Viết bài văn nghị luận đánh giá một tác phẩm thơ Ngữ văn 10 Cánh Diều

Đề bài: Viết bài văn nghị luận đánh giá một tác phẩm thơ Ngữ văn 10 Cánh Diều

Dàn ý và mẫu văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm thơ

A. Đề 1. Phân tích, đánh giá Một ngày của đại dương, Nguyễn Nhật Ánh

I. Dàn ý Phân tích, đánh giá Một ngày của đại dương, Nguyễn Nhật Ánh

1. Mở bài:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Nêu ấn tượng, cảm xúc chung về bài thơ.
2. Thân bài
2.1. Phân tích, đánh giá chủ đề, nội dung:
a. Chủ đề và cảm hứng chủ đạo:
- Chủ đề: mối quan hệ giữa con người và đại dương.
- Cảm hứng chủ đạo: sự kỳ vĩ, bao la của đại dương.
b. Hình tượng con người và đại dương, thể hiện qua:
* Cuộc sống biển đảo như một giấc mơ:
- Bình minh trên bãi cát trắng.
- Cảm giác tự do, hòa mình vào vẻ đẹp tự nhiên.
* Tương tác giữa con người và đại dương:
- Sự khiêu khích, thách thức của đại dương với con người.
- Bản năng khám phá, chinh phục của con người.
-> Mối quan hệ này được thể hiện qua những hình ảnh sống động và lôi cuốn.
2.2. Phân tích, đánh giá về hình thức nghệ thuật:
- Sử dụng ngôn ngữ tượng trưng, hình ảnh sống động.
- Lối viết hùng ép, sâu sắc nhưng vẫn gần gũi với độc giả.
- Thể thơ tự do, tạo ra không gian thoải mái cho sự sáng tạo.
- Sử dụng các biện pháp: so sánh 'Bình minh trên bãi cát trắng', điệp ngữ 'Vóc dáng mênh mông'.
3. Kết bài:
- Tổng kết ý nghĩa sâu sắc của mối quan hệ con người và đại dương.

II. Bài văn mẫu Phân tích, đánh giá Một ngày của đại dương, Nguyễn Nhật Ánh

Khi nhắc đến 'thần đồng thơ ca' Trần Đăng Khoa, chúng ta liên tưởng ngay đến những sáng tác quen thuộc như 'Mưa', 'Cây dừa', hay 'Trăng ơi... Từ đâu đến'. Các bài thơ của Trần Đăng Khoa thường mang hình ảnh tươi sáng, thân thiện và ngôn ngữ giản dị. Ông tái hiện cuộc sống xung quanh mình một cách chân thực và sinh động. Điều này được thể hiện rõ trong tác phẩm 'Lính đảo hát tình ca trên đảo'

Như cái tên của bài thơ, tâm điểm của nó là những người lính đảo. Họ, ngày đêm, kiên trì giữ nơi biển cả của quê hương bằng tay súng vững vàng. Chủ đề về người lính - những chiến sĩ bảo vệ của cụ Hồ, Trần Đăng Khoa thực sự tài tình khi mô phỏng những con người tràn đầy tình yêu đời và luôn lạc quan.

Sinh sống giữa vẻ đẹp mênh mông của đại dương, người lính phải đối mặt với cuộc sống thiếu thốn, tạm bợ:

'Sân khấu là đá san hô chật chội'

Mấy cánh gà nằm dưới tấm tôn

Đừng trách, em ơi, tạm bợ thôi

Chẳng phòng màn nào chịu nổi gió Trường Sa'

Sân khấu biểu diễn, từ đá san hô làm nền. Cánh gà, mảnh tôn sơ sài, chờ đợi tác phẩm biểu diễn. Bốn câu thơ ngắn gọn mở ra cuộc sống khó khăn trên đảo, cũng như sự khắc nghiệt của thiên nhiên rộng lớn 'chẳng phòng màn nào chịu nổi gió Trường Sa'.

Khi nói đến cuộc sống tạm bợ, sơ sài, lính đảo không biểu lộ buồn chán mà luôn tươi cười lạc quan:

'Gió rát mặt, Đảo thay đổi hình dáng liên tục

Sỏi cát bay như bầy chim hoang

Chẳng để ý. Hỡi các chiến hữu ơi

Bắt đầu thôi, mây nước đã mở màn'

Chỉ sau vài giờ, đảo Trường Sa lại thay đổi hình dạng. Dường như, sống lâu trên vùng đất này, người lính cảm thấy hết sức quen thuộc. Những cơn gió to, sóng giữ hay trận sỏi cát bay cũng không còn là trở ngại với họ nữa. Giờ đây, nhắc đến khó khăn, họ nói bằng giọng điệu bình thản, nhẹ tênh 'Chẳng để ý. Hỡi các chiến hữu ơi

Chuyển tới khổ thơ thứ ba, nhà thơ đưa ngòi bút vào việc tả nét chân dung người lính đảo:

'Sân khấu lô nhô mấy chàng đầu trọc

Người xem ngạc nhiên khi thấy lính trọc đầu

Nước ngọt khan hiếm, không để dành gội tóc

Lính già, lính trẻ đều trọc tếu

Buổi biểu diễn văn nghệ đặc biệt với đội ngũ diễn viên và khán giả là 'mấy chàng đầu trọc'. Sống ở nơi đầu sóng ngọn gió, khó khăn trong việc di chuyển và xa cách với đất liền, những người lính không chỉ tập trung vào học tập và chiến đấu mà còn sáng tạo thú vui cho bản thân. Bằng lòng nhiệt huyết, tài năng và sự sáng tạo, họ tự tay xây dựng các tiết mục, sản phẩm văn nghệ như 'cây nhà lá vườn'. Do đó, trên khán đài hoặc dưới sân khấu, chỉ thấy những đầu trọc lốc, không có tóc. Câu thơ 'Nước ngọt khan hiếm, không để dành gội tóc' không chỉ giải thích về việc 'lính già, lính trẻ đều trọc tếu' mà còn làm nổi bật điều kiện sống thiếu thốn.

Người lính đảo hiện lên với tinh thần lạc quan, yêu đời và tâm hồn trong sáng, cao đẹp, giàu tình cảm. Từ gian khổ, họ biến mọi thứ trở nên tươi tắn hơn. Họ vượt qua khó khăn và nguy hiểm, cùng nhau tận hưởng những phút giây hạnh phúc. Họ vui đùa, gọi đồng đội là 'sư cụ', là 'bà con xa với ốc bụt'. Khi giai điệu ngân nga, họ lại hát lên lời ca nhẹ nhàng, sâu lắng, thấm đẫm nỗi nhớ thương. Đây là bản tình ca đặc biệt, chỉ có ở những người lính sống trên đảo xa. Như nhiều con người khác, lính đảo cũng khao khát tình yêu đôi lứa 'Người yêu chúng anh ơi, các em ở phương nào?/ Tóc em ngắn hay dài có trời mà biết được/ Những bóng dáng nào sẽ đến với chúng anh'. Mỗi câu hát chân thành cất lên từ những tâm hồn thi vị và lãng mạn.

Từ tình cảm cá nhân, riêng tư, người lính đảo phát triển thành tình cảm chung:

'Hãy hát lên cho đêm tối biết

Rằng tình yêu sáng trong ngực ta đây

Chúng ta đứng vững giữa muôn trùng sóng gió

Quê hương Việt Nam màu xanh bắt đầu từ đây...'

Điệp ngôn 'nào hát lên' như lời kêu gọi hãy cùng nhau hát vang khúc ca. Đó là bản tình ca về tình yêu lứa đôi. Hay còn là bản tình ca về tình yêu quê hương, đất nước. Trên tất cả, người lính đảo vẫn luôn đặt hình bóng Tổ quốc thân thương vào trái tim nhỏ bé. Từ đó, coi non sông Việt Nam chính là điểm tựa, động lực để cố gắng từng ngày.

Với thể thơ tự do, ngôn ngữ mộc mạc, dễ hiểu cùng các biện pháp so sánh 'Sỏi cát bay như lũ chim hoang', điệp ngữ 'Nào hát lên cho', Trần Đăng Khoa đã thành công trong việc làm nổi bật hình ảnh người lính đảo kiên cường nhưng rất đỗi hồn nhiên, vô tư.

Khám phá bài thơ 'Lính đảo hát tình ca trên đảo', trái tim chúng ta tràn ngập tình yêu và sự kính trọng đối với những tâm hồn trẻ đã đổ lệ mồ hôi, lòng dũng cảm cho quê hương, đất nước. Họ là biểu tượng của thế hệ anh hùng Việt Nam, một tượng điêu khắc của sự hy sinh và trách nhiệm. Mong rằng, giá trị và ý nghĩa của tác phẩm sẽ luôn hồn nhiên trong lòng người đọc.

Mẫu văn đánh giá tác phẩm thơ xuất sắc nhất

B. Đề 2. Phân tích, đánh giá Đất nước, Nguyễn Đình Thi

I. Bảng xếp hạng Đất nước của Nguyễn Đình Thi

1. Khai mạc:
- Giới thiệu về tác giả và tác phẩm.
- Chia sẻ cảm nhận tổng quan về bài thơ.
2. Nội dung chính:
2.1. Nguồn cảm hứng và Chủ đề:
- Nguồn cảm hứng chính: Niềm tự hào và tình yêu sâu sắc dành cho đất nước.
- Chủ đề: Tình cảm với quê hương.
2.2. Phân tích và Đánh giá Nội dung:
a. Mùa thu trong ký ức:
- Mô tả Mùa thu ở Hà Nội với:
+ Bầu không khí trong lành, mát mẻ 'sớm chớm lạnh'.
+ Hương cốm bay trong gió 'gió thổi mùa thu hương cốm mới'.
+ Hình ảnh con người rời đi với tâm trạng 'đầu không ngoảnh lại'.
b. 'Mùa thu nay' - Sự thay đổi toàn diện:
- Câu thơ 'Mùa thu nay khác rồi' nhấn mạnh sự thay đổi của cuộc sống.
- Mô tả đất nước trong 'mùa thu nay' với không gian rộng lớn, phong cảnh đa dạng của 'núi đồi', 'rừng tre'.
- Con người hiện lên với tâm trạng làm chủ 'Trời xanh đây là của chúng ta [...] Những dòng sông đỏ nặng phù sa'.
c. Hình ảnh chiến tranh:
* Thống nhất đất nước:
- Sử dụng hình ảnh 'cánh đồng quê chảy máu', 'bát cơm chan đầy nước mắt', 'đứa đè cổ đứa lột da' để:
+ Đẩy mạnh sự tàn bạo của quân thù.
+ Tạo nên bức tranh đau lòng của dân tộc.
* Sức mạnh và ý chí kiên cường:
- Sử dụng từ ngữ như 'ngời lên', 'bật lên', 'không khóa được', 'không bắn được', 'đứng lên' để tôn vinh sức mạnh, ý chí bất khuất của dân tộc.
- Hai câu thơ kết 'Nước Việt Nam từ máu lửa đứng lên/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa' là biểu tượng cho đất nước Việt Nam anh hùng đứng lên từ máu lửa.
2.3. Đặc điểm Nghệ thuật Nổi bật:
- Sử dụng ngôn ngữ phong phú và sức gợi cảm mạnh mẽ.
- Kết hợp thành công giữa giọng thơ trữ tình và chính luận.
- Sử dụng biện pháp so sánh và điệp từ một cách thành công.
3. Kết luận:
- Tổng kết và khẳng định giá trị của tác phẩm.

II. Văn bản mẫu Phân tích Đất nước của Nguyễn Đình Thi

'Đất nước' là một trong những tác phẩm nổi bật của nhà thơ Nguyễn Đình Thi, chắt lọc từ những thời kỳ khó khăn của cuộc chiến chống Pháp (1948 - 1949) và hoàn thiện trong những năm 1955. Bằng hình ảnh thơ phong phú, bài thơ để lại dấu ấn sâu sắc về hình tượng đất nước anh hùng Việt Nam.

Suốt bài thơ 'Đất nước', chúng ta cảm nhận tình yêu sâu sắc và niềm tự hào của tác giả dành cho Tổ quốc thân yêu. Trong tâm hồn nhà thơ, đất nước luôn được tôn vinh với vẻ đẹp và truyền thống văn hóa phong phú. Vì vậy, cảm hứng chủ đạo của tác phẩm chính là tình yêu và niềm tự hào vô ngần dành cho Việt Nam thân thương.

Bức tranh mở đầu bài thơ hiện lên với cảnh sắc:

'Buổi sáng tươi mới như ánh nắng xưa

Gió thu mang hương cốm tươi thổi'.

Do là mùa thu đầy hoài niệm, chỉ những điều nổi bật và sâu sắc nhất được làm nổi bật. Đó là không khí trong lành, tươi mát. Hay là hương thơm của cốm xanh trải bày trong làn gió mát. Với hai câu thơ ngắn, tác giả đã mô tả chi tiết không gian và hình ảnh của mùa thu. Bức tranh thu yên bình và u buồn, nhưng vẫn khiến nhân vật trữ tình bao giờ cũng nhớ mãi 'Tôi nhớ những ngày thu xa xưa'.

Ký ức sâu thẳm, Hà Nội vẫn trữ lại vẻ thơ mộng ấy:

'Bình minh chớm lạnh trong lòng Hà Thành

Những con phố dài hiên ngang hơi may'

Thu về, cái lạnh buốt bao trùm, phủ kín thành phố. Các con phố dài vẫn in đậm hơi thở xao xác của gió se se lạnh. Thiên nhiên, cảnh vật dường như chìm trong sự yên bình. Nổi bật trên bức tranh thu của Hà Nội là hình ảnh những người ra đi, quyết định 'đầu không ngoảnh lại'. Bước chân rời đi, nhưng trong lòng vẫn tựa như 'thềm nắng lá rơi đầy'.

Một bức tranh thu, nhưng nay đã thay áo mới:

'Mùa thu nay đổi khác

Tôi đứng vui ngắm bên núi đồi

Gió thổi qua rừng tre phấp phới

Thu đổi áo mới, trời xanh thắm

Trong lời nói cười, hạnh phúc tha thiết'

Nếu bảy câu đầu thơ thong thả, nhịp nhàng, thì giờ đây, giọng điệu trở nên sôi động, phấn khởi hơn. Câu thơ ngắn gọn 'Mùa thu nay khác rồi' làm nổi bật sự thay đổi của cuộc sống. Trên bức tranh 'mùa thu nay', đất nước mở ra với không gian rộng lớn, phóng khoáng của 'núi đồi' và 'rừng tre'. Đứng giữa cảnh đẹp ấy, con người rộn ràng, hân hoan khi làm chủ vận mệnh, làm chủ non sông:

'Trời xanh bao la, thuộc về chúng ta

Núi rừng kia thuộc về chúng ta

Những cánh đồng tỏa hương thơm

Đường phố mênh mông, bát ngát

Dòng sông chảy đỏ, nặng phù sa'

'Điệp từ 'ở đây', 'những' kết hợp với biện pháp liệt kê vẽ nên sự mênh mông, hùng vĩ của non sông Việt Nam. Không chỉ là cái 'tôi' cá nhân, giờ đây, nó đã trở thành 'chúng ta' - cái 'ta' chung của cộng đồng. Đoạn thơ như một khúc hát hào hùng, vang lên từ trái tim yêu nước.

Định nghĩa về quê hương, Nguyễn Đình Thi tuyên bố:

'Tổ quốc chúng ta

Đất nơi lòng không khuất phục bao giờ'

Không so sánh về địa lý, nhà thơ nhẹ nhàng khẳng định Việt Nam là nơi của những anh hùng. Một quê hương mà qua thế kỷ, thế hệ nào cũng sẵn lòng hy sinh để bảo vệ đất đai, lãnh thổ. Truyền thống anh dũng, bất khuất chảy trong tâm hồn những người 'máu đỏ da vàng', 'con Lạc cháu Hồng'.

Đối diện với kẻ thù, lòng dân ta đầy căm hận, oán trách:

'Những cánh đồng quê chảy máu đỏ

Dây thép gai châm thẳng bầu trời chiều

Những đêm dài tiến quân trang bị

Bỗng chốc lòng nhớ người yêu đắm say'

Mô tả nỗi đau trong những năm tháng chiến tranh, nhà thơ sáng tạo nhiều hình ảnh đặc sắc như 'cánh đồng quê chảy máu', 'bát cơm ngập nước mắt', 'đứa đè cổ đứa lột da'. Bằng cách đó, nhấn mạnh sự tàn bạo, độc ác của quân thù và vẻ bi thương của dân tộc. Lời thơ cứng cáp, mạnh mẽ như muốn chìm đắm kẻ thù.

Trước khó khăn, nhân dân không bao giờ từ bỏ. Thay vào đó, họ mạnh mẽ đứng lên chiến đấu:

'Ngày nắng hồng theo đêm mưa dầm

Mỗi bước chân mỗi bước đồng lòng

Trán cháy lên ý trời đất mới

Lòng ta hân hoan ánh bình minh'

Dòng chữ 'ngời lên', 'bật lên', 'không khóa chặt', 'không bắn giữ được', 'đứng lên' tô điểm trong những khổ thơ tiếp theo, toát lên tinh thần mạnh mẽ, kiên cường của dân tộc chúng ta. Niềm tự hào, lòng yêu nước truyền cảm sức mạnh, động viên những tâm hồn anh hùng chiến đấu.

Cuối cùng, bức tranh thơ kết thúc bằng hình ảnh tràn ngập vẻ đẹp:

'Nước Việt Nam bừng cháy từ máu lửa

Rửa sạch bùn đất, tỏa sáng lòa'

Từ nỗi đau, từ sự hy sinh và mất mát, Việt Nam hiên ngang đứng dậy, rũ bỏ lớp bùn, tỏa sáng lung linh. Nguyễn Đình Thi khéo léo tạo nên bức tượng đài kiêu hùng của đất nước trên nền máu lửa, bùn lầy, trong không gian 'súng nổ rung trời'.

Ngoài chủ đề đặc sắc, không thể bỏ qua những đặc điểm độc đáo về nghệ thuật. Bằng ngôn ngữ phong phú, sự kết hợp hài hòa giọng thơ trữ tình và chính luận cùng các biện pháp so sánh, điệp từ, liệt kê, nhà thơ đã thành công trong việc thể hiện cảm hứng tự hào và sự ngợi ca cho đất nước.

'Đất nước' sẽ luôn là tác phẩm nổi bật với chủ đề: tình yêu quê hương, đất nước. Những bức tranh mùa thu hay hình ảnh đau thương của Tổ quốc, sức mạnh quật cường vẫn luôn ấn sâu trong tâm trí độc giả. Qua tác phẩm này, ta càng thêm yêu mến và tự hào về mảnh đất hình chữ S thân thương này.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Chúc em sẽ từng bước nắm vững kiến thức quan trọng của bài thơ Lính đảo hát tình ca trên đảo và Đất nước. Để phát triển khả năng viết, em có thể thực hành thêm với các dạng bài như:
- Phân tích Mùa hoa mận
- Phân tích Đi trong hương tràm