Buzz
Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ quê hương
Miền Nam mong Bác, nỗi mong đợi cha.
Nỗi mong chờ và ao ước của nhân dân miền Nam được Bác thăm không còn nữa! Hình ảnh của Bác vẫn mãi trong lòng mỗi người dân miền Nam. Viễn Phương, nhà thơ trẻ miền Nam, đã có dịp vinh dự đến thăm lăng Bác, đặt vào bài thơ Viếng Bác những cảm xúc và lòng thành kính đặc biệt từ người con miền Nam.
Cảm xúc đầu tiên mà tôi cảm nhận từ bài thơ có lẽ vì nó thể hiện được tình cảm chân thành và giản dị của nhân dân Nam Bộ muốn truyền đạt, nhờ nhà thơ Viễn Phương diễn đạt cùng Bác những kỳ vọng và mong đợi Bác ra thăm. Xúc động dạt dào, mở đầu bài thơ, tác giả viết:
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! hàng tre xanh xanh Việt Nam.
Tình cảm của nhà thơ rất chân thành và gần gũi. Đối với những người chiến sĩ miền Nam được đến lăng Bác là một điều rất vinh dự. Nhưng không vì thế mà giảm đi tình yêu thương của tác giả dành cho Bác. Câu thơ ấm áp tình người với cách gọi thân mật 'con'. Vì tất cả chúng ta đều là con trung hiếu của Bác, xem Bác như 'là cha, là bác, là anh'. Tình người bao la, giản dị, tình dân tộc đằm thắm mến yêu. Đoạn thơ đã tạo nên một không khí ấm áp, gần gũi. Tác giả khéo léo chọn hình ảnh cây tre, hình ảnh thân quen của đất nước để khai mở bài thơ rộng lớn hơn, xa hơn nhưng cũng gần gũi hơn bao giờ hết. Nhắc đến hình ảnh cây tre, ta lại nghĩ tới đất nước, tới dân tộc Việt Nam với bao đức tính cao quý. Tre anh dũng trong cuộc chiến, tre yêu thương giúp đỡ dân tộc, tre hi sinh cho thế hệ sau và tre cũng rất anh hùng bất khuất:
Nòi tre ươm mọc mạnh mẽ
Chưa thẳng tắp nhưng đã có sức mạnh lạ thường
Tre đã trải qua nhiều gian khổ, chịu đựng nắng mưa nhưng vẫn vững vàng đứng giữa bầu trời xanh, như dân tộc ta không bao giờ chịu khuất phục trước kẻ thù 'Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”.
Theo đoàn người, khi đến thăm lăng Bác, nhà thơ chứng kiến:
Mỗi ngày, mặt trời lặng lẽ qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
'Mặt trời' hàng ngày đi qua lăng là nguồn sáng lớn nhất của đất nước, rực rỡ và vĩnh viễn trên thế gian. Nhưng mặt trời ấy còn thấy và nhận ra một mặt trời khác, một “mặt trời trong lăng' rất đỏ. Mặt trời trên cao được nhân hóa, nhìn mặt trời trong lăng bằng đôi mắt của mặt trời. Một hình ảnh chứa đựng sự tôn kính đối với Bác Hồ vĩ đại. Bằng hình ảnh ẩn dụ, nhà thơ đã so sánh Bác với mặt trời. Người là mặt trời đỏ rực màu cách mạng sẽ mãi mãi chiếu sáng đường chúng ta đi bằng sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Người. Đây là nét nghệ thuật sáng tạo của tác giả. Độc đáo hơn, nhà thơ còn sáng tạo một hình ảnh khác nữa để ca ngợi Bác:
Hàng ngày, dòng người đi trong lòng nhớ thương
Kết thành hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân.
Hình ảnh những dòng người đi trong lòng nhớ thương kết thành những tràng hoa không chỉ là biểu tượng thực tế so sánh những dòng người như những tràng hoa vô tận dẫn vào lăng Bác. Nó còn mang ý nghĩa tượng trưng: cuộc đời của họ đã nở hoa dưới ánh sáng của Bác. Những bông hoa tươi thắm đó đang đến dâng lên Người những điều tốt đẹp nhất. “Dâng bảy mươi chín mùa xuân'. Đây là hình ảnh hoán dụ mang ý nghĩa tượng trưng. Con người bảy mươi chín mùa xuân ấy đã sống một cuộc đời đẹp như mùa xuân và đã tạo ra những mùa xuân cho đất nước, cho con người. Nhà thơ khi đến lăng, được nhìn thấy Bác nằm trong giấc ngủ bình yên giữa một vùng ánh sáng nhè nhẹ dịu hiền. Ánh sáng ấy nơi Bác nằm được nhà thơ miêu tả như ánh sáng một vầng trăng hiền dịu:
Bác nằm trong giấc ngủ yên lành
Giữa ánh trăng sáng nhẹ nhàng
Vẫn biết rằng trời xanh mãi mãi
Nhưng lòng lại cảm thấy đau nhói!
Ánh sáng của những ngọn đèn mờ ảo trong lăng kích thích sự liên tưởng thú vị của nhà thơ “vầng trăng'. Tác giả đã thể hiện sự hiểu biết về Bác qua liên tưởng đó. Vì trăng và Bác từng là bạn đồng hành không rời. Ánh trăng đã chiếu sáng trong lao động của Bác, trên chiến trường, và bây giờ trăng vẫn đến để ru giấc ngủ cho Người. Với hình ảnh 'vầng trăng sáng nhẹ nhàng', nhà thơ muốn tạo ra một hệ thống hình ảnh vũ trụ để ví với Bác. Người có thể ấm áp như mặt trời, hay dịu dàng như ánh trăng. Bác của chúng ta là như vậy. “Mặt trời'', 'vầng trăng”, “trời xanh' đó là những điều mênh mông của vũ trụ được nhà thơ ví như tình thương bao la của Bác. Đó cũng là biểu hiện sự vĩ đại, rực rỡ, cao siêu của con người và sự nghiệp của Bác. Biết rằng Bác vẫn sống trong sự nghiệp cách mạng và trong tâm trí nhân dân như bầu trời xanh vĩnh viễn trên cao. Nhưng nhà thơ vẫn không thể tránh khỏi cảm giác đau đớn khi đứng trước Người: “Nhưng lòng lại cảm thấy đau nhói!'. Nỗi đau như hàng ngàn mũi kim đâm vào trái tim đau đớn của tác giả. Đó là sự đau xót chân thành của nhà thơ.
Nghĩ đến lúc phải xa Bác, Viễn Phương cảm thấy bịn rịn, không muốn rời đi. Tình cảm của nhà thơ dành cho Bác luôn sâu lắng, đau đớn, nhưng đến giây phút này, Viễn Phương không thể nào ngăn được nữa, để cho tình cảm theo dòng nước mắt trào dâng, tha thiết nhất là 'mai về miền Nam, trái tim lại trào nước mắt'. Chỉ cần nghĩ đến việc trở về miền Nam, tác giả đã “trào nước mắt', luyến tiếc khi phải chia tay, bịn rịn không muốn rời xa nơi Bác nghỉ. Ở câu thơ này, tác giả không sử dụng một nghệ thuật nào cả, chỉ là lời nói giản dị, là tình thương sâu lắng từ tâm hồn, nhưng lại khiến chúng ta xúc động, bài thơ trở nên phong phú hơn về cảm xúc. Một cách diễn đạt không cầu kỳ, chân thành như người dân Nam bộ, nhưng lại chứa đựng trong đó nỗi thương yêu đau đớn không thể diễn tả. Tác giả thể hiện sự biểu đạt cho nhân dân miền Nam, bày tỏ niềm thương tiếc vô tận đối với vị cha già dân tộc. Câu nói giản dị này làm cho người đọc cảm thấy hiểu và đồng cảm với cảm xúc của Viễn Phương, vì lời nói đó đến từ biểu tượng của hàng triệu trái tim nhỏ bé, cùng chung một nỗi đau của tác giả. Được gần Bác dù chỉ trong khoảnh khắc, nhưng không bao giờ ta muốn rời xa Bác, bởi Người quá ấm áp, quá lớn lao. Ước nguyện thành kính của Viễn Phương cũng là ước nguyện chung của tất cả chúng ta, đã từng hoặc chưa từng gặp gỡ Bác:
Muốn trở thành con chim hót quanh lăng Bác, muốn làm đóa hoa tỏa hương khắp nơi, muốn trở thành cây tre trung hiếu tại đây. Câu “muốn trở thành' được lặp đi lặp lại nhiều lần trong đoạn thơ, thể hiện sự mong muốn, tự nguyện của tác giả. Hình ảnh cây tre lại lặp lại ở cuối bài thơ một cách khéo léo. Đó là mong muốn chân thành của nhà thơ. Tác giả muốn trở thành con chim hằng ngày hót ca cho Bác yên giấc, trở thành đóa hoa tỏa hương thơm ngào ngạt, cùng với muôn loài hoa khác, trang trí nơi Bác nghỉ. Và hạnh phúc nhất là khi được làm cây tre trung hiếu, đứng bên Bác mỗi khi Người nghỉ. Những cánh hoa ấy, tiếng chim hót và cây tre trung hiếu ấy sẽ giữ cho Người giấc ngủ bình yên. Viễn Phương thể hiện ước nguyện của mình cũng như của chúng ta, muốn gần gũi với Bác để trưởng thành hơn một chút:
Chúng con bên Người, Người tỏa sáng trong chúng con
Chúng con sẽ trưởng thành hơn một chút ở bên Người.
Bài thơ Viếng lăng Bác đầy hình ảnh, đầy cảm xúc, khiến người đọc không thể không bị xúc động. Bằng cách sử dụng những phép tu từ tinh tế, tác giả đã diễn đạt tình cảm ngọt ngào, chân thành nhưng lại rất giản dị đối với Bác. Nhà thơ đã truyền đạt cảm xúc của mình đến với người đọc, bởi cảm xúc của mình cũng là của hàng triệu trái tim nhỏ bé, cùng chung một nỗi đau của tác giả. Chúng ta, những đứa con ngoan của Bác Hồ, cũng xin nguyện như Viễn Phương, trở thành cây tre trung hiếu, đóa hoa đẹp, tiếng chim hay và làm muôn ngàn công việc tốt để dâng lên Người.
