Vùng đất tuyết

Vùng đất tuyết (tiếng Nhật: 雪国 Yukiguni, Quốc gia tuyết) là tác phẩm nổi bật của nhà văn Nhật Bản Kawabata Yasunari, bắt đầu viết từ năm 1935 và hoàn tất vào năm 1947. Trước khi được xuất bản dưới dạng sách hoàn chỉnh, tác phẩm đã được đăng nhiều kỳ trên các tờ báo. Vùng đất tuyết được coi là quốc bảo của văn học Nhật Bản. Cùng với Ngàn cánh hạc (千羽鶴 Senbazuru, Thiên vũ hạc

Cốt truyện

Vùng đất tuyết chứa đựng âm hưởng của các chuyến du hành truyền thống trong văn học Nhật Bản xưa. Câu chuyện xoay quanh nhân vật Shimamura, một thanh niên trẻ tuổi đi du lịch và tận hưởng suối nước nóng. Sinh ra và lớn lên tại một khu phố thương mại ở Tokyo, Shimamura đã lập gia đình nhưng vẫn bị mê hoặc bởi cái đẹp như thể bị một lực lượng huyền bí chi phối. Anh đam mê nghệ thuật vũ đạo Tây phương và hoạt kịch. Là một chàng trai hào hoa nhưng thiếu sự nghiêm túc với chính mình, Shimamura đôi khi cảm thấy khát khao tự khám phá bản thân, vì vậy anh thường lên miền núi một mình và đã ba lần tới vùng đất tuyết phía Bắc Nhật Bản trong các mùa Xuân, Thu và Đông.

Trong chuyến đi đầu tiên vào mùa xuân khi mùa leo núi bắt đầu, với những chồi non xanh tươi và hương thơm dễ chịu, Shimamura gặp Komako, một cô gái ca kỹ (geisha). Komako là hiện thân của vẻ đẹp nữ tính và mạnh mẽ, sự đối lập giữa thánh thiện và trần tục, giữa lý trí và đam mê, giữa vẻ ngoài ngây thơ và sự sâu lắng nội cảm. Cảm giác mà cô mang lại cho Shimamura là sự tươi mới và thanh khiết tuyệt vời. Trong những đêm khi cô vui vẻ chơi đàn samisen cho khách du lịch, sau khi uống rượu và mệt mỏi, cô về bên Shimamura với sự nhiệt tình khiến anh cảm thấy rung động sâu sắc.

Con tàu đưa Shimamura quay lại vùng đất tuyết vào mùa đông để gặp Komako lần thứ hai, vài tuần trước khi mùa trượt tuyết bắt đầu. Trong ánh sáng mờ ảo của chuyến tàu, Shimamura say mê ngắm nhìn gương mặt thiếu nữ đối diện, hiện lên qua tấm kính cửa sổ toa tàu với vẻ đẹp vừa huyền bí vừa siêu thoát, cùng với sự duyên dáng kỳ lạ của cô giữa phong cảnh đêm. Cô gái đó, mà chàng sẽ gặp lại trong vùng băng tuyết, chính là Yoko. Một cô gái với vẻ đẹp thanh khiết và xa vời, mỏng manh và mờ ảo, tin cậy và ngây thơ trong cách thể hiện tình cảm với Shimamura, với giọng nói 'truyền cảm, trong trẻo và đẹp đến nghẹn ngào', khiến chàng luôn khám phá thêm những nét quyến rũ mới mẻ ở nàng.

Vào những ngày đầu thu với lá phong đỏ rực, Shimamura lại rời Tokyo để nghỉ ngơi ở vùng đất tuyết. Tại đây, giữa hai người con gái trong khung cảnh của một vương quốc với cảnh sắc, con người, phong tục và lối sống chân thật và dịu dàng, chàng cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp nhưng lại phân vân giữa hai tình yêu, một dựa vào thể xác, một dựa vào tâm hồn. Say mê Komako, nhưng ánh sáng huyền ảo từ Yoko vẫn luôn hiện diện trong tâm trí Shimamura. Cảm xúc yêu thương của chàng dành cho Yoko ngày càng sâu đậm khi chàng nhận ra vẻ đẹp mờ ảo và khó diễn tả ấy, một vẻ đẹp mà chàng khao khát theo đuổi suốt đời. Mỗi lần rời xa vùng đất tuyết, tình cảm của Komako dường như không còn để lại dấu ấn trong lòng chàng. Tình yêu của Shimamura với Komako bắt đầu nảy sinh những cơn giận hờn đầu tiên. Komako hoang mang không biết Shimamura còn yêu mình hay không, còn chàng thì không thể hiểu tại sao lòng mình lại lạnh lùng, không thể yêu mãnh liệt và dâng hiến như nàng.

Khi Shimamura quyết định rời khỏi trạm nước nóng ở vùng đất tuyết để tránh cơn bão lòng và kết thúc mối duyên một cách lặng lẽ, mọi thứ đã kết thúc trong bi kịch. Trong một buổi chiếu bóng tại một nhà kho gần nơi chàng ở, một đám cháy dữ dội đã bùng lên. Mặt đất rực lửa và tàn tro bốc cao lên bầu trời đêm, nơi dải Ngân Hà lấp lánh trong ánh sáng huyền bí. Yoko, tình yêu thuần khiết và lý tưởng của chàng đã chết trong đám cháy đó. Khi chàng đến nơi, thấy thân hình bất động của Yoko với gương mặt thanh thoát trên tay Komako, còn Komako thì mê sảng và sắp điên loạn. Chàng ngẩng mặt lên trời, cảm giác như dải Ngân Hà tràn vào người mình với tiếng gầm thét dữ dội.

Ý nghĩa

Về tác phẩm, dịch giả Pháp Armel Guerne nhận định rằng 'Đây là một tác phẩm thuần Nhật Bản, khác biệt hoàn toàn so với lối tư duy lý trí của phương Tây. Nghệ thuật huyền ảo, cái Đẹp được miêu tả tinh tế lộng lẫy, với kết cấu gần như vô hình'. Thực vậy, Xứ tuyết có cốt truyện đơn giản nhưng thể hiện đỉnh cao của mỹ học Kawabata, một 'thẩm mỹ của chiếc gương soi' như đã thấy trong truyện ngắn 'Thủy nguyệt', qua cái nhìn huyền ảo về thế giới thực. Ngay từ đầu tác phẩm, người đọc đã thấy vùng đất tuyết như một thế giới khác, bên kia đường hầm: Một đường hầm dài ngăn cách giữa hai thế giới và đây là Xứ tuyết. Chân trời bắt đầu rạng trong bóng đêm. Con tàu chậm lại.... Shimamura bước vào thế giới đó như bước vào một câu chuyện cổ tích, nơi mọi thứ đều xưa cũ với sàn nhà, biển phòng trà, mặt nạ cổ xưa và cỗ xe một thế kỷ. Nhưng đó không phải là thế giới cổ tích, mà là một thế giới phản chiếu thế giới thực về bản ngã và cái đẹp.

Thi pháp ảo hóa cũng thể hiện qua việc phác họa nhân vật, đặc biệt là nhân vật nữ, và cả nam nhân vật cũng vậy, trong các tác phẩm của Kawabata thường được mô tả mờ nhạt và mong manh. Họ chỉ là phần của khung cảnh được ghi lại qua cảm nhận giác quan. Komako, mặc dù theo Kawabata là nhân vật thực, nhưng qua cái nhìn huyền ảo của tác giả, hóa thân trong hình tượng Shimamura, vẻ đẹp của Komako được thể hiện qua những tấm gương, ánh trăng hắt xuống, với mọi chi tiết chiếu vào nhau, tạo thành một hình ảnh lung linh.

Xứ tuyết thực sự là bản giao hưởng của nỗi u buồn, hoài niệm về cái Đẹp, về hoa tuyết đã tan, về tình yêu đã mất, tất cả như một bức tranh thủy mặc với ngôn ngữ miêu tả chính xác, phản ánh thế giới cảm giác riêng của tác giả. Cái nhìn huyền ảo xuyên suốt thực và hư, nhưng Xứ tuyết không phải là một thế giới trong gương soi, mà là sự tương tác giữa thế giới thực và ảo, tồn tại cùng nhau với sắc màu lung linh. Đó là sự giao hòa của nội tâm và khung cảnh; mùa Xuân, Đông và Thu; sự hội ngộ và chia ly; sự sống và cái chết; màu tuyết trắng và lửa đỏ; tình yêu thuần khiết và đam mê. Ở đó, con người như đạt được tự do tinh thần trong hành trình tìm lại chính mình, với tình yêu và những rung động sâu xa trước cái đẹp đang hiện hữu.

Lịch sử phát hành

Bản dịch Tiếng Việt

• Kawabata Yasunari, Xứ tuyết, dịch bởi Chu Việt, Trình Bầy xuất bản, Sài Gòn, 1969.
• Kawabata Yasunari, Vùng băng tuyết, dịch bởi Giang Hà Vỵ, Nhà xuất bản Mũi Cà Mau, 1988.
• Yasunari Kawabata, Xứ tuyết, dịch bởi Ngô Văn Phú và Vũ Đình Bình, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, Hà Nội, 1995.
• Kawabata Yasunari, Xứ tuyết, dịch bởi Lam Anh, IPM và Nhà xuất bản Hồng Đức, Hà Nội, 2018.

Ngôn ngữ khác

• Kawabata, Yasunari (1952). Yukiguni. Iwanami Shoten Publishing. ISBN 4-00-310813-2. Sửa đổi năm 2003.

• 1956, Snow Country. New York: Knopf. OCLC: 3623808. Bản bìa mềm. (dịch bởi Edward G. Seidensticker).
• 1957, Snow Country. Tokyo: Charles E. Tuttle. OCLC: 29197673. Bản bìa mềm.
• 1986, Snow Country and Thousand Cranes. Vương quốc Anh: Penguin. ISBN 0140181180. Bản bìa mềm.
• 1996, Snow Country. New York: Vintage. ISBN 0-679-76104-7. Bản bìa mềm.

Liên kết bên ngoài

• “Ghi chú về bản dịch từ tiếng Nhật sang tiếng Anh”. TravelJapanBlog.com. tháng 10 năm 2008.

• Kawabata Yasunari

• Đề mục Xứ tuyết của Khương Việt Hà trong 101 vẻ đẹp văn chương Việt Nam và thế giới, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2006.

Xem thêm

• Đào Ngọc Chương, 'Đọc Xứ tuyết, phân tích cái nhìn huyền ảo của Kawabata Yasunari', Tạp chí Văn, số 15, tháng 6 năm 2001.
• Nhật Chiêu, 'Khám phá thế giới của Kawabata Yasunari (cái đẹp: hình ảnh và bóng dáng)'; Tạp chí Văn học, Viện Văn học, tháng 3 năm 2000.
• Khương Việt Hà, 'Mỹ học của Kawabata Yasunari', tạp chí Nghiên cứu văn học, Viện Văn học, tháng 6 năm 2006.