Vĩnh Cơ

Vĩnh Cơ (chữ Hán: 永璂; 7 tháng 6 năm 1752 - 17 tháng 3 năm 1776) thuộc dòng Ái Tân Giác La, là Hoàng tử thứ mười hai và là con trai trưởng của Thanh Cao Tông Càn Long Đế.

Trong số bốn hoàng tử chính thức thời Càn Long, Vĩnh Cơ là người duy nhất sống đến tuổi trưởng thành. Tuy nhiên, sự kiện mẹ của ông, Kế Hoàng hậu Na Lạp thị, cắt tóc vào năm Càn Long thứ 30 (1765) đã khiến ông bị lu mờ trước mắt Càn Long Đế.

Cuộc đời

Hoàng tử Vĩnh Cơ chào đời vào giờ Dần, ngày 25 tháng 4 âm lịch năm Càn Long thứ 17 (1752). Ông là con trai thứ mười hai của Thanh Cao Tông Càn Long Đế và là con đầu lòng của Kế Hoàng hậu Na Lạp thị, Hoàng hậu thứ hai của Càn Long Đế. Ông cũng là anh ruột của Hoàng ngũ nữ và Hoàng thập tam tử Vĩnh Cảnh (永璟).

Hàng ngày, Càn Long Đế đều tự mình đến thăm Sùng Khánh Hoàng thái hậu. Tuy nhiên, vào ngày Vĩnh Cơ chào đời, ông chỉ cử Thái giám thông báo, còn bản thân thì trực tiếp đến Dực Khôn cung để chào đón Hoàng tử. Vì mẹ của Vĩnh Cơ là Hoàng hậu, nên Vĩnh Cơ được xem là ['Hoàng đích tử'] - danh hiệu dành cho những Hoàng tử do Hoàng hậu sinh ra. Sau cái chết của Đoan Tuệ Hoàng thái tử Vĩnh Liễn và Hoàng thất tử Vĩnh Tông, Vĩnh Cơ là Đích tử duy nhất còn sống vào thời điểm đó. Càn Long Đế rất vui mừng về sự ra đời của Vĩnh Cơ, không chỉ viết thơ kỷ niệm mà còn thông báo cho các quan đại thần cùng ông 'chia vui'.

Tên 'Cơ' của Vĩnh Cơ, còn được đọc là 'Kỳ', thường được dùng để trang trí các vật phẩm của Thiên tử bằng ngọc. Theo đánh giá của nhà sử học và ngôn ngữ học Tiền Đại Hân (錢大昕), vào năm Càn Long thứ 38, ngày 12 tháng 1 (2 tháng 3 dương lịch), ông đã đến Dưỡng Tâm điện để dạy dỗ Hoàng tử Vĩnh Cơ và ghi chép lại: 「Được triệu đến Dưỡng Tâm điện. Nhận chỉ thị ở Thượng thư phòng, làm thầy của Hoàng tử thứ mười hai. Mỗi ngày đều có mặt; 引見養心殿。得旨在上書房行走，派皇十二子師傅。自是每日入直。」. Sau hai năm làm thầy, ông đã ghi nhận Hoàng tử là 「Thiên tư thuần khiết, chí tính hơn người; 天資淳粹，至性過人。」

Vào năm Càn Long thứ 30 (1765), tháng 2, trong chuyến Nam tuần, Hoàng hậu Na Lạp thị được đưa về Bắc Kinh và bị thu hồi tất cả sách bảo, ấn phong, và bị hạ bậc mặc dù không có chỉ dụ chính thức từ Càn Long. Đến năm Càn Long thứ 31 (1766), ngày 14 tháng 7, Na Lạp Hoàng hậu qua đời đột ngột. Càn Long Đế khi nhận được tin này đang đi săn tại Mộc Lan Vi Trường. Ông không ngạc nhiên hay dừng cuộc săn bắn, mà chỉ yêu cầu con trai của bà, Vĩnh Cơ, trở về Bắc Kinh để chịu tang mẹ.

Vào năm Càn Long thứ 35 (1770), tháng 4, khi Vĩnh Cơ 18 tuổi, ông kết hôn với Đích Phúc tấn Bát Nhĩ Tế Cát Đặc thị (博尔济吉氏).

Năm Càn Long thứ 36 (1771), khi mới 19 tuổi, Vĩnh Cơ được giao nhiệm vụ biên soạn 《Ngự chế Mãn Mông văn giám tổng cương - 御製滿蒙文鑑總綱》. Đến năm Càn Long thứ 40 (1775), công việc hoàn thành, Càn Long Đế đã chỉ dụ: 'Con đã làm rất tốt, nhưng có một số điểm cần chỉnh sửa trước khi trình duyệt.', và thêm: 'Con đã dày công làm việc như vậy'. Vĩnh Cơ đã hồi đáp: 'Thần rất vui mừng nhận được lời dạy này'.

Vào ngày 28 tháng 1 âm lịch năm Càn Long thứ 41 (1776), vào giờ Sửu, Hoàng tử Vĩnh Cơ qua đời vì bệnh tật ở tuổi 23. Theo quy định, lễ tang được tổ chức theo quy tắc Bất nhập bát phân. Mộ của ông nằm tại Chu Hoa sơn (朱華山), gần Hỉ Phong khẩu (喜峰口) của Thanh Đông lăng, cạnh khu mộ của Đoan Tuệ Hoàng thái tử và Hoàng nhị tử Vĩnh Liễn. Dù các hoàng tử trưởng thành đều được chôn ở Mật Vân, Vĩnh Cơ lại nằm cùng các hoàng tử qua đời sớm.

Thầy của Vĩnh Cơ, Tiền Đại Hân, đã rất đau buồn vì không kịp trở về dự tang lễ của học trò. Ông cảm thấy mình không làm được gì cho Vĩnh Cơ, và gia đình cũng không thông báo cho ông về sự ra đi của Vĩnh Cơ. Đến khi có thông tin từ các tiền bối Nam hạ, ông mới biết sự thật sau trăm ngày đã qua, không còn cơ hội để tham dự tang lễ. Nỗi đau của Tiền Đại Hân được so sánh với sự đau khổ của Giả Nghị khi khóc thương Lương Hoài vương, cho thấy sự quý trọng và tiếc nuối của ông đối với Vĩnh Cơ.

Quan hệ

Trong suốt cuộc đời, Hoàng tử Vĩnh Cơ có mối quan hệ thân thiết với các anh em cùng mẹ khác là Vĩnh Dung và Vĩnh Tinh, những người có mẹ là Kế Hoàng hậu Na Lạp thị. Đánh giá của nhiều người đương thời cho thấy Vĩnh Cơ thực sự là một thanh niên 'thuần túy', biết làm thơ, thường xuyên tham gia săn bắn và có khả năng cưỡi ngựa bắn cung. Học giả Dương Trân trong Thanh triều hoàng vị kế thừa chế độ (清朝皇位繼承製度) cảm thấy không công bằng khi Vĩnh Cơ, mặc dù không bị Càn Long Đế mắng mỏ, nhưng vẫn bị lờ đi, trừ khi cần người mặc tang phục cho người khác.

Trong suốt đời mình, Vĩnh Cơ không được ban tước hiệu từ Càn Long Đế và có vẻ không được phân phủ, có thể ông vẫn luôn ở trong cung. Chỉ sau khi qua đời, ông mới được ban tước hiệu Bối lặc (貝勒) bởi Gia Khánh Đế, em trai của mình. Gia Khánh Đế, trong thời gian còn là Hoàng tử, đã từng sáng tác thơ để tưởng nhớ anh trai, trong đó có một bài vào năm Càn Long thứ 50 (1785) khi ông thăm mộ của Vĩnh Cơ.

Theo 《Học nhân hủy tụy đích Vĩnh Cơ bối lặc phủ - 學人卉萃的永璂貝勒府》 của Đổng Bảo Quang (董寶光): 'Vĩnh Cơ trong suốt cuộc đời chưa được ban tước hiệu, có lẽ cũng không được phân phủ....... Sau khi Vĩnh Cơ qua đời, phủ của ông được quản lý bởi ba anh em Phổ Thắng. Vào tháng 1 năm 1921, phủ của Vĩnh Cơ được bán với giá 8.000 nguyên tiền Dương, và các tài sản của phủ này thuộc về Kim Phổ Thắng, Kim Phổ Lâm và Kim Phổ Đa'.

Gia đình

Vĩnh Cơ chỉ có một Đích Phúc tấn, Bát Nhĩ Tế Cát Đặc thị (博爾濟吉氏), được chỉ định vào tháng 6 năm Càn Long thứ 31 (1766). Do sự ra đi của Hoàng hậu Na Lạp thị, lễ kết hôn phải đến năm Càn Long thứ 35 mới được tổ chức. Vĩnh Cơ không có con cái.

Vì không có con nối dõi, Càn Long Đế đã chọn Miên Tư [綿偲; 1776 - 1848], con trai thứ tư của Thành Triết Thân vương Vĩnh Tinh, làm người thừa kế của Vĩnh Cơ. Miên Tư, sinh ngày 29 tháng 2 âm lịch năm Càn Long thứ 41, chỉ một tháng sau khi Vĩnh Cơ qua đời, đã được nhận làm con thừa kế của Vĩnh Cơ khi mới hai tháng tuổi. Một nhánh của gia tộc Vĩnh Cơ đã nhập Chính Hồng kỳ, cùng kỳ tịch với các phủ Quả vương (hậu duệ Dận Lễ), Thành vương (hậu duệ Vĩnh Tinh) và Chung vương (hậu duệ Dịch Hỗ).

Vào năm Gia Khánh thứ 4 (1799), tháng giêng, Miên Tư được phong làm Nhất đẳng Trấn quốc Tướng quân. Ba tháng sau, Vĩnh Cơ được truy phong làm Bối lặc. Đến năm thứ 24 (1819), Miên Tư được phong làm Bối tử. Trong thời Đạo Quang, năm thứ 18 (1838), nhờ cùng đọc sách với Hoàng đế tại Thượng thư phòng, Miên Tư được tấn phong Bối lặc. Sau khi qua đời, con trai của Miên Tư là Dịch Tấn kế thừa tước Bối tử, sau đó Dịch Thiện kế thừa tước Trấn quốc công.

• Hoàng hậu Kế
• Thanh Cao Tông
• Thanh Nhân Tông
• Quý tộc nhà Thanh

Tài liệu tham khảo

• Triệu Nhĩ Tốn (1998). Thanh sử cảo. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101007503.
• Triệu Nhĩ Tốn (1928). Thanh sử cảo.
• Ngọc điệp. “Ái Tân Giác La Tông phổ”.
• Mã Văn Đại (1998). Ái Tân Giác La Tông phổ. Nhà xuất bản Học Uyển. ISBN 9787507713428.
• Trung Quốc đệ nhất lịch sử đương án quán (2002). Càn Long đế Khởi cư chú. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787563336906.
• Hội đồng biên soạn nhà Thanh (1985). Thanh thực lục. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101056266.
• Hội đồng biên soạn nhà Thanh (1799). Khánh Quế; Đổng Cáo (biên tập). Cao Tông Thuần Hoàng đế Thực lục. Bản gốc lưu trữ ngày 17 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 8 tháng 1 năm 2021.
• “(清)(愛新覺羅)永璂” [(Thanh)(Ái Tân Giác La)Vĩnh Cơ]. Bảo tàng Cố cung Đài Loan. Bản gốc lưu trữ ngày 10 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 8 tháng 1 năm 2021.