.5 đến 2.4% trẻ sơ sinh.

Làm thế nào để phân biệt vàng da ở trẻ sơ sinh do yếu tố sinh lý và vàng da ở trẻ sơ sinh do bệnh lý?

Vàng da ở trẻ sơ sinh do sữa mẹ thường sẽ biến mất sau một thời gian ngắn. Dấu hiệu để nhận biết vàng da ở trẻ sơ sinh do bệnh lý là trẻ sẽ bị hôn mê, co giật.

Có cách nào khắc phục được vàng da ở trẻ sơ sinh bằng cách tắm nắng không?

Các chuyên gia chỉ ra rằng việc tắm nắng có thể làm giảm lượng bilirubin và khắc phục được vàng da ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, với sự thay đổi của khí hậu hiện nay, ánh sáng mặt trời chứa nhiều UVA, UVB gây hại cho da.

Vì vậy, phụ huynh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trong quá trình điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh. Tránh tình huống tự tiếp xúc trẻ với ánh sáng mặt trời gây hại da.

Không tự ý để trẻ dưới ánh sáng mặt trời để điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh- Nguồn: unsplash

Hi vọng thông tin được tổng hợp đã giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về vấn đề vàng da ở trẻ sơ sinh. Khi phát hiện dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh, cha mẹ cần đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Mọi thông tin được cung cấp chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Để an toàn khi chữa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh, ba mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Yến Nga tổng hợp từ momjunction.