Buzz
Trong các tổ chức, việc khuyến khích minh bạch và trách nhiệm đạo đức là cực kỳ quan trọng để tạo ra một môi trường làm việc và kinh doanh lành mạnh. Tuy nhiên, đôi khi, hành vi không đúng đắn hoặc vi phạm quy tắc đạo đức vẫn có thể xảy ra. Trong tình huống như vậy, những người dũng cảm dám đứng lên tố cáo, được gọi là người tố cáo. Những người này là ai? Tại sao họ cần được tôn trọng và bảo vệ? Hãy cùng tìm hiểu.
Thuật ngữ “whistleblower” hay người báo cáo được sử dụng để chỉ người tiết lộ thông tin, thường là nhân viên trong một tổ chức hoặc công ty, để thông báo về các hành vi bất hợp pháp, không đạo đức của tổ chức. Họ thường tiết lộ những hành vi không đúng đắn hoặc lạm dụng quyền lợi, thường là vì lo ngại về đạo đức hoặc pháp luật.
Như vậy, người tố cáo sẽ làm những công việc gì? Họ có thể báo cáo về lạm dụng tài chính, gian lận, vi phạm pháp luật, nguy cơ cho an toàn công cộng, hoặc bất kỳ hành vi không đúng đắn nào mà họ cảm thấy cần phải được tiết lộ. Thường thì họ là những người có kiến thức hoặc đã chứng kiến trực tiếp các hành vi không đúng đắn trong tổ chức của mình.
Việc tiết lộ thông tin có thể gây ra nhiều hậu quả cho người tố cáo, bao gồm nguy cơ mất việc, bị đe dọa hoặc trả thù, hoặc bị cô lập trong tổ chức. Tuy nhiên, người tố cáo thường được bảo vệ bởi luật pháp và chính sách của tổ chức trong một số trường hợp, nhằm khuyến khích việc tiết lộ thông tin về các hành vi không đúng đắn và bảo vệ quyền lợi của họ.
Thuật ngữ “người tố cáo” (whistleblower) được cho là được phát minh bởi nhà hoạt động dân sự Mỹ Ralph Nader vào đầu những năm 1970. Ông sử dụng thuật ngữ này nhằm thay thế cho các từ có ý nghĩa tiêu cực như “kẻ chỉ điểm”. Tuy nhiên, nguồn gốc của thuật ngữ này có thể được tìm thấy từ thời cổ đại hơn, từ thế kỷ 19.
“Người tố cáo” bắt nguồn từ việc sử dụng còi để cảnh báo công chúng hoặc đám đông về các vấn đề như tội phạm hoặc vi phạm luật trong các trận đấu. Vào thế kỷ 19, thuật ngữ này liên quan chặt chẽ với các quan chức thực thi pháp luật, những người sử dụng còi để báo hiệu cho công chúng hoặc đồng nghiệp. Trọng tài thể thao, dùng còi để chỉ ra lỗi vi phạm, cũng được gọi là “người tố cáo”.
Một ví dụ điển hình là bài báo năm 1883 trên tờ Janesville Gazette đã gọi một cảnh sát sử dụng còi báo động về một cuộc bạo loạn là “người tố cáo”. Đến năm 1963, thuật ngữ này được viết thành “whistle-blower” và bắt đầu được các nhà báo sử dụng để mô tả những người tiết lộ hành vi sai trái, như Nader. Cuối cùng, “whistleblower” trở thành một từ ghép quen thuộc trong tiếng Anh.
Thuật ngữ “người tố cáo” mang ý nghĩa tích cực, thể hiện sự dũng cảm của những người dám đứng lên tố cáo hành vi sai trái để bảo vệ lợi ích công cộng.
Lịch sử ghi nhận nhiều trường hợp những người can đảm tiết lộ thông tin về hành vi sai trái, góp phần thúc đẩy sự thay đổi tích cực cho xã hội. Dưới đây là một số ví dụ về người tố cáo nổi tiếng:
Ellsberg là một nhà phân tích quân sự Hoa Kỳ, người đã tiết lộ “Hồ sơ Lầu Năm Góc” cho báo chí. Hồ sơ này cho thấy chính phủ Hoa Kỳ đã lừa dối công chúng về cuộc chiến tranh Việt Nam. Việc tiết lộ này đã gây ra một cuộc tranh luận quốc gia và thúc đẩy việc Mỹ rút quân khỏi Việt Nam.
Felt là một nhân viên cấp cao của FBI, người đã bí mật cung cấp thông tin cho hai nhà báo Bob Woodward và Carl Bernstein về vụ bê bối Watergate. Vụ bê bối này dẫn đến việc Tổng thống Richard Nixon từ chức.
