1. Hướng dẫn lập dàn ý cho đoạn văn cảm thụ
Khác với bài văn hoàn chỉnh, đoạn văn cảm thụ yêu cầu người viết phải triển khai cấu trúc và diễn đạt ý bằng những câu văn ngắn gọn, súc tích, nhưng vẫn bao quát đầy đủ như một bài văn hoàn chỉnh.
Để minh họa cho việc lập dàn ý, chúng ta sẽ lấy một đoạn thơ từ bài 'Đêm nay Bác không ngủ', tác phẩm nổi tiếng của nhà thơ Minh Huệ, để phân tích cùng nhau.
Anh đội viên tỉnh dậy
Trời đã khuya quá rồi
Mà sao Bác vẫn ngồi
Đêm nay Bác không ngủ.
Bên bếp lửa im lìm
Gương mặt Bác trầm ngâm
Ngoài trời mưa lâm thâm
Mái lều tranh tả tơi.
Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn càng thương xót
Người Cha tóc bạc phơ
Đốt lửa cho anh ấm.
Rồi Bác đi dẹp chăn
Từng người từng người một
Sợ cháu mình bị lạnh
Bác nhón chân bước nhẹ.
Anh đội viên mơ màng
Như trong giấc mộng đẹp
Bóng Bác cao vời vợi
Ấm áp hơn ngọn lửa.
Thổn thức nỗi lòng
Thầm thì anh hỏi nhỏ:
- Bác ơi! Bác chưa ngủ?
- Bác có lạnh lắm không?
- Chú cứ ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc
Vâng lời anh nhắm mắt
Nhưng lòng vẫn bồn chồn.
Không biết nói gì thêm
Anh lo Bác ốm yếu
Lòng anh rối bời
Vì Bác vẫn không ngủ.
Chiến dịch còn dài
Rừng đầy dốc và ụ
Đêm nay Bác không ngủ
Lấy sức đâu mà đi!
- Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình
Bác vẫn ngồi trầm lặng
Chòm râu im phăng phắc.
Anh vội vã nài nỉ:
- Bác ơi, hãy ngủ đi!
Trời sắp sáng rồi
Bác ơi, hãy ngủ chút
- Chú cứ ngủ yên
Ngày mai đi đánh giặc
Bác thức cũng chẳng sao
Bác không thể yên lòng
Bác thương đoàn dân công
Đêm nay ngủ ngoài rừng
Rải lá làm chiếu
Áo mưa làm chăn...
Trời mưa lâm thâm
Làm sao cho khỏi ướt
Càng thương càng sốt ruột
Mong trời sáng nhanh.
Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa hồng
Lòng anh tràn đầy hạnh phúc
Anh thức cùng Bác suốt đêm.
Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lý do đơn giản
Bác là Hồ Chí Minh.
1951
Nguồn: Thơ Việt Nam 1945-1975, NXB Tác phẩm mới, Hà Nội, 1976
Đối với một bài thơ dài như vậy, cần thiết lập dàn ý trước khi viết đoạn văn ghi lại cảm xúc về bài thơ có yếu tố tự sự và miêu tả sao cho thật sắc sảo và ý nghĩa. Chúng ta sẽ thực hiện theo các phần dưới đây:
1.1. Mở đoạn
- Giới thiệu tác giả và bài thơ
- Nêu khái quát ấn tượng và cảm xúc về bài thơ
Ví dụ:
Minh Huệ, với bài thơ 'Đêm nay Bác không ngủ', là một nhà thơ tiêu biểu trong văn học viết về Bác Hồ. Bài thơ được sáng tác dựa trên những sự kiện có thật vào những năm 1950 - 1951, trong giai đoạn khốc liệt của chiến dịch chống Pháp. Đặc biệt, bài thơ nổi bật nhờ việc sử dụng làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh, kết hợp với thể thơ 5 chữ để ca ngợi tình cảm rộng lớn của một con người vĩ đại từ xứ Nghệ - Bác Hồ kính yêu.
1.2. Thân đoạn
- Chia sẻ cảm xúc và ấn tượng cá nhân về câu chuyện hoặc các chi tiết miêu tả trong bài thơ
- Phân tích nghệ thuật tự sự và miêu tả của tác giả
- Đánh giá hiệu quả của việc kể lại câu chuyện kết hợp với các chi tiết miêu tả trong bài thơ
Ví dụ:
Hình ảnh Bác thức trắng đêm vì sự nghiệp của đồng bào thật gây ấn tượng sâu sắc. Người Cha vĩ đại của dân tộc đã quên ăn quên ngủ để lo lắng cho các chiến sĩ cách mạng Việt Nam. Dù anh đội viên không ngừng khuyên Bác nghỉ ngơi, Bác vẫn kiên quyết ở lại. Thay vì nghỉ ngơi, Bác động viên anh đi ngủ để ngày mai còn chiến đấu…
1.3. Kết đoạn
- Tóm tắt cảm nhận cá nhân về bài thơ, bao gồm cả những đặc điểm nghệ thuật nổi bật đã được phân tích
Ví dụ:
Bài thơ 'Đêm nay Bác không ngủ' không chỉ kể một câu chuyện mà còn khắc họa một cảnh tượng ấm áp, làm nổi bật tình yêu thương của Bác. Qua đó, em cảm nhận được sự sâu sắc và giá trị vô bờ của tấm lòng vị cha già kính yêu của dân tộc.
2. Một số đoạn văn mẫu
Minh Huệ với bài thơ 'Đêm nay Bác không ngủ' là một hiện tượng thi sĩ nổi bật trong văn học về Bác Hồ. Bài thơ, được viết trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp ác liệt những năm 1950-1951, đặc biệt vì được một nhà thơ xứ Nghệ sáng tác bằng thể thơ 5 chữ kết hợp với làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh. Bài thơ miêu tả đêm thu năm 1950, khi Bác thăm đơn vị bộ đội và nghỉ lại nơi trú quân trong hoàn cảnh mưa lạnh. Bài thơ như một câu chuyện nhẹ nhàng nhưng vẫn đậm chất trữ tình, với hình ảnh Bác bên bếp lửa, chăm sóc từng chiến sĩ, thể hiện tình yêu thương sâu sắc của Bác. Những dòng thơ cho thấy sự quan tâm và tình cảm bao la của Bác đối với các chiến sĩ và dân công, phản ánh lòng yêu nước và sự hi sinh cao cả của Người. Tấm lòng của Bác đã khơi dậy tình đồng đội và tinh thần chiến đấu cao cả, góp phần tạo nên những chiến thắng vẻ vang của dân tộc.