Vì sao Người Neanderthal, mặc dù thông minh hơn đười ươi và khỉ, lại biến mất khỏi hành tinh cách đây 30.000 năm?

Người Neanderthal là một dạng loài hoặc phân loài của Homo sapiens ở thời kỳ đầu, tên gọi của họ bắt nguồn từ những hóa thạch đầu tiên phát hiện ở Thung lũng Neander ở Đức vào năm 1856.

Có thể bạn đã từng nghe về người Neanderthal, một nhóm người cổ đã tuyệt chủng từng sống chung với tổ tiên của loài người ở châu Âu và châu Á. Họ có cơ thể mạnh mẽ, bộ não thậm chí lớn hơn cả con người hiện đại, và sử dụng công cụ, lửa, thảo dược. Họ được cho là có khả năng ngôn ngữ, nghệ thuật và tôn giáo.

Vậy tại sao một sinh vật thông minh như vậy lại biến mất trong lịch sử cách đây 30.000 năm? Liệu họ đã bị loài người hiện đại đánh bại? Hay là do biến đổi khí hậu, bệnh tật? Hay có khả năng họ không tuyệt chủng hoàn toàn mà lai giống với tổ tiên của chúng ta, trở thành một phần gen của con người hiện đại?

Người Neanderthal là ai?

Người Neanderthal là một dạng loài hoặc phân loài của Homo sapiens ở thời kỳ đầu, có tên xuất phát từ những hóa thạch đầu tiên phát hiện ở Thung lũng Neander ở Đức vào năm 1856. Theo nghiên cứu gần đây, người Neanderthal đã tách biệt từ tổ tiên Homo heidelbergensis khoảng 430.000 năm trước và lan rộng khắp châu Âu, Tây Á và Bắc Phi. Họ là chuyên gia trong việc thích nghi với môi trường lạnh, với xương dày, chân tay ngắn và mũi lỗ lớn. Thể tích não của họ lớn hơn so với con người hiện đại - 1.600 cm khối đối với nam giới và 1.300 cm khối đối với phụ nữ.

Người Neanderthal có nền văn hóa và kỹ năng rất phát triển, họ đã phát triển nền văn hóa Moustier trong thời kỳ tiền sử. Họ có khả năng sử dụng lửa, xây trại, chế tạo quần áo và công cụ, dùng thảo dược để chữa bệnh, biết nấu nướng, v.v. 

Chế độ ăn uống của họ đa dạng từ động vật có vú, thực vật, động vật nhỏ, chim, đến động vật sống dưới nước... Họ cũng có kỹ năng điều hướng trên biển và có thể vượt qua Địa Trung Hải.

Người Neanderthal cũng có khả năng nghệ thuật cao, có thể tự trang trí bằng lông chim và vỏ sò, thu thập pha lê và hóa thạch, chạm khắc trên đá và làm các nhạc cụ như sáo từ xương, những công cụ này được họ để lại trong các hang động tiền sử ở Tây Ban Nha có niên đại từ 65.000 năm trước, mặc dù điều này vẫn còn gây tranh cãi.

Người Neanderthal có thể đã có khả năng ngôn ngữ và một số người tin rằng họ có tôn giáo riêng. Họ chôn cất người đã khuất và đôi khi đặt hoa hoặc thức ăn bên cạnh. Cấu trúc xã hội của họ có thể tương đối bình đẳng, không có lãnh đạo hoặc hệ thống phân cấp rõ ràng. Họ cũng chăm sóc lẫn nhau và giúp đỡ những người bạn đồng hành bị thương hoặc tàn tật.

Mối quan hệ giữa Người Neanderthal và tổ tiên của chúng ta là như thế nào?

Mối quan hệ giữa Người Neanderthal và tổ tiên Homo sapiens của chúng ta là phức tạp, liên quan đến cạnh tranh, hợp tác và thậm chí là giao phối. Homo sapiens bắt đầu mở rộng vùng sinh sống từ châu Phi khoảng 200.000 năm trước và tiếp xúc với Người Neanderthal. Hai loài có thể đã xảy ra xung đột ở một số khu vực, tranh giành tài nguyên và lãnh thổ. Homo sapiens có thể đã có ưu thế nhờ tổ chức xã hội, kỹ năng giao tiếp và tư duy đổi mới tốt hơn.

Tuy nhiên, không phải tất cả các nhóm giữa hai loài đều mang tính thù địch và ở một số khu vực có thể họ đã sống chung hòa bình hoặc hợp tác cùng có lợi. Người Neanderthal và tổ tiên Homo sapiens của chúng ta có thể đã trao đổi công cụ, thức ăn, kiến thức và thậm chí là giao phối với nhau. Một số người Neanderthal có thể đã kết hôn vào nhóm Homo sapiens hoặc ngược lại.

Điều đáng ngạc nhiên là việc lai giống đã xảy ra giữa hai loài người, dẫn đến việc sinh ra những đứa con lai. Năm 2010, Dự án bộ gen người Neanderthal công bố báo cáo sơ bộ cho thấy người hiện đại ở Âu Á, ngoại trừ người gốc châu Phi, có 1% đến 4% gen từ người Neanderthal, trong khi người châu Phi chỉ có 0,3% gen từ người Neanderthal. Điều này có nghĩa là chúng ta và người Neanderthal có chung một tổ tiên và là họ hàng gần của nhau.

Vì sao người Neanderthal bị tuyệt chủng?

Mặc dù có trí thông minh và kỹ năng đáng kinh ngạc nhưng người Neanderthal cuối cùng đã tuyệt chủng cách đây 30.000 năm. Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều giả thuyết về lý do tại sao chúng tuyệt chủng, bao gồm những giả thuyết sau:

• Cạnh tranh thay thế: Homo sapiens có khả năng thích ứng tốt hơn với môi trường thay đổi so với người Neanderthal, đồng thời hợp tác xã hội và tư duy đổi mới tốt hơn, do đó giành được lợi thế trong cạnh tranh và thay thế người Neanderthal. 
• Đồng hóa lai: Sự lai tạo giữa Homo sapiens và người Neanderthal dẫn đến sự pha loãng và đồng hóa các gen của người Neanderthal, cuối cùng gen của họ đã biến mất khỏi nhóm gen Homo sapiens. 
• Biến đổi khí hậu: Người Neanderthal đà tiến hóa để thích nghi với môi trường lạnh giá và điều này đã khiến họ gặp khó khăn trong việc ứng phó với hiện tượng khí hậu nóng lên và hạn hán, dẫn đến nguồn thức ăn bị giảm và không gian sống bị thu hẹp. 
• Bệnh tật: Người Neanderthal có thể đã mắc phải một số căn bệnh chết người, chẳng hạn như bệnh lao, bệnh phong, v.v., có thể đến từ Homo sapiens hoặc động vật. 
• Dân số quá nhỏ: Tổng dân số của người Neanderthal vẫn ở mức thấp, khiến họ dễ bị tổn thương trước thảm họa, bệnh tật, cận huyết và các yếu tố khác.

Các giả thuyết trên đều được hỗ trợ bởi những bằng chứng nhất định, nhưng cũng có một số vấn đề và bác bỏ. Hiện tại chưa có giả thuyết nào có thể giải thích đầy đủ về sự tuyệt chủng của người Neanderthal. Vì vậy, một số nhà khoa học tin rằng sự tuyệt chủng của người Neanderthal có thể là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố chứ không phải do một nguyên nhân duy nhất.

Người Neanderthal để lại cho chúng ta điều gì?

Mặc dù họ đã tuyệt chủng, người Neanderthal vẫn để lại cho chúng ta nhiều di sản quý giá. Hóa thạch, công cụ, tác phẩm nghệ thuật, v.v. của họ là bằng chứng quan trọng về lịch sử và văn hóa loài người, giúp chúng ta hiểu về lối sống, suy nghĩ và sự sáng tạo của họ.

Hơn nữa, gen của họ vẫn tồn tại trong cơ thể chúng ta, ảnh hưởng đến đặc điểm thể chất và tâm lý của chúng ta. Theo nghiên cứu, gen của họ có thể tác động đến hệ thống miễn dịch, màu da, kết cấu tóc, thói quen hút thuốc và nhiều khía cạnh khác. 

Gen của họ cũng có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, trí nhớ, khả năng học tập, v.v. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng gen của họ có thể liên quan đến các rối loạn tâm lý như tự kỷ, trầm cảm và rối loạn tăng động giảm chú ý. Tuy nhiên, những nghiên cứu này vẫn còn thiếu bằng chứng và phân tích cụ thể.

Tóm lại, người Neanderthal là họ hàng gần của chúng ta và đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu biết về bản thân và quá khứ của chúng ta. Họ không chỉ thể hiện sự đa dạng, phức tạp trong tiến hóa của loài người mà còn phản ánh nguồn gốc và phát triển của văn minh nhân loại. Chúng ta nên tôn trọng và tưởng nhớ họ.