Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ tài năng. Mỗi tác phẩm của ông đều là những trang văn sáng tạo và lôi cuốn. Trong số đó, ngoài những bút tích, truyện ngắn Chữ người tử tù cũng là một thành tựu lớn của ông. Huấn Cao là nhân vật trung tâm của tác phẩm.
Huấn Cao là một con người tự phụ, sống kiêng nhẫn và không khuất phục. Không có sức mạnh của quyền lực, cảm ơn vàng nào có thể làm cho Huấn Cao khuất phục... Những người đàn ông cao ngạo như vậy, đếm trên đầu ngón tay, chúng tôi cũng không còn đếm được. Một con người quyết liệt như vậy còn sợ gì quyền lực hay tiền bạc?
Là một người gây chuyển biến, một bậc lãnh đạo không phục tùng định kiến của thời đại đang suy tàn, phế vật, Huấn Cao chống lại thời đại đó. Bị gọi là kẻ thù nhưng với lý tưởng lớn lao, với tinh thần cao cả đó là điều tất yếu. Ngay cả khi bị bắt giữ, sắp phải đối diện với định mệnh trên đầu đài, vẫn không ngừng khinh thường: Đến chết đi chăng nữa, ông cũng không sợ... Huấn Cao có những ý niệm, hành động tự do, ông vẫn nhận lấy bữa rượu và thịt, coi như một việc bình thường trong sự tận hưởng cuộc sống, dù bị giam cầm.
Dưới ánh mắt của Huấn Cao, những kẻ cầm quyền chỉ là những kẻ nhỏ nhen tỏ oai. Do đó, ông luôn coi thường họ, ngay cả khi đang sống giữa cảnh tàn ác và sự lừa dối giữa một xã hội đầy bất công. Khi viên quản ngục hỏi ông còn muốn gì nữa không, ông đáp trả như một trận đòn: 'Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ cần một điều, đừng bao giờ bước chân vào đây.' Điều đó thể hiện sự kiêng nhẫn, tư duy kiêng nhẫn của ông ngay cả khi đối diện với khắc nghiệt của nhà tù.
Là một người dũng cảm, mạnh mẽ, không sợ bất cứ điều gì, nhưng Huấn Cao vẫn tôn trọng và kính trọng sự tốt đẹp của con người, ca ngợi sự thiện lương. Lời khuyên cuối cùng của ông đối với viên quản ngục thể hiện tâm hồn của mình. Đó không chỉ là lời dạy bảo, mà còn là lòng tận tụy của ông. Tôi nói thật với ngươi, thầy quản nên về quê mình và sống ở đó, vì chỉ ở đó, người mới có thể giữ vững sự thiện lương và không bị mất đi suốt cuộc đời. Ông yêu cái đẹp và đồng cảm với những người biết trân trọng cái đẹp. Huấn Cao hiểu được lòng bất đắc dĩ của viên quản ngục, và vì vậy, ông sẵn lòng chia sẻ kiến thức, vì ông cảm nhận được lòng tốt đẹp của họ.
Huấn Cao là một người tài năng xuất chúng, ngoài việc sáng tạo về văn chương, ông còn có khả năng viết chữ đẹp, chữ của ông làm sống lại một miền đất, chữ của ông đẹp đến ngạc nhiên. Tài năng ấy chỉ dành cho những người đặc biệt: Ông biết giá trị của mình và không vì nó mà đòi hỏi. Ông chỉ viết ba bức tranh vẽ và một đoạn văn trung lưu cho ba người bạn của mình. Và việc ông viết chữ cuối cùng trong đời là một điều hiếm có, một cảnh tượng chưa từng thấy trước đây vì ông cảm nhận tấm lòng. Đoạn chữ đó có thể coi là một tài năng xuất sắc của Nguyễn Tuân trong miêu tả, sáng tác cảnh và thể hiện tài năng của nhân vật Huấn Cao.
Sự đẹp đẽ đối lập với sự dơ bẩn. Việc sáng tạo ra những chữ đẹp, viết ra những câu chữ đẹp là một biểu hiện của vẻ đẹp thanh lịch, trang trọng thường thấy trong những khung cảnh trong trẻo của tự nhiên và trái tim người. Nhưng ở đây là một sự đối lập to lớn. Mặc dù đối lập, nhưng không có sự mâu thuẫn. Ôm trọn tất cả những cái bẩn thỉu, hôi hám của nhà tù, ánh sáng của đèn, hương thơm của mực, của lụa, đã tỏa sáng rực rỡ. Tất cả đều thể hiện một ý nghĩa sâu sắc: cái đẹp có thể nảy sinh từ nơi tội ác cai trị, giữa một vùng đất chết chóc do một người sắp chết (một người bị tử hình). Và lời khuyên của Huấn Cao cho thấy: cái đẹp không thể sống chung với cái xấu được.
Nhân vật Huấn Cao, như nhiều nhân vật chính trong những tác phẩm của Nguyễn Tuân, là một người tài năng. Ở Huấn Cao, ngoài tài năng, có cả nét đẹp cao quý của một người có trách nhiệm với thời đại. Điều này làm cho Huấn Cao trở nên đặc biệt so với những nhân vật khác trong tác phẩm Vang bóng một thời.
Sự điêu luyện của ngôn ngữ văn xuôi, khả năng miêu tả tinh tế của Nguyễn Tuân đã tái hiện lại bầu không khí của một thời đã qua. Huấn Cao, với bản tính tài hoa và tinh thần trách nhiệm cao cả đối với quê hương, đồng thời thể hiện sự giãi bày của tác giả về khát vọng theo đuổi những lý tưởng cao đẹp trong lòng thanh niên Nguyễn Tuân khi bắt đầu bước vào cuộc đời. (Trương Chính).