Việc xuất bản luôn mở ra cơ hội để đổi mới và cải tiến.

- Theo thông tin mới nhận được, có tin đồn rằng Alpha Books đang phát triển theo hướng mô hình tập đoàn công nghệ xuất bản. Anh có thể chia sẻ thêm về điều này không?

- Nói về một tập đoàn có thể hơi quá lớn, thay vào đó, chúng tôi có thể gọi Alpha là một nhóm các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất bản và sản xuất nội dung. Hiện tại, chúng tôi đang trải qua nhiều sự thay đổi và đổi mới từ bên trong tổ chức.

Đầu tiên, chúng ta không thể không nhắc đến Alpha Books. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tập trung phát triển thêm dòng sách về quản trị kinh doanh, khởi nghiệp và kỹ năng cho người lao động dưới thương hiệu này. Trong vài năm tới, chúng tôi dự định có những bước tiến mạnh mẽ trong việc chuyển đổi nội dung sang dạng kỹ thuật số.

Doanh nghiệp của chúng tôi đang tìm kiếm kiến thức không chỉ qua sách. Chúng tôi muốn cung cấp cho độc giả các tài liệu và định dạng khác nhau để chia sẻ kiến thức, như mẫu thuyết trình, kế hoạch kinh doanh, hợp đồng hoặc báo cáo, và nghiên cứu...

Omega Plus là một công ty chuyên sản xuất các sách dành cho giới trí thức. Các sách của Omega Plus mang tính chất chọn lọc với đa dạng chủ đề như lịch sử, triết học, hội họa, và âm nhạc...

Công ty Sống cũng là một doanh nghiệp khác, chú trọng vào việc hỗ trợ các tác giả Việt Nam để chia sẻ tri thức của chính họ với người Việt. Thay vì nhập khẩu kiến thức từ nước ngoài, người Việt cần có kiến thức từ chính bản thân họ.

Công ty Xuất bản và Dữ liệu ETS là một đơn vị mới thành lập, chúng tôi muốn phát triển dòng sách về khoa học, y học, công nghệ và giáo dục. Trong những năm qua, người Việt đã lơ là vấn đề sức khỏe. Thị trường sách y học là một thị trường mới, có nhiều tiềm năng tại Việt Nam mà chúng tôi muốn tận dụng.

- Thông tin về y khoa, sách giáo dục và công nghệ khoa học ngày nay không còn quá khó khăn để tìm kiếm, đặc biệt là trên Internet. Vậy sách của ông có điểm gì đặc biệt?

- Tôi đã thành lập Công ty Xuất bản và Dữ liệu ETS (Giáo dục, Công nghệ, Khoa học) để xuất bản sách về giáo dục, công nghệ, khoa học và y học. Chúng tôi không chỉ sản xuất sách giấy mà còn cung cấp dữ liệu số và nội dung về y học. Mục tiêu là chuyển đổi số và lan tỏa kiến thức về sức khỏe thông qua nhiều kênh truyền thông như mạng xã hội.

Chúng tôi sẽ sử dụng nội dung số để tạo ra các video về khoa học, giúp phổ cập kiến thức một cách đơn giản, phong phú và dễ hiểu hơn. Ở Việt Nam, vấn đề về kiến thức y học còn rất nhiều khoảng trống, chúng tôi hy vọng có thể hợp tác với các tổ chức để điền vào những khoảng trống đó.

- Ông có kế hoạch phát triển nội dung số thông qua những phương tiện nào?

- Chúng tôi muốn hợp tác với National Geographic để mang đến cho các em nhỏ ở Việt Nam những nội dung khoa học thú vị. Tôi muốn phát triển nội dung số dành cho trường học và gia đình, để những video và clip về khoa học được tiếp cận nhiều hơn, giống như cách Netflix phổ biến phim cho người xem.

Một việc khác tôi muốn thực hiện là cung cấp nguồn tài liệu số từ các trường đại học hàng đầu trên thế giới như Harvard hoặc MIT cho sinh viên ở Việt Nam. Các trường đại học hàng đầu thường có một kho tài liệu phong phú. Tôi muốn giúp sinh viên Việt Nam tiếp cận với tài liệu này.

Trong nhiều ngành, sách giáo trình của chúng ta đã trở nên lạc hậu và không được cập nhật đầy đủ. Hợp tác giữa các trường đại học vẫn là cách hiệu quả nhất để trao đổi tài liệu giữa các trường. Khi kết nối và hợp tác với các trường đại học hàng đầu trên thế giới, sinh viên của chúng ta cần tiếp cận tài liệu của họ.

- Khi thực hiện những dự định đó, bạn đã gặp phải những vấn đề gì?

- Vấn đề đầu tiên mà chúng tôi gặp phải là việc sao chép trái phép và vi phạm bản quyền. Đối với sách in, việc sao chép đã khá phổ biến, nhưng với nội dung số, việc này còn đơn giản hơn.

Những cuốn sách in không thể truyền đạt hết tri thức khoa học cho độc giả. Chúng tôi muốn đầu tư thêm vào nội dung số, vào nội dung, để truyền đạt tri thức một cách linh hoạt và đa dạng hơn với giá thành hợp lý. Để làm điều này, quyền sở hữu trí tuệ cần phải được đảm bảo. Đòi hỏi sự hợp tác từ các cơ quan pháp luật để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Một thách thức khác là việc sinh viên ở Việt Nam chưa thuần thục tiếng Anh nhiều, giáo viên cũng cần cập nhật kiến thức mới. Nhu cầu về sách trong lĩnh vực này của chúng ta không lớn. Chúng tôi hy vọng sẽ có những thay đổi từ thị trường để sản phẩm của chúng tôi được độc giả chào đón.

- Điều đó là điều kiện không thể tránh khỏi, liệu ngành xuất bản có một số khó khăn chủ quan không?

- Vấn đề về nhân lực là một trở ngại của việc xuất bản nội dung số. Nhân sự của chúng tôi đến từ ngành xuất bản truyền thống và không đủ các kỹ năng cần thiết để làm việc trong môi trường mới này.

Để thu hút nhân lực giỏi, chúng ta cần có nguồn lực tài chính. Thị trường nhỏ, doanh số thấp không thể thu hút được nhân lực, và thiếu nhân lực giỏi sẽ khiến cho chúng ta không thể thực hiện những dự án nổi bật. Chúng ta cần có một sự đổi mới trong lĩnh vực này để thu hút nhân tài. Tóm lại, ba thách thức mà chúng tôi đang gặp phải là: Vấn đề về thị trường, bản quyền và nhân lực.

- Vậy còn sự cạnh tranh giữa các đơn vị xuất bản?

- Sự cạnh tranh không chỉ xảy ra trong nội bộ ngành sách. Ngành xuất bản cũng phải cạnh tranh với các ngành khác về nhiều vấn đề như mặt bằng, địa điểm bán hàng, và nhân sự…

Tâm lý của một số đơn vị xuất bản thường cảm thấy bị áp đặt và hơi bi quan. Nhưng tôi tin rằng có nhiều đơn vị và chính chúng tôi đều đang nỗ lực phá vỡ những khó khăn này bằng những cách tư duy mới.

- Ông có thể đưa ra ví dụ về cách tư duy mới trong ngành sách không?

- Ví dụ, thường thì để định giá các ấn phẩm xuất bản, chúng ta chỉ dựa vào số trang và chất lượng in. Nhưng thực tế, chúng ta cần xem xét các yếu tố như nội dung bên trong của tác phẩm để định giá nó. Chúng ta không bán giấy, mà là bán tri thức, bán trí tuệ, bán các phương thức quản lý…

Đối với xuất bản số, chúng ta cần có sự hợp tác giữa các ngành. Các công ty xuất bản có thể hợp tác với các công ty công nghệ để tích hợp nội dung số vào các thiết bị di động.

Ngoài ra, ranh giới giữa xuất bản, giáo dục và truyền thông đang dần mất đi. Chúng ta cần nắm bắt và hợp tác giữa các ngành để làm phong phú thêm thị trường xuất bản.

Các ấn phẩm xuất bản không chỉ là tiểu thuyết văn học. Chúng tôi sẽ hợp tác với ngành ngân hàng để xuất bản sách giáo trình cho sinh viên và nhân viên ngân hàng. Bằng cách này, ngành xuất bản có thể tăng doanh số và đưa các sản phẩm xuất bản vào cuộc sống hàng ngày.

Gần đây, tôi đã đi công tác tại Hàn Quốc và làm việc với Tập đoàn xuất bản Chun Ji, họ có doanh thu lên tới 1 tỉ USD. Còn một số tập đoàn nhỏ khác cũng có doanh thu khoảng 250 triệu USD. Rào cản về giá cả và doanh số đang làm khó khăn cho thị trường xuất bản của chúng ta.

Chúng ta luôn có không gian để đổi mới.

- 15 năm hoạt động trong lĩnh vực sách, anh thấy ngành xuất bản ở Việt Nam đang đối mặt với những thách thức nào?

- Khi chúng ta gặp khó khăn, chúng ta phải tìm cách vượt qua để phát triển. Tóm lại, ở Việt Nam, ngành xuất bản phát triển chậm chạp. Các hội nghị xuất bản thường chỉ là các cuộc hội thảo mang tính lý thuyết.

Để có sự cải cách, động lực phải đến từ các đơn vị trong ngành xuất bản và các đơn vị mới gia nhập ngành. Các yếu tố mới trong ngành xuất bản sẽ tạo ra sự đổi mới đột phá.

Sự phát triển của công nghệ cho phép chúng ta có những tiến bộ mạnh mẽ để thích nghi với thế giới. Ngoài ra, yếu tố con người cũng đóng góp vào sự đổi mới. Khi con người thay đổi, nhân lực thay đổi, thì cơ cấu cũng phải thay đổi. Bởi vì con người tạo ra cơ cấu, và cơ cấu có thể linh hoạt thay đổi.

Chúng ta luôn có không gian để cải tiến. Cải tiến có thể bắt đầu từ những thay đổi nhỏ như giảm bớt thủ tục phức tạp, giấy tờ trong hoạt động xuất bản. Loại bỏ những thủ tục không cần thiết để sách đến tay độc giả một cách nhanh chóng nhất có thể. Cần phải đảm bảo sự công bằng giữa các nhà xuất bản của nhà nước và các đơn vị xuất bản tư nhân.

Tôi cũng cho rằng cần phải dành thời gian để chỉnh sửa những quy định không hợp lý trong luật. Chúng tôi sẵn lòng tham gia vào quá trình sửa đổi các luật và quy định liên quan đến xuất bản, vì chúng tôi là một đơn vị có liên quan trực tiếp đến vấn đề này. Chúng tôi hy vọng rằng trong năm 2020, các đơn vị xuất bản lớn có thể tổ chức cuộc họp để cùng nhau đưa ra ý kiến để điều chỉnh luật xuất bản sao cho hợp lý.

- iPub.vn là một dự án đầy tham vọng của Alpha Books khi muốn tạo ra một nền tảng xuất bản công nghệ ở Việt Nam. Ông có thể chia sẻ thêm về tình hình thực tế của xuất bản công nghệ ở nước ta không?

- iPub là một nền tảng ban đầu được tạo ra để liên kết giữa tác giả và độc giả, giúp cho việc xuất bản sách của họ dễ dàng hơn thông qua công nghệ số.

Ở Việt Nam, mọi người đều nói về việc tích hợp công nghệ vào xuất bản. Tuy nhiên, vẫn chưa có đơn vị nào đưa ra hướng đi cụ thể để phát triển xuất bản điện tử.

Trở ngại đầu tiên trong việc phát triển iPub.vn ở Việt Nam vẫn là vấn đề về nhân lực. Nhóm của chúng tôi vẫn chưa đủ mạnh. Với iPub, Alpha vẫn đang đầu tư vào giai đoạn II, chúng tôi tiếp tục cải tiến và tìm kiếm những giải pháp mới cho dự án này.

Sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tăng tốc quá trình cấp phép xuất bản

- Trong quá trình xin cấp phép xuất bản, bạn đã gặp khó khăn nào không?

- Tôi cho rằng cần thiết phải thiết lập một quy trình mới cho việc cấp phép xuất bản. Có nhiều phương pháp để kiểm tra nội dung trước khi xuất bản. Tôi đã đề xuất việc xây dựng một hệ thống thông tin trực tuyến cho quy trình cấp phép. Chúng ta có thể áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để kiểm duyệt. Những nội dung liên quan đến chính trị và các vấn đề nhạy cảm sẽ được hệ thống tự động nhận diện và đánh dấu để xem xét thêm. Các tác phẩm không chứa nội dung cần chú ý sẽ được chuyển trực tiếp lên cơ quan quản lý để xin cấp phép điện tử.

Chúng tôi cũng đề xuất sử dụng BOT trong quy trình cấp phép điện tử, các đơn vị xuất bản có thể hợp tác với các công ty công nghệ để xây dựng hệ thống thông tin trực tuyến. Chúng tôi sẵn lòng trả tiền cho việc cấp phép, nhưng cơ quan quản lý phải tăng tốc quá trình cấp phép xuất bản.

Nếu các cơ quan quản lý và các tổ chức liên quan không có nguồn lực tài chính, thì các doanh nghiệp tư nhân như chúng tôi sẵn lòng đầu tư để xây dựng hệ thống kiểm duyệt trực tuyến này. Công nghệ không phải là vấn đề, vấn đề ở đây chính là chính sách.

- Loại bỏ độc quyền sách giáo khoa là vấn đề được cộng đồng quan tâm trong ngành xuất bản suốt hơn một năm qua. Ông nghĩ gì về việc sản xuất sách giáo khoa ở Việt Nam?

- Sự đa dạng trong việc xuất bản sách giáo khoa, với việc phát hành nhiều bộ sách giáo khoa cùng một lúc, mặc dù nó nên đã xảy ra từ 10-15 năm trước, là điều đáng mừng. Điều này mở ra cơ hội mới cho các nhà xuất bản.

Lĩnh vực giáo dục đang chứng kiến sự đổi mới thông qua việc mở ra nhiều hình thức trường học khác nhau. Do đó, chúng ta phải chấp nhận sự đa dạng trong sách giáo khoa để phục vụ cho các hệ thống giáo dục đa dạng. Sách giáo khoa cũng sẽ phải phù hợp với từng khu vực địa lý. Cải cách phải bắt đầu từ giáo dục, và cải cách trong giáo dục phải bắt đầu từ sách giáo khoa. Chỉ có sách giáo khoa mới có thể tác động mạnh mẽ đến toàn bộ hệ thống giáo dục.

Một giáo viên xuất sắc chỉ có thể ảnh hưởng đến vài chục hoặc vài trăm học sinh. Nhưng một bộ sách giáo khoa tốt có thể ảnh hưởng đến hàng trăm nghìn học sinh.

- Ông đánh giá thế nào về cơ hội tham gia thị trường sách giáo khoa của các nhà xuất bản tư nhân?

- Tôi đánh giá rằng đây là một cơ hội quý giá cho các nhà xuất bản tư nhân. Mặc dù có một số trở ngại hiện tại, nhưng tôi tin rằng trong vài năm tới, mọi thứ sẽ cải thiện hơn và rõ ràng hơn. Một số yếu tố mới vẫn chưa tham gia vào thị trường, nhưng chúng tôi mong muốn thấy một cơ hội rõ ràng hơn. Hiện nay, việc xuất bản sách giáo khoa vẫn là việc 'bình mới rượu cũ', nhưng nó đang mở ra một con đường mới cho các nhà xuất bản tư nhân.