Vùng vịnh

Vùng vịnh là khu vực nước sâu, nhô vào đất liền và được bao quanh bởi đất liền ở ba phía. Vùng vịnh có thể xuất hiện trên biển hoặc hồ.

Địa chất và địa lý học

Theo Từ điển Dầu khí của Tổng Hội Địa chất Việt Nam (2004), 'Vùng vịnh là khu vực nước lớn xâm nhập sâu vào đất liền, nơi bờ biển có hình dạng cong lớn. Vùng vũng là khu vực nước có đặc điểm tương tự nhưng kích thước nhỏ hơn.'

Theo 'Từ điển Địa chất giải thích' (Nguyễn Văn Chiển và cộng sự, 1979), 'Vịnh là phần biển nhô sâu vào đất liền, với cửa mở rộng ra ngoài khơi và chiều rộng đáng kể. Vũng biển là phần biển cũng nhô vào lục địa, nhưng nối với biển khơi qua các khe nhỏ hơn. Vũng biển còn được gọi là vịnh nhỏ,'

Theo định nghĩa trong cuốn sách 'Vũng vịnh ven bờ biển Việt Nam và tiềm năng sử dụng' của Trần Đức Thạnh và các cộng sự, 'vũng vịnh là một phần của biển lún vào đất liền hoặc được tạo thành bởi các đảo chắn, tạo nên một vùng nước khép kín với ảnh hưởng chủ yếu từ động lực biển.'

Các vũng vịnh tại Việt Nam được phân loại thành 3 cấp: Cấp 1 - vịnh biển (gulf); Cấp 2 - vịnh ven bờ (bay), bao gồm cả vịnh bờ đá; và Cấp 3 - vũng (bight, shelter). Vịnh ven bờ (coastal bay) chỉ các nhóm vịnh và vũng ở gần bờ với độ sâu thường không quá 30m. Thuật ngữ 'embayment' (vịnh bờ đá) chỉ những khu vực lún vào bờ đá gốc, như thung lũng sông ngập chìm dạng Rias hoặc Fjord. Ví dụ điển hình là vịnh Xuân Đài ở Phú Yên, với bờ đá gốc, diện tích 61km², độ sâu tối đa 20m, trung bình 10m.

Tại Việt Nam, các vũng có diện tích dưới 50 km², trong khi các vịnh ven bờ có diện tích từ 50 km² trở lên. Theo bản đồ tỷ lệ 1/100.000, có tổng cộng 48 vũng vịnh ven bờ biển Việt Nam với tổng diện tích khoảng 4000 km².

Tuy nhiên, thường có sự nhầm lẫn trong cách hiểu giữa 'vịnh lớn' (Gulf), 'vịnh' (Bay) và 'vũng' (small bay). Vì thế, chúng ta thường gặp các tên như 'Vịnh Bắc Bộ' (Gulf of Tonkin), 'Vịnh Hạ Long' (Ha Long Bay), 'Vịnh Bái Tử Long' (Bai Tu Long Bay) hoặc 'Vịnh Cam Ranh' (Cam Ranh Bay).

Để làm rõ sự khác biệt giữa các khái niệm 'vịnh lớn', 'vịnh' và 'vũng', có thể tham khảo trong Từ điển Địa chất Mỹ xuất bản năm 1987 và tái bản năm 2001. Theo từ điển này, 'Vịnh (bay) là một khu vực nước biển hoặc hồ rộng lớn, mở ra hoặc nằm giữa hai mũi đất nhô ra hoặc các đảo nhỏ ven bờ. Vịnh thường lớn hơn vũng (cove, small bay) nhưng nhỏ hơn và nông hơn các vùng nước biển và đại dương rộng lớn, được ôm bởi các vòng cung bờ biển dài, gọi là vịnh lớn (gulf).'

Những vịnh nổi tiếng

Châu Phi

• Vịnh Guinea
• Vịnh Sidra, dọc theo bờ biển Tunisia và Libya

Châu Âu và Đại Tây Dương

• Vịnh Biscay nằm giữa Pháp và Tây Ban Nha
• Vịnh Lyme ở Anh

Châu Âu và Biển Baltic

• Vịnh Bothnia giữa Thụy Điển và Phần Lan
• Vịnh Phần Lan nằm giữa Phần Lan và Estonia
• Vịnh Gdańsk, giữa Ba Lan và Kaliningrad Oblast (Nga)
  • Vịnh Puck
  • Vịnh Vistula
• Vịnh Pomerania giữa Ba Lan và Đức
  • Vịnh Szczecin
• Vịnh Greifswald, Đức
• Vịnh Mecklenburg, nằm giữa Đức và Đan Mạch
• Vịnh Lübeck, Đức
• Vịnh Kiel, giữa Đức và Đan Mạch
• Vịnh Riddarfjärden, Stockholm (Thụy Điển)

Châu Âu và Địa Trung Hải

• Vịnh Kotor nằm ở Biển Adriatic, Montenegro

Châu Á

• Vịnh Bengan, gần khu vực Bengal (Ấn Độ/Bangladesh)
• Bohai (Trung Quốc)
  • Vịnh Bột Hải
  • Vịnh Laizhou
  • Vịnh Liaodong
• Vịnh Cambay (Vịnh Khambhat), Gujarat (Ấn Độ)
• Vịnh Kutch, Gujarat (Ấn Độ)
• Vịnh Manila trên đảo Luzon (Philippines)
• Vịnh Péc xích nằm giữa Ả Rập Xê Út, Kuwait, Iraq, và Iran
• Hồng Hải
• Vịnh Subic trên đảo Luzon (Philippines), từng là căn cứ Hải quân Hoa Kỳ
• Vịnh Thái Lan
• Vịnh Bắc Bộ, Việt Nam
• Vịnh Hạ Long, Việt Nam
• Vịnh Cam Ranh, Việt Nam
• Vịnh Dung Quất, Việt Nam

Bắc Mỹ, Trung Mỹ và Biển Caribbean

• Vịnh Baffin nằm giữa Canada và Greenland
• Bahía de Banderas, México
• Vịnh Green Bay, Wisconsin
• Vịnh Con Heo (Bay of Pigs), Cuba
• Vịnh Fundy nằm giữa Nova Scotia và New Brunswick
• Vịnh Buzzards, Massachusetts
• Vịnh Cape Cod, Massachusetts
• Vịnh Chesapeake chủ yếu nằm ở Maryland
• Vịnh Delaware giữa Delaware và New Jersey
• Vịnh Galveston, Texas
• Vịnh George (Georgian Bay) thuộc Hồ Huron
• Vịnh Grand Traverse, Michigan
• Vịnh California giữa bán đảo Baja California và lục địa México
• Vịnh Santa Catalina, California
• Vịnh Maine, Maine
• Vịnh México giữa México và Hoa Kỳ
• Vịnh Hudson bao gồm các tỉnh bang và lãnh thổ Canada như Manitoba, Ontario, Québec và Nunavut
• Vịnh James nằm giữa Ontario và Québec, chảy vào vịnh Hudson về phía bắc
• Vịnh Massachusetts, Massachusetts
• Vịnh Mobile (Mobile Bay), Alabama
• Vịnh Monterey, California
• Vịnh Narragansett, Rhode Island
• Vịnh Penobscot, Maine
• Vịnh Saginaw, Michigan
• Vịnh San Francisco, California
• Tampa Bay (Vịnh Tampa), Florida
• Vịnh Thunder, Ontario (Canada)

Nam Mỹ

• Vịnh Bengal nằm giữa bán đảo Ấn Độ, bán đảo Trung Nam, quần đảo Andeman và Nicobar. Diện tích tổng cộng 2.173 triệu km². Độ sâu trung bình 2.586m. Nhiệt độ nước dao động từ 25-27 độ C. Sông Hằng và sông Brahmaputra đổ vào phía Bắc vịnh, tạo thành các cửa sông rộng. Trong vịnh có các đảo Andeman và Nicobar. Các cảng quan trọng bao gồm Madras của Ấn Độ và Chita của Bangladesh

Châu Đại Dương

• Vịnh Great Australian Bight nằm ở phía nam của Australia
• Botany Bay (Vịnh Thực vật), gần Sydney, Australia
• Vịnh Carpentaria, Australia
• Bay of Islands, New Zealand
• Bay of Plenty, New Zealand
• Vịnh Hauraki, New Zealand
• Vịnh Hawke, New Zealand
• North Taranaki Bight, New Zealand
• Vịnh Port Phillip, Australia
• South Taranaki Bight, New Zealand
• Vịnh Tasman, New Zealand

Vịnh giả

Có những khu vực thường được gọi là 'vịnh', nhưng thực ra là eo biển:

• Vịnh Oman
• Vịnh Aden