Vùng Trung Nguyên

Trung Nguyên (tiếng Trung: 中原; bính âm: Zhōngyuán) là một khái niệm địa lý chỉ khu vực trung và hạ lưu của sông Hoàng Hà, thường từ Lạc Dương đến Khai Phong thuộc Hà Nam hiện tại. Đây cũng là cách nói khác để chỉ Trung Quốc bản thổ. Vùng này được coi là cái nôi của nền văn minh Trung Hoa và được người Hoa Hạ (tổ tiên người Hán) xem là trung tâm của thế giới. Các từ như 'Trung Quốc', 'Trung Hoa', 'Trung Thổ' hay 'Trung Châu' cũng được sử dụng với ý nghĩa tương tự. Trung Nguyên thường được hiểu là khu vực tập trung các bộ lạc Hoa Hạ. Khi Hoa Hạ hợp nhất, văn hóa của họ được mở rộng và truyền bá ra các khu vực khác. Hoa Hạ, với nền văn hóa tiên tiến, tự coi mình là văn minh và thượng đẳng, sử dụng tên gọi Trung Quốc để phân biệt với các dân tộc ngoại lai. Qua việc truyền bá văn hóa, nhiều nhóm người khác cũng được tích hợp vào văn hóa Trung Nguyên trong lịch sử Trung Quốc.

Ý nghĩa lịch sử

Khái niệm 'Trung Nguyên' có thể lần đầu xuất hiện trong Kinh Thi của Khổng Tử thời Xuân Thu. Tuy nhiên, trong ngữ cảnh đó, Trung Nguyên không chỉ là một khái niệm địa lý mà còn mang ý nghĩa 'bình nguyên, hoang dã'.

Ngày nay, khi nhắc đến 'Trung Nguyên', thường là chỉ khu vực trung hạ lưu sông Hoàng Hà, bao gồm các tỉnh như Hà Nam, phần trung bộ của Thiểm Tây (Quan Trung), nam bộ của Hà Bắc, nam bộ của Sơn Tây, tây bộ của Sơn Đông, tây bắc bộ của Giang Tô và bắc bộ của An Huy.

Phạm vi địa lý

Khi nền văn minh Trung Hoa mới hình thành, các thuật ngữ 'Thiên hạ chi trung' và 'Hòa Lạc' dùng để chỉ khu vực Lạc Dương, nơi mà ba triều đại Hạ, Thương, và Chu được thiết lập. Văn hóa Hà Lạc tại đây đã phát triển mạnh mẽ, trở thành trung tâm của Trung Nguyên. Đến thời Tiên Tần, Lạc Ấp (hiện tại là Lạc Dương) được coi là trung tâm của thiên hạ. Với sự di cư của người Hoa Hạ và sự mở rộng hoạt động, vào thời kỳ Xuân Thu Chiến Quốc, khái niệm Trung Nguyên được mở rộng ra các nước chư hầu thuộc Hoa Hạ, bao gồm hiện tại là Hà Nam, phần Quan Trung của Thiểm Tây, nam bộ của Sơn Tây và Hà Bắc, tây bộ của Sơn Đông, tây bắc của Giang Tô và bắc bộ của An Huy. Theo 'Tống sử-Lý Cương truyện', 'Từ cổ chí kim, người đã từ tây bắc tiến xuống Trung Nguyên và đông nam để lập nghiệp', Trung Nguyên chủ yếu chỉ lưu vực trung hạ lưu sông Hoàng Hà. Đôi khi, Trung Nguyên cũng được dùng để chỉ toàn bộ lưu vực Hoàng Hà, như trong 'Xuất sư biểu' của Gia Cát Lượng: 'Đương tưởng suất tam quân, bắc định Trung Nguyên', có nghĩa là lưu vực Hoàng Hà.

Đặc điểm địa lý

Trung Nguyên là một khu vực rộng lớn, được bao quanh bởi các dãy núi Thái Hành, Phục Ngưu, Hùng Nhĩ, Ngoại Phương, và Đồng Bách. Trung và đông của khu vực là những đồng bằng rộng lớn của bình nguyên Hoàng Hoài. Các hệ thống sông như Trường Giang, Hoài Hà và Hải Hà chảy qua Trung Nguyên, với sông Hoàng Hà, cái nôi của nền văn minh Trung Hoa, chảy từ tây sang đông. Trung Nguyên từ xa xưa đã được xem là vùng đất chiến lược quan trọng.

Trung Nguyên là một đồng bằng rộng lớn được hình thành từ lớp trầm tích của sông Hoàng Hà từ thời cổ đại. Vào mùa đông, khu vực này chịu tác động của áp cao Mông Cổ, gây ra gió mùa tây bắc và thời tiết khô hanh. Ngược lại, mùa hè ở Trung Nguyên chịu ảnh hưởng của áp cao Thái Bình Dương với gió đông nam mang theo không khí ấm và ẩm, phần nào bù đắp cho tác động khô khan của gió mùa tây bắc.

Ý nghĩa văn hóa

Về mặt văn hóa, Trung Nguyên là cái nôi của nền văn minh Trung Hoa, chủ yếu đại diện bởi người Hán, biểu trưng cho văn hóa Trung Hoa chính thống. Do là nơi khởi nguồn của nền văn minh Trung Hoa, Trung Nguyên còn được xem là biểu tượng của nguồn gốc văn hóa Hán. Trong lịch sử, thời kỳ Y Quan nam lộ của triều đại Tấn đã di dời đô từ Lạc Dương về Nam Kinh ngày nay, và vào thời Nam-Bắc triều, Giang Nam được coi là trung tâm văn hóa chính thống của Trung Hoa, được gọi là 'văn hóa Trung Nguyên'. Trung Nguyên là cái nôi của dân tộc Hoa Hạ, sau đó đã hòa nhập các dân tộc khác để hình thành dân tộc Hán hiện tại. Các triều đại cũng thường chọn Trung Nguyên làm trung tâm quyền lực.

• Văn hóa Trung Nguyên
• Bình nguyên Hoa Bắc
• Dân tộc ngoại vi của Trung Nguyên cổ đại