Buzz
Khoảnh khắc chuyển mùa giữa “Nàng Hạ” và “Nàng Thu” chắc chắn là một khoảnh khắc đặc biệt, hấp dẫn nhất của thiên nhiên. Và vì vậy, nó gợi mở trong lòng người những cảm xúc rung động, làm cho ta cảm thấy như hòa mình vào bầu không khí ấy. Những nét đẹp tinh tế, êm dịu ấy làm sao mà chúng ta có thể không chết lặng trước sự trầm mặc của nó! Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư, Hàn Mặc Tử,... đã từng có những dòng thơ xao xuyến về thời khắc đặc biệt ấy. Và Hữu Thỉnh cũng nhẹ nhàng góp “một phần này” vào cuộc trò chơi giao mùa: bài thơ “Sang thu”.
Vẻ đẹp chuyển mùa của bài thơ là vẻ đẹp tinh tế, dịu dàng. Mở đầu bài thơ là sự thay đổi rất tinh vi của cuộc sống khi mùa hạ dần qua và mùa thu đang đến. Không giống như những nhà thơ khác nhận thức mùa thu qua màu vàng của hoa cúc, của lá ngô đồng hoặc qua tiếng rơi của lá khô:
“Ồ hay! Buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi... vàng rơi... Thu mênh mông”
(Bích Khê)
“Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô”
(Lưu Trọng Lư)
Cũng không như làm lụng, rung rinh như câu thơ của Xuân Diệu:
“Những luồng rung rẩy rung rinh lá
Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh”,...
Hữu Thỉnh chứng kiến mùa thu từ những dấu hiệu hàng ngày, thân thuộc:
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se”
Giữa tiếng vang, sắc màu và hương vị đặc trưng của mùa thu đang lan tỏa, chỉ có 'hương ổi' khiến nhà thơ bất ngờ. Đó là loại hương vị dễ nhận biết nhất tại làng quê hoang dã. Tuy nhiên, có thể vì quá quen thuộc nên đôi khi chúng ta lơ đãng? Cho đến khi nhận ra tất cả chúng ta đều không khỏi ngạc nhiên: “Bỗng nhận ra hương ổi”. 'Hương ổi' không chỉ lan tỏa mà còn chuyển động mạnh mẽ trong không gian: “phả vào trong gió se” như muốn hòa vào để cùng gió. Đó có lẽ là sức sống mà Hạ muốn tặng cho Thu chăng? Gió se cũng là hình ảnh rất phổ biến, quen thuộc. Đó là hơi gió se lạnh mỗi đầu thu rất đặc trưng của vùng Bắc Việt Nam. Trước Cách mạng, Xuân Diệu từng bị ảnh hưởng sâu sắc bởi những làn gió ấy:
“Đã nghe rét mướt luồn trong gió”
“Những luồng rung rẩy rung rinh lá”,...
Có thể vì nhà thơ của những cảm xúc cảm giác đang ở độ tuổi thanh xuân sôi động đang mong mỏi trải nghiệm trọn vẹn những động đậy của thiên nhiên. Hữu Thỉnh khác biệt, không chỉ vì đây là khoảnh khắc đầu thu nhẹ nhàng mà còn vì tuổi tác của ông đã trưởng thành, ông có đủ sự “tĩnh” để lặng lẽ quan sát những chuyển động của tự nhiên. Và như vậy, “Sang thu” vẫn mang vẻ đẹp của một tâm hồn nhạy cảm mà điềm đạm, sâu sắc.
Màn sương thu dường như cũng muốn thưởng thức hoàn toàn mùi thơm ngọt ngào và cái lạnh tinh tế mà 'chùng chình' chưa muốn tan biến.
“Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”
Không gian có sự kết hợp hoàn hảo giữa hương ổi dịu dàng, gió thu nhẹ nhàng và sương thu mơ màng tạo ra một ấn tượng đặc biệt mà chúng ta khó lòng quên. 'Chùng chình' là sự cố ý muốn làm chậm lại, rung rinh, lay động (sự rung rinh lay động của làn sương hay là sự rung động trong tâm hồn của nhà thơ Hữu Thỉnh?). Vạn vật trong thời khắc chuyển mùa trở nên duyên dáng, nhịp nhàng hơn. Sự nhận thức tinh tế của nhà thơ đã phát hiện ra vẻ đẹp độc đáo, duyên dáng đó để rồi xao xuyến: 'Hình như thu đã về'. Tiếng nói vui mừng cũng như thầm nhỏ nhẹ, bâng khuâng vang lên trong lòng Hữu Thỉnh như bước đi của mùa thu.
Sau khoảnh khắc kinh ngạc và nhẹ nhàng vui vẻ, tác giả lấy lại được sự điềm đạm vốn có để tiếp tục ngắm nhìn thiên nhiên:
“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu'.
“Thu đã về” để sông không phải lo cuồn cuộn cuốn đi con lũ mùa hạ mà “được lúc” nghỉ ngơi “dềnh dàng”. Nhưng đàn chim cũng vì thế mà “bắt đầu” lo cho cái rét đang đến gần mà “vội vã' bay đi. Hai câu thơ đối nhau rất nhịp nhàng cân đối đồng thời tạo ra hai hình ảnh đối lập: Sông dưới mặt đất, chim trên trời; sông “dềnh dàng” chậm rãi, chim “vội vã” lo lắng,... Hai hình ảnh đáng yêu được đặt cạnh nhau để mô tả không gian mặt đất và bầu trời. Khi đọc đến đây, chúng ta nghĩ đến hai câu thơ của Huy Cận cũng có cảm giác như thế:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa.”
Tuy nhiên, hai câu thơ của nhà thơ “Tràng giang” mang lại cảm giác bất an, lạc lõng, hơi thở của sợ hãi: những đám mây liên tiếp mở rộng ra “đùn núi bạc” như muốn bao trùm tất cả, cánh chim cô đơn mỏng manh như đang bay xuống mặt đất theo ánh chiều. Trái lại, ở đây, trong câu thơ của Hữu Thỉnh, mặt đất bình yên như dòng sông đang lặng lẽ suy tư; bầu trời nhỏ bé hơn, ấm áp hơn theo nhịp độ “vội vàng” của cánh chim siêng năng. Đặc biệt hơn nữa, trên bầu trời kia có một “đám mây mùa hạ / vắt nửa mình sang thu' đầy kỳ diệu như cầu vồng rực rỡ màu sắc. Hình ảnh này khiến con tim ta xao xuyến, không phải vì “lớp lớp mây cao đùn núi bạc' hay “mây biếc về đâu bay gấp gấp' mà lại là “đám mây mùa hạ, vắt nửa mình sang thu'. Có thể là một đám, hai đám hoặc thậm chí nhiều hơn, nhưng trong Sang thu, mây không thể “lớp lớp cao' được. Vì mùa thu mới bắt đầu, chưa đủ để “lớp lớp' sự vật. Hình ảnh đám mây là một khám phá mới lạ và độc đáo của Hữu Thỉnh. Bức tranh chuyển mùa trở nên sinh động, phong phú hơn.
Không chỉ cảnh vật mà cả những dấu hiệu của thiên nhiên thời tiết cũng đang chuyển dần sang mùa thu dịu mát:
“Nắng vẫn còn tỏa sáng
Đã dần dịu lại trong mưa
Sấm cũng ít nhiều dịu đi
Trên dòng cây lão tử”
Ánh nắng, cơn mưa, tiếng sấm đã thuộc về cuối mùa hè nồng nàn. Tia nắng chói chang ngày xưa giờ đã 'dần dần tắt trong cơn mưa' trở thành dịu dàng, mát mẻ hơn rất nhiều. Hai câu thơ cuối cùng đem lại nhiều suy tư, sự liên tưởng thú vị.
“Tiếng sấm cũng dịu dàng hơn
Trên dòng cây lão tử”…
Câu thơ không chỉ đơn thuần là một lời kể, là một cảm nhận mà còn là một sự suy tư sâu sắc về cuộc sống. Nhìn sự biến đổi của cảnh vật khi mùa thu mới bắt đầu, Hữu Thỉnh nghĩ đến cuộc đời khi đã 'lão tử'. Có lẽ mùa thu của cuộc đời con người là sự kết thúc của những ngày trẻ trung sôi động và mở ra một mùa mới, một không gian mới, yên bình, thanh tịnh hơn. Hai hình ảnh của 'sấm' và 'dòng cây lão tử' không chỉ có ý nghĩa hiện thực mà còn mang ý nghĩa tượng trưng, thể hiện sự tinh tế và nhạy bén của Hữu Thỉnh trong cảm nhận và liên tưởng. Mùa thu không đánh thức ta bằng những âm thanh lớn lao, sắc màu rực rỡ, hương vị đậm đà mà làm tan đi bằng những cảm xúc lắng đọng, mơ màng, gợi lên trong ta những suy tư sâu xa về cuộc sống. Chính vì vậy, thơ thu, trong đó có Sang thu của Hữu Thỉnh, mang một ý nghĩa sâu sắc.
Khoảnh khắc “Sang thu” trong bài thơ của Hữu Thỉnh hiện lên với vẻ đẹp tinh tế, trong trẻo và nhẹ nhàng. Đó là mùa thu của những cảm xúc hồn nhiên, sự giản dị trong lòng một nhà thơ đã 'lớn tuổi'. Và chính vì điều đó, bài thơ không chỉ đẹp với những hình ảnh đáng yêu, dễ thương mà còn bởi một tâm hồn sâu lắng, giàu tư duy và rất ấm áp với cuộc sống.
Trích: Mytour
