Viêm tụy cấp: Hiểu đúng và nguyên nhân không nên bỏ qua

1. Hiểu rõ về viêm tụy cấp

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm sưng và tổn thương mô tụy, thường bắt đầu đột ngột và khó dự đoán. Bệnh này gây ra sự rối loạn chức năng của tuyến tụy, bao gồm cả chức năng nội tiết và tiêu hóa, dẫn đến các triệu chứng tương ứng.

Triệu chứng của viêm tụy cấp thường bị nhầm lẫn với các vấn đề tiêu hóa khác

Tuyến tụy chịu trách nhiệm sản xuất dịch tụy chứa các enzyme tiêu hóa quan trọng. Nhờ các enzyme này, thức ăn được phân giải thành axit amin đơn giản, giúp cơ thể hấp thụ và sử dụng. Viêm tụy cấp thường làm giảm sản xuất enzyme này, gây ra rối loạn tiêu hóa. Tuy nhiên, tuyến tụy cũng sản xuất insulin - hormone quan trọng điều chỉnh đường huyết. Viêm tụy có thể dẫn đến tiểu đường do thiếu insulin.

Viêm tụy cấp thường bắt đầu đột ngột và có thể gây tử vong do biến chứng. Tỉ lệ mắc bệnh này đang tăng. Theo thống kê tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 50.000 - 80.000 trường hợp viêm tụy cấp, trong đó có khoảng 20% trường hợp nặng. Viêm tụy cấp nặng có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời.

Triệu chứng đau bụng do viêm tụy cấp có thể khác nhau đối với mỗi người

Hầu hết bệnh nhân mắc viêm tụy cấp đều trải qua đau bụng mạnh mẽ ở vùng thượng vị và dưới xương ức - vị trí của tuyến tụy. Đau có thể lan ra phía sau lưng, ít gặp hơn nếu đau ở vùng bụng dưới. Nếu do sỏi mật làm tắc đường mật, đau sẽ dữ dội, đột ngột và kéo dài khoảng vài phút.

Nếu viêm tuyến tụy do rượu, bệnh thường phát triển nhanh chóng, kéo dài và ngày càng nặng hơn. Đau thường tăng khi hoặc hít thở sâu. Để giảm đau, bệnh nhân thường ngồi thẳng và nghiêng về phía trước.

Viêm tụy cấp tính thường gây buồn nôn và nôn mửa. Triệu chứng khác nhau ở từng người, không phải triệu chứng nhẹ nhàng là bệnh nhẹ. Triệu chứng nhạt nhòa có thể khiến người bệnh chủ quan, làm tăng nguy cơ bệnh tình nghiêm trọng hơn.

Ngoài đau bụng, người bệnh còn có các dấu hiệu sau:

• Nhiệt độ cơ thể tăng, thường sau khi viêm tụy cấp tái phát vài giờ.

• Cao hoặc thấp huyết áp, do huyết áp không ổn định nên người bệnh thường bị choáng váng khi đột ngột đứng dậy.

• Kết mạc có màu vàng.

• Ý thức mơ hồ, đôi khi mất ý thức hoàn toàn.

2. Các nguyên nhân dẫn đến viêm tụy cấp

Có nhiều nguyên nhân khác nhau có thể gây ra viêm tụy cấp, chủ yếu là do lối sống không lành mạnh hoặc tiến triển của các bệnh khác. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây ra viêm tụy cấp:

Sỏi mật và sỏi tụy có thể gây ra tắc nghẽn dịch mật và gây ra viêm tụy

2.1. Sỏi mật và sỏi tụy

Sỏi mật hình thành do sự kết tủa của enzym và cặn thải chưa được loại bỏ kịp thời. Điều này thường là nguyên nhân dẫn đến viêm tụy cấp, đặc biệt nguy hiểm khiến bệnh nhân cần nhập viện cấp cứu.

Tỷ lệ phụ nữ mắc bệnh sỏi mật phát triển thành viêm tụy cấp cao hơn gấp 1,5 lần so với nam giới. Thường khi sỏi bị kẹt ở ống tụy, đặc biệt là cơ vòng Oddi, dẫn đến dòng chảy của dịch tủy bị cản trở. Sự tắc nghẽn này có thể gây viêm tụy và bệnh nhân cần được nhập viện điều trị ngay.

Trong trường hợp bị tắc nghẽn, việc giải phóng tắc nghẽn là rất quan trọng để ngăn chặn tái phát bệnh.

2.2. Sử dụng rượu quá mức

Uống rượu với liều lượng phù hợp, khuyến nghị là 1 ly/ngày cho phụ nữ và 2 ly/ngày cho nam giới có thể giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Tuy nhiên, lạm dụng rượu trong thời gian dài có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả viêm tụy cấp.

Việc lạm dụng rượu dễ dẫn đến tình trạng viêm tụy.

2.3. Các vấn đề sức khỏe khác

Tuyến tụy có thể bị tổn thương do nhiều nguyên nhân như chấn thương, phẫu thuật hoặc bệnh lý như ung thư tụy. Tình trạng này có thể gây ra viêm nhiễm nghiêm trọng, cần phải điều trị triệt để để ngăn chặn sự tái phát.

2.4. Ảnh hưởng của thuốc hoặc virus

Một số loại thuốc điều trị có thể gây ra tác dụng phụ là kích thích tuyến tụy, dẫn đến viêm tụy. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, điều này không gây ra nguy hiểm đáng kể. Khi ngừng sử dụng hoặc thay đổi sang thuốc khác, tình trạng viêm tụy thường cải thiện. Tuy nhiên, cần phải cẩn thận nếu phải sử dụng thuốc trong thời gian dài, vì tụy có thể bị tổn thương và viêm tái phát nhiều lần có thể dẫn đến viêm tụy mạn tính.

Một số trường hợp viêm tụy cấp do virus, tuy nhiên bệnh thường chỉ kéo dài trong thời gian ngắn.

Nhiều bệnh nhân mắc phải viêm tụy cấp không biết nguyên nhân, trong đó có những trường hợp hiếm gặp và viêm tụy tự miễn do sự cố trong hệ miễn dịch. Điều này làm khó khăn cho quá trình điều trị và phòng ngừa viêm tái phát.

3. Viêm tụy cấp có nguy hiểm không?

Không phải tất cả các trường hợp viêm tụy cấp đều nguy hiểm đến tính mạng, mức độ nguy hiểm thường phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe và thể trạng của người bệnh.

Nhiều bệnh nhân mắc phải viêm tụy cấp nhẹ thường không nhận thấy được các triệu chứng bất thường nếu không để ý. Tuy tỉ lệ tử vong do viêm tụy cấp nhẹ chỉ khoảng <5%, nhưng bệnh có thể phát triển thành tổn thương nặng và xuất huyết. Nếu viêm lan rộng ra ngoài tuyến tụy, đặc biệt là có xuất huyết, tỉ lệ tử vong có thể lên đến 10 - 50%.

Nguyên nhân dẫn đến tử vong do viêm tụy cấp thường là do các biến chứng như suy hô hấp, suy tim hoặc suy thận. Biến chứng xuất huyết, vỡ nang giả tụy hoặc nhiễm trùng huyết thường gây ra tử vong sau tuần đầu tiên. Trong việc chẩn đoán mức độ nghiêm trọng của bệnh, việc sử dụng CT Scan đóng vai trò quan trọng. Nếu CT Scan chỉ thấy tụy bị phù nề nhẹ, thì tiên lượng bệnh thường là tốt. Ngược lại, nếu thấy vùng lớn của tụy bị phá hủy, thì tiên lượng bệnh sẽ rất xấu.