Vương Tiễn

Vương Tiễn (王翦; 304 TCN - 214 TCN) là một trong những tướng lĩnh lừng lẫy của nước Tần vào cuối thời kỳ Chiến Quốc. Ông nổi bật với vai trò quan trọng trong việc chinh phục các nước chư hầu ở Sơn Đông, góp phần lớn vào việc thống nhất Trung Quốc dưới quyền Tần Thủy Hoàng và thiết lập triều đại nhà Tần.

Vương Tiễn được xếp ngang hàng với các tướng quân vĩ đại cuối thời Chiến Quốc như Liêm Pha và Lý Mục, và chỉ đứng sau vị tướng huyền thoại Bạch Khởi, nổi tiếng với thành tích chiến thắng liên tục.

Tiểu sử

Ông xuất thân từ làng Tân Dương Đông, hiện nằm ở đông bắc huyện Phú Bình, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc.

Dưới sự chỉ huy của Bạch Khởi

Khi Vương Tiễn phục vụ trong quân đội nước Tần, quốc gia này đã trở nên mạnh mẽ, vượt trội so với các nước chư hầu còn lại. Dù vậy, các quốc gia chư hầu vẫn duy trì sức mạnh đáng kể và có khả năng kháng cự trước các cuộc tấn công từ nước Tần.

Trước khi trở thành một vị tướng chủ chốt, Vương Tiễn từng phục vụ dưới quyền Bạch Khởi. Ông đã tham gia trận chiến nổi tiếng tại Trường Bình vào năm 262 TCN, nơi quân Tần do Bạch Khởi chỉ huy đã đánh bại quân Triệu với số lượng hơn 400.000 người, giết chết chủ tướng Triệu Quát và chôn sống 400.000 tù binh.

Sau cái chết của Bạch Khởi vì bất đồng với Tần Chiêu Tương vương, nước Tần mất đi một tướng lĩnh lừng lẫy, người đã giúp đẩy mạnh sự uy hiếp đối với các chư hầu. Mặc dù quân đội Tần vẫn mạnh mẽ hơn so với quân các nước khác, nhưng các tướng thay thế như Vương Hột, Hoàn Nghĩ, Mông Ngao không thể đạt được thành tích như Bạch Khởi.

Trong bối cảnh đó, Vương Tiễn nổi lên như một người kế thừa xứng đáng, đảm nhận vai trò quan trọng trong việc mở rộng lãnh thổ về phía đông và phía bắc, góp phần thống nhất Trung Hoa.

Chấm dứt nội chiến

Vương Tiễn đã thể hiện xuất sắc khả năng của mình khi dẹp yên cuộc nội loạn do Phàn Ô Kỳ gây ra. Vào thời điểm đó, vua Tần Chính mới lên ngôi chưa lâu, và có nhiều nghi ngờ trong triều đình về nguồn gốc của nhà vua, cho rằng ông là con của thừa tướng Lã Bất Vi thay vì con của Tần Trang Tương vương Tử Sở. Phàn Ô Kỳ, trong khi dẫn quân tấn công Triệu, đã đưa một con trai khác của Trang Tương vương là Trường An quân Thành Kiểu lên làm minh chủ nhằm lật đổ vua Tần Chính.

Nhận được tin, thừa tướng Lã Bất Vi đã cử cha con Vương Tiễn và Vương Bí cùng với Hoàn Nghĩ dẫn quân ra chiến đấu. Bất Vi tin tưởng vào Vương Tiễn vì ông luôn trung thành với vua Tần Chính và không tin vào việc nhà vua là con của Bất Vi.

Phàn Ô Kỳ tuy là một viên tướng dũng mãnh nhưng thiếu mưu lược. Do đó, Vương Tiễn chỉ cần hai trận đánh đã đánh bại Ô Kỳ. Ô Kỳ thua trận phải trốn sang nước Yên tìm sự trợ giúp từ thái tử Đan, trong khi Thành Kiểu bị bắt. Vua Tần Chính ra lệnh xử tử Thành Kiểu, nhưng Thành Kiểu đã tự vẫn trước khi bị xử.

Tiêu diệt nước Triệu

Vào năm 236 TCN, khi chiến tranh bùng nổ giữa Triệu và Yên, Tần vương Chính đã lợi dụng tình hình để cử Vương Tiễn, Hoàn Nghĩ và Dương Đoan Hòa chỉ huy ba đạo quân tấn công nước Triệu dưới danh nghĩa cứu viện Yên. Vương Tiễn dẫn quân chủ lực tiến thẳng vào Át Dữ, sau đó tiếp tục chinh phục Liêu Dương, Nghiệp, An Dương, và liên tiếp đánh bại 9 thành trì của Triệu. Trong chiến dịch này, ông còn cải cách quân đội, loại bỏ binh lính già yếu, nâng cao sức mạnh quân đội để chuẩn bị cho đòn quyết định tiêu diệt nước Triệu.

Năm 229 TCN, Vương Tiễn nhận lệnh tiếp tục cuộc chiến chống Triệu. Triệu vương Thiên cử đại tướng Lý Mục ra đối đầu. Hai bên giằng co suốt một năm.

Đến năm 228 TCN, vua Triệu đã bị lừa gạt theo âm mưu của gian thần Quách Khai, dẫn đến cái chết của Lý Mục. Vương Tiễn đã nhân cơ hội này phát động cuộc tấn công toàn diện vào Hàm Đan, bắt sống vua Triệu và tiêu diệt hoàn toàn nước Triệu.

Anh trai vua Triệu là Gia đã chạy đến đất Đại và tự xưng là Đại vương.

Gây áp lực lên nước Yên

Năm 228 TCN, lợi dụng việc thái tử Đan của nước Yên phái Kinh Kha sang Tần để ám sát Tần vương, Vương Tiễn được giao nhiệm vụ dẫn quân tấn công nước Yên. Quân Yên đã huy động lực lượng chống trả, nhưng Vương Tiễn đã đánh bại quân Yên tại Dịch Thủy. Đến tháng 10 năm sau, ông chiếm được thủ đô Kế của Yên, buộc Yên vương Hỉ phải tháo chạy lên Liêu Đông.

Trong thời gian chỉ huy quân đội, Vương Tiễn không chỉ tỏ ra xuất sắc trong việc chớp thời cơ để tiến công bất ngờ mà còn linh hoạt điều chỉnh chiến lược dựa trên sự thay đổi của tình hình quân địch, nhằm đạt được chiến thắng hiệu quả.

Đem lại sự yên tâm cho Tần vương

Năm 225 TCN, Tần vương phát động chiến tranh nhằm tiêu diệt nước Sở. Vương Tiễn đề xuất cần có 60 vạn quân để thực hiện nhiệm vụ này. Tần vương lo ngại rằng việc điều động số lượng lớn quân như vậy sẽ ảnh hưởng đến quốc phòng, và chỉ định Lý Tín với 20 vạn quân. Lý Tín bị quân Sở do tướng Hạng Yên chỉ huy đánh bại hoàn toàn và bị cách chức. Tần vương Chính sau đó đã đến gặp Vương Tiễn và nói rằng:

Ta rất tiếc vì đã không lắng nghe tướng quân, khiến quân Tần phải chịu thất bại lớn. Hiện tại quân Sở đang từ phương Tây tấn công và đe dọa nước Tần. Dù tướng quân đang ốm yếu, có phải thấy vận mệnh đất nước nguy cấp mà không ra tay cứu giúp không?

Vương Tiễn không còn lựa chọn nào khác, đành phải nói:

Nhà vua, tôi chỉ có thể dùng toàn lực để giúp ngài, nếu không được cấp 60 vạn quân thì không thể hoàn thành nhiệm vụ.

Tần vương thắc mắc tại sao lại cần số lượng quân lớn như vậy, Vương Tiễn giải thích:

Nước Sở có lãnh thổ rộng lớn, khi cần có thể nhanh chóng huy động trăm vạn quân. Tôi xin 60 vạn quân mà vẫn cảm thấy chưa đủ, huống chi là tiêu diệt nước đó?

Tần vương đành phải đồng ý với Vương Tiễn. Vương Tiễn và Mông Vũ dẫn đầu 60 vạn quân tiến công nước Sở. Theo sách 'Sử Ký', Vương Tiễn vì lo lắng Tần vương nghi ngờ mình nắm giữ quân đội lớn, nên khi Tần vương đến đất Bá để tiễn binh, ông đã yêu cầu một phần thưởng, nói rằng tuổi đã cao và không còn nhiều tiền bạc, muốn xin một ngôi nhà lớn và vài trăm mẫu đất. Tần Thủy Hoàng nghe xong bật cười và nói rằng Vương Tiễn cứ yên tâm ra trận, Tần vương sẽ không bạc đãi ông, đồng thời cam đoan:

Đại tướng ra trận, mà còn lo lắng chuyện gia cảnh nghèo khó sao?

Vương Tiễn đáp:

Làm tướng quân dưới quyền đại vương, dù có lập công cũng không được phong tước, tôi chỉ mong có chút ít đất đai để dành cho con cháu sau này.

Trước mỗi cuộc chiến lớn, Vương Tiễn thường tự hạ thấp hình ảnh của mình bằng cách yêu cầu thưởng tiền, đất đai và nhà cửa rộng lớn. Đặc biệt, càng là trận đánh quan trọng, ông lại càng yêu cầu nhiều hơn. Có người hỏi Vương Tiễn:

Tướng quân cứ liên tục yêu cầu đại vương ban thưởng như vậy, không phải hơi quá mức sao?

Vương Tiễn giải thích rằng:

Tần vương vốn kiêu ngạo và nghi ngờ người khác. Nếu tôi được giao toàn bộ quân đội để đánh Sở mà không yêu cầu thêm đất đai và nhà cửa, Tần vương chắc chắn sẽ nghi ngờ lòng trung thành của tôi.

Dù việc yêu cầu của Vương Tiễn có thể khiến ông cảm thấy không thoải mái, nhưng mục đích của ông không phải vì tham lam mà chỉ muốn chứng minh sự trung thành tuyệt đối với Tần vương và không có ý định phản bội.

Trong lịch sử, các hoàng đế thường không lo sợ các quan lại tham lam hay háo sắc, mà họ sợ nhất những đại thần không có điểm yếu hay sở thích riêng. Những đại thần tài giỏi, không tham lam hay háo sắc thường có tham vọng lớn nhất là lật đổ hoàng đế. Vì thế, những tướng lĩnh tài ba, gần như hoàn hảo, luôn khiến hoàng đế lo lắng.

Vì vậy, yêu cầu của Vương Tiễn thực ra lại làm Tần vương vui mừng. Điều này chứng tỏ rằng Vương Tiễn không có ý định phản bội. Do đó, những yêu cầu của Vương Tiễn luôn được Tần Thủy Hoàng chấp nhận rộng rãi.

Chiến thắng Hạng Yên, ổn định nước Sở

Khi thấy Vương Tiễn dẫn quân đến uy hiếp biên giới, Sở vương đã tập hợp toàn bộ lực lượng, giao cho Hạng Yên chỉ huy cuộc chiến quyết định với Tần. Nhận thấy quân Sở đang hưng phấn, Vương Tiễn quyết định áp dụng chiến thuật phòng thủ, không ra ngoài chiến đấu mà chỉ đóng chặt cửa trại. Ông cho quân nghỉ ngơi và ăn uống đầy đủ, thường xuyên gần gũi và chăm sóc binh lính, chia sẻ khó khăn cùng họ. Khi quân Sở mất cơ hội tấn công và tinh thần giảm sút, Vương Tiễn đã lợi dụng thời điểm này để tổ chức cuộc tấn công, khiến quân Sở phải tháo chạy.

Năm sau, Mông Vũ và Vương Tiễn phối hợp bắt sống Sở vương Phụ Sô, sáp nhập toàn bộ lãnh thổ nước Sở vào Tần. Hạng Yên lại tìm người trong hoàng tộc Sở là Xương Bình quân lên ngôi rồi chạy trốn đến Lan Lăng. Vương Tiễn và Mông Vũ tấn công thành phố, bắn chết Xương Bình quân. Hạng Yên tự vẫn, quân Sở bị đánh bại hoàn toàn. Quân Tần tiếp tục mở rộng vào lãnh thổ nước Sở.

Vương Tiễn tiếp tục kéo quân vào vùng đất mới, động viên dân chúng, sau đó xuống phía nam đến núi Tích Sơn. Tại đây, quân lính đào đất làm bếp, nấu cơm và phát hiện một tấm bia đá với mười hai chữ khắc trên đó rằng:

'Có binh: thiên hạ loạn; không binh: thiên hạ yên'

Có nghĩa là:

'Có chiến tranh thì thiên hạ loạn lạc; không có chiến tranh thì thiên hạ yên bình'

Vương Tiễn đã triệu tập các học giả để tìm hiểu, và biết rằng từ khi vua Bình vương nhà Chu chuyển sang vùng đất Lạc (722 TCN), khu vực núi này sản sinh ra nhiều chì, nên được gọi là Tích Sơn. Trong bốn mươi năm qua, lượng chì đã được khai thác gần hết, nhưng gần đây lại thấy giảm dần; tấm bia cũng không rõ do ai khắc. Vương Tiễn cảm thán rằng:

Tấm bia này có thể là dấu hiệu cho thấy thiên hạ từ đây sẽ yên ổn. Có lẽ người xưa đã tiên đoán điều này nên mới khắc bia để thông báo cho thế hệ sau! Từ giờ trở đi, nơi này sẽ được gọi là Vô Tích (không có chì)

Vương Tiễn tiếp tục hành quân qua Cô Tô, quan giữ thành đã đầu hàng. Ông vượt sông Chiết Giang và xác lập quyền kiểm soát tại đất Việt. Con cháu vua Việt, từ khi nước Việt bị diệt (333 TCN), phân tán ở khu vực Dũng Giang, Thiên Thai, tự xưng là quân trưởng và không có sự thống nhất. Khi nghe về uy lực của vua Tần, họ đều đến xin đầu hàng. Vương Tiễn thu thập bản đồ và tài sản, báo cáo về vua Tần; sau đó sáp nhập cả đất Dự Chương, thành lập hai quận Cửu Giang và Cối Kê. Như vậy, nước Tần đã tiêu diệt được nước Sở.

Hậu duệ

Do tuổi cao và sức khỏe giảm sút, Vương Tiễn xin nghỉ hưu và trở về Dĩnh Dương. Con trai ông, Vương Bí, tiếp tục chỉ huy quân đội và tiêu diệt những quốc gia chư hầu còn lại.

Vào năm 222 TCN, Vương Bí đã bắt được vua nước Yên, Hỉ, và đưa về Hàm Dương. Tận dụng thành công này, ông mở rộng cuộc tấn công vào đất Đại, bắt sống Triệu Gia và tiêu diệt hoàn toàn nước Triệu.

Năm 223 TCN, Vương Bí tiếp tục từ Yên tấn công xuống Tề, bắt sống Tề vương Điền Kiến, hoàn tất quá trình thống nhất Trung Hoa.

Khi Tần vương Chính lên ngôi, ông trở thành Tần Thủy Hoàng.

Năm 214 TCN, Vương Tiễn qua đời, hưởng thọ 90 tuổi.

Cháu nội của Vương Tiễn, Vương Ly, cùng với Mông Điềm (cháu của Mông Ngao và con của Mông Vũ), đã đi khai thác đất đai phía bắc và xây dựng Vạn Lý Trường Thành. Trong các cuộc chiến chống lại các quốc gia chư hầu nổi dậy thời Tần Nhị Thế, Vương Ly đã chiến đấu kiên cường cùng Chương Hàm, nhưng cuối cùng bị Hạng Vũ (cháu nội của Hạng Yên và là một tướng thất bại dưới tay Vương Tiễn) bắt sống trong trận Cự Lộc và bị xử án.

Vương Tiễn là một trong những tướng lĩnh vĩ đại trong lịch sử Trung Quốc, nổi bật với thành tích bất bại và sự nghiệp vinh quang. Sự minh oan cho ông từ vua Tần giúp ông tránh được số phận bi thảm như Bạch Khởi trước đây và Hàn Tín sau này.

Trong văn hóa đại chúng