Buzz
Sự kiện mời luôn đòi hỏi chúng ta cần đầu tư thời gian, tiền bạc hoặc cả hai, nên thường có lý do để từ chối. Nhưng liệu bạn đã biết rõ về cảm xúc của những người bị từ chối và ảnh hưởng của nó đến mối quan hệ?
Grank Donelly, giáo sư môn Marketing tại trường đại học Ohio, đã trải qua một trường hợp kinh điển của việc từ chối lời mời. Ông nhận lời mời đám cưới ở Paris nhưng không thể tham gia vì lo lắng về chi phí và thời gian.
Trong một cuộc trò chuyện, Grank Donelly chia sẻ: “Mùa xuân vừa rồi tôi vừa nhận một lời mời dự đám cưới của một người đồng nghiệp ở Paris. Dù tôi rất muốn có mặt chung vui, nhưng tôi luôn mang hai nỗi bận tâm chính: Du lịch tới Paris sẽ tốn rất nhiều tiền và sẽ chiếm gần hết quỹ thời gian nghỉ dưỡng của tôi.
Vì vậy, tôi quyết định sẽ không đi, nhưng thật sự chưa biết từ chối như thế nào là ổn. Tôi chỉ nói là tôi không đi thôi thì có ổn không? Hay chia sẻ thẳng thắn nỗi bận tâm của tôi? Làm cách nào có thể từ chối mà không làm đồng nghiệp của tôi buồn và cho rằng tôi không quý trọng anh ấy?
Thí nghiệm của Tiến sĩ Grank Donelly cung cấp kiến thức thực tế từ những trường hợp thường gặp với lời mời và hướng dẫn xử lý chúng một cách khéo léo để giữ được tình bạn và đồng nghiệp trong công ty lâu dài.
Người khác đối diện với việc bị từ chối của chúng ta như thế nào?
Một thí nghiệm đầu tiên
Phần chính của nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các cuộc trò chuyện trên Twitter. Trong một tuần vào năm 2018, tác giả thu thập dữ liệu từ khoảng 2310 cuộc trò chuyện có chứa cụm từ “tôi kẹt tiền rồi” và “tôi bận rồi”. Người bị từ chối thường phản hồi bằng cách nhấn “like” tweet đó. Những người bị từ chối vì lý do người kia bận thường ít nhấn like tweet hơn so với những người bị từ chối vì lý do hết tiền.
Việc này cho thấy mọi người có thể phản ứng khác nhau với việc thiếu tiền so với việc thiếu thời gian. Tuy nhiên, các cuộc trò chuyện trên Twitter không phản ánh hoàn toàn thực tế vì chúng chỉ là những chia sẻ trên mạng xã hội. Còn với bạn bè và đồng nghiệp ngoài đời thực, việc đối mặt với từ chối sẽ như thế nào?
Một thí nghiệm thứ hai
Để kiểm tra điều này, tác giả thu thập dữ liệu từ 327 cặp đôi chuẩn bị cưới ở Mỹ và đã gửi thư mời đám cưới. Tác giả đã thăm dò xem có bao nhiêu khách mời đã từ chối vì lý do tiền bạc hoặc thời gian. Trung bình, mỗi cặp sẽ nhận được 2 lời từ chối vì tiền bạc và 2 lời từ chối vì bận rộn, cho thấy hai lý do này xuất hiện với tần suất như nhau.
Sau khi bị từ chối, các cặp đôi cảm thấy ít gần gũi và thân mật hơn với những người từ chối lời mời vì bận, so với những người từ chối vì hết tiền.
Một thí nghiệm thứ ba
Để thử nghiệm điều này, tác giả đã chọn 300 người lao động phổ thông và yêu cầu họ tưởng tượng mời một người bạn đi ăn tối và bị từ chối. Một số người sẽ đặt vào tình huống người từ chối vì bận, một số vì kẹt tiền và một số chỉ đơn giản từ chối không nói lý do. Sau đó, hỏi ý kiến của 300 người tham gia xem họ cảm thấy mối quan hệ của mình có thay đổi sau khi nghe lời từ chối như thế nào, và họ có tin rằng lý do của người bạn là chính đáng hay không. Tiến sĩ Grank Donelly cũng hỏi họ nghĩ gì về việc một người không thể sắp xếp thời gian và một người đang thực sự kẹt tiền.
Cũng như trường hợp từ chối không có lý do nào, ta thấy rằng từ chối vì lý do bận khiến họ cảm thấy ít thân thiết với người bạn, trong khi ngược lại với trường hợp vì hết tiền khiến mối quan hệ tốt hơn. Những người tham gia thí nghiệm cho biết lý do vì tiền đáng tin hơn lý do thời gian hoặc không có lý do, một phần vì họ tin rằng người bạn của họ thực sự hết tiền và không thể thay đổi điều đó, trong khi luôn có thể sắp xếp về thời gian.
Một nguyên nhân của sự việc
Có thể thấy rằng thời gian dễ sắp xếp hơn, nên mọi người đều nghĩ rằng chúng ta luôn có thể linh hoạt một chút về thời gian nếu thật sự muốn. Điều này khiến chúng ta mất niềm tin vào những người nói rằng họ không có thời gian cho những lời mời quan trọng, và điều này ảnh hưởng xấu đến mối quan hệ.
Trong thí nghiệm thứ tư, một số người tin rằng việc chia sẻ lý do cụ thể tại sao họ bận sẽ khiến người khác tin tưởng hơn. Tôi đã tham gia cuộc trò chuyện với 808 người về việc tham gia công tác từ thiện, nơi một nửa nói và một nửa lắng nghe. Một nửa trong số họ cho biết họ sẽ tham gia nếu có thời gian, trong khi nửa còn lại sẽ tham gia nếu có nhiều tiền hơn. Những người lắng nghe cho biết họ cảm thông với những người có lý do về tiền bạc hơn là thời gian, vì họ nghĩ rằng tài chính là thứ không thể kiểm soát chủ động được.
Phương pháp giải quyết
Để kiểm soát hợp lý thời gian và tiền bạc – hai tài nguyên quý giá nhất của chúng ta – chúng ta nên từ chối khá nhiều thứ. Nhưng nếu muốn duy trì mối quan hệ, chúng ta cần tìm cách thích hợp. Nghiên cứu của tôi cho thấy từ chối bằng cách nói “tôi bận” sẽ khiến người đưa ra lời mời cảm thấy không được trân trọng. Việc này sẽ ảnh hưởng đến sau này khi bạn cần nhờ sự giúp đỡ. Vì vậy, tốt hơn hết là nói rằng bạn đang kẹt tiền (hãy cho rằng điều này là thật), vì người khác sẽ không đánh giá bạn về vấn đề này và ngược lại, họ sẽ thấy bạn là một người thật thà, làm chặt chẽ mối quan hệ hơn.
Tuy nhiên, trong những trường hợp từ chối vì tiền sẽ không phù hợp, có một lý do khác hợp lý hơn là “Sức khỏe tôi không tốt” bởi vì sức khỏe cũng là một thứ bạn không hoàn toàn tự chủ được.
Nếu có lý do chính đáng để từ chối một lời mời từ đồng nghiệp, hãy chia sẻ cụ thể và thẳng thắn nhất có thể. Hoặc sẽ tuyệt vời hơn nếu bạn dành thời gian hoặc một ít tiền bạc cho vấn đề đó – nếu nó xứng đáng. “Kiếm củi ba năm, tiêu một giờ”: Mối quan hệ – như tình cảm với đồng nghiệp ở nơi làm việc chẳng hạn – mất cơ số thời gian để có thể gây dựng được tốt đẹp, nhưng sẽ sụp đổ rất nhanh nếu bạn không khéo léo.
