Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt

Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt là một tổ chức nghiên cứu thuộc Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, tọa lạc tại số 1 đường Nguyên Tử Lực, thành phố Đà Lạt, được đưa vào hoạt động từ năm 1963. Sau năm 1975, nhờ sự hỗ trợ của Liên Xô và Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), lò phản ứng IVV-9 của Viện đã chính thức hoạt động trở lại vào ngày 20 tháng 3 năm 1984.

Hiện tại, lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt là cơ sở duy nhất tại Việt Nam chuyên nghiên cứu và sản xuất các sản phẩm từ phóng xạ.

Lịch sử

Trước năm 1975

Vào năm 1958, Việt Nam Cộng hòa đã thành lập Nguyên tử lực cuộc, và đến năm 1961, một cơ sở nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân với tên gọi Trung tâm Nghiên cứu Nguyên tử Đà Lạt đã được thành lập. Trung tâm được xây dựng trên diện tích 21 hecta dọc theo đường Nguyên Tử Lực, về phía đông bắc của trung tâm Đà Lạt. Công trình bắt đầu được xây dựng vào tháng 4 năm 1961 và hoàn tất vào tháng 12 năm 1962. Đây là dự án được tài trợ bởi chính phủ Hoa Kỳ. Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ cùng các cộng sự Nguyễn Mỹ Lộc, Phạm Quỳnh Lân và Vũ Tòng đã thiết kế công trình này.

Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt là một lò nghiên cứu loại TRIGA - MARK II do hãng General Atomic thuộc tập đoàn General Dynamics của Hoa Kỳ chế tạo, với công suất định mức là 250 kW. Lò sử dụng nhiên liệu Uranium được làm giàu đến khoảng 20% và được kích hoạt bằng nguồn neutron chậm để thực hiện phản ứng phân hạch liên tục cùng với chất phóng xạ.

Sau thời gian lắp đặt và kiểm tra, lò hạt nhân DLR - I (Dalat Reactor - I) đã trở thành lò hạt nhân đầu tiên tại Đông Nam Á đạt trạng thái 'tới hạn' vào lúc 12 giờ 40 phút ngày 26 tháng 2 năm 1963, và chính thức đi vào hoạt động theo công suất định mức từ ngày 3 tháng 3 năm 1963. Mục tiêu chính của lò là nghiên cứu, đào tạo và sản xuất đồng vị phóng xạ.

Mặc dù là lò phản ứng hạt nhân đầu tiên ở Đông Nam Á, nhưng vào thời điểm đó, thông tin về nó còn chưa được công bố. Là một phần của chương trình Nguyên tử vì hòa bình, lò này thực chất là một hoạt động hỗ trợ bí mật của Mỹ dành cho chính quyền Sài Gòn trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Khi tình hình chiến tranh cho thấy nguy cơ thất bại, người Mỹ đã quyết định ngừng vận hành lò vào năm 1968, nhưng các thanh nhiên liệu chưa cháy hết vẫn còn trong lò. Vào ngày 24 tháng 3 năm 1975, ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger đã gửi một bức điện tín mật tới đại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn, yêu cầu gỡ bỏ nhiên liệu khỏi lò phản ứng. Việc này được thực hiện vào sáng ngày 31 tháng 3 năm 1975 trước khi Đà Lạt bị chiếm.

Kể từ khi được thành lập cho đến trước khi Việt Nam Cộng hòa sụp đổ vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, Trung tâm Nghiên cứu Nguyên tử Đà Lạt đã có các bộ phận nghiên cứu khoa học bao gồm: Phòng Vật lý lò, Phòng Kiểm soát Phóng xạ, Phòng Điện tử, Phòng Vật lý hạt nhân, Phòng Hoá học Phóng xạ, Phòng Sinh học Phóng xạ và một thư viện với hơn 3.000 đầu sách, hàng trăm tạp chí khoa học và hơn 30.000 báo cáo khoa học phục vụ cho nghiên cứu và tham khảo.

Sau năm 1975

Khi Việt Nam Cộng hòa sụp đổ, Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt đã được thành lập để tiếp quản Trung tâm Nghiên cứu Nguyên tử và tiếp nhận toàn bộ cơ sở vật chất tại số 13 đường Đinh Tiên Hoàng, thành phố Đà Lạt.

Theo thỏa thuận hợp tác giữa Liên Xô và Việt Nam năm 1979, các chuyên gia Liên Xô đã thực hiện và phê duyệt thiết kế kỹ thuật để khôi phục và mở rộng lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt. Công việc nâng cấp và mở rộng lò phản ứng được tiến hành trong hai năm 1982 - 1983, và đến ngày 20 tháng 3 năm 1984, lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt đã chính thức hoạt động với công suất định mức 500 kW.

Hoạt động

Từ năm 2007, Việt Nam đã tham gia vào chương trình chuyển đổi nhiên liệu cho lò Đà Lạt, chuyển từ loại nhiên liệu giàu uranium cao (HEU) với độ giàu 36% sang loại nhiên liệu uranium thấp (LEU) với độ giàu 19,75%. Đây là một phần của thỏa thuận với Nga, Hoa Kỳ và Cơ quan Năng lượng Quốc tế. Theo kế hoạch, từ năm 2007 đến tháng 5 năm 2013, các thanh nhiên liệu HEU đã được từng bước thu hồi và vận chuyển về Nga.

Chính phủ Việt Nam dự định sẽ ngừng sản xuất chất phóng xạ tại đây trong vòng 10 năm tới và thay vào đó sẽ xây dựng một lò hạt nhân mới với công suất lớn hơn.

• Nguồn: Địa chí Đà Lạt (http://www.lamdong.gov.vn/)

Liên kết ngoài

• VIỆN NGHIÊN CỨU HẠT NHÂN ĐÀ LẠT Lưu trữ tại Wayback Machine từ ngày 4 tháng 3 năm 2016 trên trang web của tỉnh Lâm Đồng.
• “Cơ cấu tổ chức Viện Nghiên cứu Hạt nhân” (Thông cáo báo chí). Viện Nghiên cứu Hạt nhân. Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 4 năm 2013. Truy cập ngày 10 tháng 6 năm 2011. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |access-date= (trợ giúp)
• Chưa thể xây dựng Trung tâm hạt nhân tại Đà Lạt, VnExpress, ngày 15 tháng 4 năm 2014 |
• Đề xuất 3 địa điểm cho lò hạt nhân mới tại Việt Nam, VnExpress, ngày 21 tháng 5 năm 2015