Viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ (thất ngôn tứ tuyệt) trong sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức

Đề bài

Trả lời Câu hỏi trang 53 SGK Văn 9 Kết nối tri thức

Viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học (thơ song thất lục bát): Tiếng đàn mưa của Bích Khê.

Lời giải chi tiết

Mỗi khi trời mưa, cảm xúc trong lòng con người dường như trở nên sâu sắc hơn. Tiếng mưa kèm theo những nỗi niềm, nỗi buồn và suy tư về cuộc sống. Như chúng ta, đứng trước cơn mưa mà lòng xao xuyến, Bích Khê đã thể hiện cảm xúc ấy trong tác phẩm của mình, bài thơ Tiếng đàn mưa.

Bắt đầu bài thơ, tác giả đã mô tả cảnh mưa trong một ngày: 

“Mưa hoa rụng, mưa hoa xuân rụng

Mưa rơi trút xuống, mưa rơi đổ trên đường

Mưa rơi bên lề đường dài vô tận

Âm thanh mưa rơi như những dòng đàn múa

Cảnh vật như tan tác dưới những giọt mưa lớn. Những giọt mưa đổ xuống, từng giọt rơi từng hạt rồi đọng trên “đường”, rơi đến cả “đường lên nhà”. Mưa phủ lên mọi vật, mọi nơi. Bức tranh của một ngày mưa được thể hiện qua sự rơi rụng của các đối tượng. Một phong cảnh thực tế, được mô tả bằng ngòi bút của tác giả. Ông gọi tiếng mưa rơi đó là “âm thanh của dòng đàn mưa”. Mưa xuân, mùa mưa mang lại hạnh phúc, vì vậy tiếng mưa trong mùa xuân nghe như tiếng đàn. Tiếng đàn đó mang sức hút vô hình, khiến con người nhớ lại những kỷ niệm êm đềm, những điều tốt đẹp còn đọng lại trong lòng. Mưa rơi, phủ lên mọi nơi, mọi con đường: 

“Nhà cao mưa rơi, đường lên nhà mưa rơi

Cùng mưa xuân, hoa rụng nơi nơi

Mưa rơi khắp nơi, trên mọi nẻo đường

Nghe giọt mưa rơi như là tiếng đàn trong lòng khách

Mưa rơi xuống lầu, rơi xuống thềm hoa lan tươi đẹp. Mưa rơi từ đồng ruộng đến núi non suối thác. Một cảnh tượng chỉ có những giọt mưa lau sạch mọi thứ cũ để mang lại cái mới lạ. “Nghe giọt mưa rơi trong lòng khách” đâu đó, ta nghe thấy âm thanh của trái tim đầy tâm sự. Tiếng đàn có thể vọng lên trong tiếng mưa làm buồn lòng. Nó khơi dậy những suy tư riêng tư khó đoán của người khách. Khi vui, khi buồn, chỉ có thể là nhớ và tìm kiếm những ký ức xưa ở những nơi quen thuộc:

“Mưa rơi xuống đồi, mưa rơi xuống nẻo đường”

Bóng dương tà rơi, bóng tà dương khuất

Hoa xuân rơi cùng với bóng dương

Mưa trong lòng khách, mưa cùng với nước non.

Tiếp tục là một đoạn thơ mô tả về những nơi mưa rơi, khiến cảnh vật trở nên u ám theo cơn mưa. Khắp nơi, đồi trở nên đầm nước vì mưa rơi. Khi mặt trời sắp lặn, cùng với hoa xuân, khung cảnh trở nên mơ màng và huyền bí. Chỉ có thể cảm nhận sâu sắc, tình yêu với thiên nhiên mới có thể nhận ra vẻ đẹp của tự nhiên dưới những cơn mưa như thế. “Mưa trong lòng khách, mưa cùng với nước non”, đâu đó, chúng ta cảm nhận được tình yêu với thiên nhiên, đất nước, nơi mà nhân vật đang sống. Chính những cảm xúc và tình yêu thiên nhiên như thế mới nghe thấy tiếng mưa như là tiếng đàn và cảm nhận được vẻ đẹp của tự nhiên. Thông qua cảnh vật, chúng ta cảm nhận được tình cảm và suy tư:

“Hoa rơi, mưa rơi, vẫn rơi như một hòa điệu

Mưa càng rơi, bóng dương càng tối tăm

Bóng dương kề bên khách xa xứ

Mưa trong lòng khách, ngàn hàng lệ rơi”.

Mưa rơi là nguồn cảm xúc. Sự cô đơn dưới “bóng dương” làm tâm trạng đau đớn càng thêm đau đớn, buồn thêm buồn. Sự cô đơn bao phủ, cùng với ký ức về quê hương xưa, là “ngàn hàng lệ rơi”. Phần cuối của bài thơ giải thích cảm xúc của toàn bài. Sự buồn rầu, nhớ nhung, cô đơn đã biến tiếng mưa thành nhịp đàn, ngân lên bài hát đầy xúc động, đầy nhớ nhung, đầy nỗi buồn trào dâng trong từng tầng cảm xúc và tinh thần của “khách xa xứ”.

Bích Khê đã thành công khi sử dụng thể thơ song thất lục bát kết hợp với ngôn từ phong phú để diễn đạt tâm trạng một cách sâu sắc. Cùng với đó là những phương tiện tu từ gần gũi như mô tả cảnh vật trong mưa, lặp lại những cảnh vật và đặc biệt là từ “mưa” để nhấn mạnh không gian gợi lên cảm xúc. Kết hợp với lối thơ nhẹ nhàng, đã gợi lên cảm xúc từng câu từng chữ cũng nhẹ nhàng lướt qua tâm trí người đọc. Nói về nỗi nhớ, sự cô đơn mà không gò bó về cảm xúc mà cứ nhẹ nhàng rơi như những giọt mưa mang âm nhạc của tiếng đàn.

Tiếng đàn mưa đã thành công trong việc diễn đạt tâm trạng của người xa quê trước cảnh mưa. Rời xa quê hương, cảm nhận được sự cô đơn của cuộc sống, người ta nhớ về những khung cảnh quen thuộc. Nỗi khắc khoải trong tâm hồn, mang theo một nỗi nhớ xa xăm. “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”, và khi buồn, tiếng mưa rơi trở thành một giai điệu buồn thương, xao xuyến và đầy nỗi nhớ. 

Bài thơ không dài, không phức tạp về từ ngữ và chi tiết, nhưng vẫn đầy đủ hình ảnh và tâm trạng của nhân vật. Một bài thơ thành công về mặt nghệ thuật của Bích Khê.