Viết Văn Dài? Có Gì Sai?

Mỗi năm, vào khoảng thời gian diễn ra kì thi Tốt nghiệp THPT hoặc kì thi Tuyển sinh vào lớp 10, ngoài việc chú ý đến những thủ khoa, một đề tài mà các trang mạng gần đây đề cập nhiều là về một thủ khoa thi vào chuyên văn đã đạt điểm cao với một bài văn có số lượng trang giấy cũng lớn không kém. Ban đầu, tôi chỉ biết về điều đó và cảm thấy hơi ngạc nhiên và ấn tượng với thí sinh đó, nhưng sau đó lại quên và tiếp tục suy nghĩ về cuộc sống hàng ngày của mình. Tuy nhiên, bài viết này được viết ra sau khi tôi biết đến những ý kiến không tán thành việc khen ngợi các học sinh có thể viết bài văn rất dài. Do đó, cách tiếp cận của bài viết hôm nay dựa trên cuộc tranh luận giữa những người ủng hộ và những người phản đối việc viết văn dài, như tiêu đề của bài viết. Đầu tiên, chúng ta sẽ xem xét quan điểm của phía phản đối việc viết dài.

   Lý do quan trọng nhất mà phía phản đối đưa ra là tính thực tế của việc viết. Theo họ, việc viết yêu cầu sự ngắn gọn nhưng đầy đủ ý để truyền đạt thông tin, việc diễn đạt dài dòng không chỉ làm mất thời gian đọc mà còn có thể làm giảm hiệu quả truyền đạt thông tin. Họ cho rằng những học sinh viết dài thường thiếu tư duy rõ ràng và mạch lạc để diễn đạt ý một cách ngắn gọn và hiệu quả nhất, và đa số việc viết dài chỉ là do việc học thuộc lòng. Họ cũng không đề cập đến nhóm người chỉ toan bàn về việc viết dài, bởi vì ý kiến của họ không có ý nghĩa gì đối với cuộc tranh luận. Nhiều người còn đặt câu hỏi 'Học văn để làm gì?' để chỉ trích các học sinh, nhưng chúng ta sẽ thảo luận về điều này sau, hiện giờ là lúc đi vào quan điểm ủng hộ.

Đầu tiên, chúng ta hãy xem qua một số tiêu chí giúp một học sinh viết được một bài thi dài bao gồm những gì:

Giả sử chúng ta bỏ qua thời gian để xin thêm giấy thi, việc viết 15-21 trang trong 120-150 phút có nghĩa là học sinh phải viết một trang trong khoảng 6-10 phút. Điều này thực sự là một sốc đối với mình, một người viết chậm. Tuy nhiên, tôi tin rằng tốc độ viết hoàn toàn có thể được rèn luyện và cải thiện. Để viết nhiều, học sinh đã cần phải rèn luyện để tay mềm mại có thể đạt được tốc độ như vậy. Điều này là điều mà tôi rất mong muốn mọi người nhìn thấy - sự nỗ lực của họ để cải thiện tốc độ viết, vì viết nhiều không thể đạt được nếu không có sự nỗ lực rèn luyện. Và tất nhiên, để viết nhanh, chúng ta cần phải có kiến thức để viết, đó là điều tiếp theo.

Giả sử có hai người có tốc độ viết như nhau, vậy điểm khác biệt giữa người có 30 phút dư làm bài và người tận dụng hết thời gian? Tôi tin rằng đó là vốn kiến thức của họ. Vốn kiến thức không chỉ về tác phẩm mà đề bài yêu cầu, mà còn về văn chương nói chung. Có kiến thức rộng lớn về tác phẩm giúp người viết đưa ra cảm nhận sâu sắc, phân tích đa chiều và mở rộng đề bài một cách tự nhiên. Kiến thức từ vựng cũng giúp viết ra những câu văn trau chuốt và liền mạch, đồng thời làm cho cách truyền đạt trở nên đa dạng hơn và ít mắc phải các lỗi diễn đạt. Vậy nên, chỉ khi kiến thức đạt đến một mức độ nhất định, chúng ta mới có thể tận dụng được tốc độ viết và đạt được số trang giấy thi ấn tượng kia.

Để viết nhiều, tư duy ngôn ngữ cần đạt được một mức độ nhất định để có thể sử dụng tốc độ viết cao mà vẫn diễn đạt một cách liên tục và mạch lạc. Ngoài ra, giữ vững tinh thần khi thi, lựa chọn bút, tư thế viết, kỹ năng trình bày… đều ảnh hưởng đến quá trình làm bài, ai biết tìm hiểu và trang bị những kỹ năng và kiến thức này sẽ có chút ưu thế hơn so với các thí sinh khác. Những điều này sẽ giúp thí sinh không chỉ có thêm điểm mà còn tránh được việc bị trừ điểm ở những chỗ đáng tiếc.

Nếu chúng ta tiếp tục tranh cãi theo hai chiều như đã trình bày ở trên thì không bao giờ sẽ đạt được sự thống nhất vì cả hai bên đều không thể đưa ra cái nhìn chung. Dưới đây là quan điểm cá nhân của tôi.

Theo quan điểm của mình, viết dài không chỉ là việc nối liền nhiều từ, mà còn là việc diễn đạt nhiều ý. Lập luận sáng suốt, ngôn từ trôi chảy,… cũng có thể dẫn đến việc viết dài. Viết dài mang lại một bức tranh tổng thể có nhiều chi tiết, còn viết lung tung dẫn đến việc một số chi tiết bị rườm rà, không hoàn chỉnh. Vì vậy, nếu coi việc viết dài là viết lung tung, tôi không đồng ý, chúng ta phải làm rõ ngay từ đầu.

Đối với phe phản đối, họ cho rằng họ không bao giờ đánh giá cao sự logic và ngôn từ phức tạp cũng như tính hiệu quả của những văn bản dài. Họ đúng khi nói rằng cuộc sống ngày nay không cần những bài văn dài dòng, chỉ để diễn đạt một vài ý kiến và cảm xúc. Tuy nhiên, với các bài thi của học sinh, viết dài là để giáo viên chấm điểm, và chúng ta phải thừa nhận rằng những người đó không phải là người đọc thông thường. Viết dài là cách để học sinh thể hiện bản thân mình một cách tốt nhất có thể, và ở góc độ này, việc viết dài không phải là không thích hợp, mà chỉ là không thích hợp với đối tượng của nó. Dĩ nhiên, trong tình huống khác, những học sinh đó có thể thích nghi và thay đổi để viết theo cách phù hợp với độc giả của họ trong hoàn cảnh khác nhau.

Bên cạnh việc thể hiện những phẩm chất tốt của môn văn như kỹ năng viết và sự hiểu biết sâu rộng, việc viết nhiều cũng là cách một học sinh đảm bảo rằng họ không bỏ sót bất kỳ phần nào trong phạm vi đánh giá điểm số. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh về điểm số, nơi mỗi điểm nhỏ cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn cho thí sinh trong một bài thi dài với nhiều ý kiến khác nhau. Hơn nữa, việc viết dài một phần nào đó cũng thể hiện sự chuẩn bị và kiến thức sâu rộng từ trước. Mặc dù việc này có thể bị cho là thiếu linh hoạt và thiếu tính ứng dụng trong cuộc sống thực, nhưng với tiêu chí của bài thi văn, không giống như tiêu chí khi chúng ta đọc một bài văn, học sinh phải tuân theo luật chơi của trò thi mà họ tham gia. Điều này không có nghĩa là học sinh không có kỹ năng viết linh hoạt hoặc không hiệu quả trong cuộc sống, hoặc là việc viết dài không có ý nghĩa. Nếu chúng ta thay đổi tiêu chí đánh giá để phù hợp với thực tế, tôi tin rằng học sinh nào cũng có khả năng đạt được mục tiêu mà họ đặt ra.

Tóm lại, vấn đề gây tranh cãi đã giúp chúng ta nhận ra nhiều điều, và điều quan trọng nhất là thấy rằng cả hai phe đều không sai, chỉ là họ đang hướng về mục tiêu và đối tượng khác nhau. Phương tiện truyền thông cũng góp phần vào vấn đề này, bởi vì họ không thể đánh giá và truyền đạt được sự hấp dẫn và thuyết phục của những bài thi viết hay của những học sinh giỏi như thế nào, do đó, tiêu chí duy nhất để đo lường tài năng của họ chỉ có thể là số lượng trang giấy được sử dụng trong bài thi, điều này dẫn đến nhiều người cho rằng xã hội đang 'phát cuồng vì việc nói dài dòng'. Cuối cùng, chúc mừng những người đã dành thời gian cho việc học và những học sinh đã làm việc chăm chỉ, hy vọng họ sẽ đạt được thành công trong sự nghiệp và học tập của mình.