'Woke' không phải là nguyên nhân khiến phim trở nên dở tệ

Woke chỉ là một yếu tố, không phải là chìa khóa quyết định sự thành bại của một bộ phim.

Các bộ phim hiện đại đang đối mặt với một thách thức không ngờ. Hiện nay, một bộ phim được gắn nhãn “woke” thường bị xem xét nghiêm trọng hơn một bộ phim dở. Mặc dù ý tưởng của chúng thường là tốt, nhưng chúng thường khiến người xem cảm thấy không thoải mái. Tuy nhiên, vấn đề ở đây là nhiều người hiểu lầm rằng bộ phim trở nên tồi tệ chỉ vì có yếu tố “woke”. Thực tế, những bộ phim đó không trở nên tồi tệ chỉ vì có yếu tố “woke”.

Điện ảnh đã được “woke” sẵn

Điện ảnh, với khả năng kể chuyện mạnh mẽ, thường luôn ủng hộ những cá nhân tiên phong trong xã hội. Phim ảnh và những người thực hiện thường nhạy bén trong việc đặt ra các vấn đề xã hội như bình đẳng, phân biệt đối xử, và sự hiện diện của những giá trị cổ truyền. Theo định nghĩa, 'woke' chỉ sự tỉnh táo, sự nhận thức nhanh chóng về các vấn đề xã hội - chính trị, bao gồm cả quyền LGBTQ+, phân biệt chủng tộc,... Thực tế, điện ảnh đã đi trước từ lâu, từ khi khái niệm này xuất hiện lần đầu tiên vào những năm 60.

Bộ phim 'The Devil and Miss Jones' (1941) kể về một ông chủ giàu có trải qua cuộc sống của công nhân. Ban đầu, ông ta có thể làm điều đó để tìm lỗ hổng trong luật Công đoàn, nhưng sau đó đã đứng lên vì quyền lợi của giai cấp công nhân mà ông quản lý.

Điện ảnh, ít nhất là nền điện ảnh Âu-Mỹ, từ lâu đã được coi là tiến bộ. Không chỉ về mặt kỹ thuật, mà các bộ phim từ hai nền điện ảnh này luôn tiến bộ về nội dung và ý nghĩa. Dòng phim nghệ thuật châu Âu thường đề cập đến những ý tưởng kỳ dị và triết lý sâu xa.

Bộ phim 'Night of the Living Dead' chứa đựng nhiều thông điệp tiến bộ | The Guardian

Hollywood cũng không kém phần 'thức tỉnh', nhưng không theo cách bạn nghĩ. Bộ phim The Menu (2022) châm chọc sự phù phiếm của giới sành ăn. The Lighthouse sâu sắc vào bản chất nam giới và tình dục trong cô đơn. Và hàng chục bộ phim kinh dị tiếp cận và khai thác những vấn đề xã hội trước đây được coi là cấm kỵ, bao gồm tình dục, xu hướng tình dục và mối quan hệ phụ/mẹ - điều trước đây được coi là thiêng liêng giờ trở nên trần trụi và thực dụng. Ngay cả những biểu tượng về anh hùng không thể tránh khỏi cái nhìn thực tế về quyền lực và nhân tính trong The Boys. Và còn nhiều hơn thế nữa.

Từ quá khứ đến hiện đại, điện ảnh gợi lên những cảnh thực tế và những ý nghĩa đương thời.

Để kết luận, trong việc phát triển, điện ảnh không thiếu những bước tiến. Và sự tiến bộ không phải là nguyên nhân khiến các bộ phim trở nên tồi tệ. Các bộ phim trên là minh chứng. Chúng sở hữu đầy đủ các yếu tố câu chuyện, nhân vật, sâu sắc, và lớp lang để tạo nên những tác phẩm chất lượng. Không, vấn đề đơn giản hơn nhiều. Những bộ phim tồi là do những quyết định và ưu tiên sai lầm từ đầu và nhiều yếu tố khác, không chỉ đơn giản là 'woke'.

Xây dựng kịch bản là điều cốt lõi

Những bộ phim thành công ở trên có một điểm chung quan trọng. Đó là dù khám phá các vấn đề xã hội tiến bộ khác nhau, nhưng chúng đều biết cách làm một bộ phim. Điều đó có nghĩa là không quên chức năng chính của một bộ phim là giải trí. Một bộ phim phải có khả năng thu hút người xem, mang lại cho họ các cảm xúc như kịch tính, ly kỳ, hồi hộp, tò mò, và cảm động...

Câu chuyện trong The Devil and Miss Jones khiến người xem tò mò, không kém phần rùng rợn trước sở thích ăn thịt người trong Raw. The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert truyền đạt cảm xúc, sắc bén, đôi khi hài hước và căng thẳng không kém những câu chuyện tình trắc trở và nguy hiểm giữa Romeo và Juliet. Triangle of Sadness sắc bén và mỉa mai, nhưng không thiếu phần ly kỳ như những bộ phim sinh tồn truyền thống. Thậm chí những bộ phim thương mại như Transformer cũng đề cao mối quan hệ đồng chí giữa hai giống loài trước thảm họa, với những màn hành động và kỹ xảo đẹp mắt.

Khi kết thúc, ý nghĩa của câu chuyện vẫn còn đọng lại khá lâu nhờ diễn xuất ấn tượng từ diễn viên và kịch bản. Những nhân vật trong đó thu hút và tò mò người xem về những phiên bản mà họ có thể trở thành. Hành trình của họ đầy trắc trở và khó khăn, mà ít nhất một trong số những trở ngại đó là thứ mà người xem đã phải đối mặt.

Không cần phải chạm vào ranh giới của phim nghệ thuật, Sam trong ba phần Transformer đầu tiên đã biến đổi từ một nhân vật “yếu đuối” và “thụ động” thành một người biết hy sinh và dũng cảm. Luke Skywalker, xuất phát từ một anh chàng không có gì, sống cuộc sống khó khăn trên một hành tinh khô cằn, vượt qua sóng gió để trở thành một Jedi vĩ đại nhất trong lịch sử. Khó có thể người xem sẽ đặt mình vào vị trí của Tony Stark, tỷ phú, tay chơi, nhà phát minh thiên tài, nhưng sẽ không khó để họ kết nối với Spiderman – người vừa vật lộn kiếm sống, cân bằng công việc bán thời gian, và trở thành người hùng mà hàng xóm của cậu cần. Sam Witwicky, Luke Skywalker và Peter Parker… là hình mẫu điển hình nhất trong phim hành động, nhưng là nhân vật có thể biến hóa một cách hấp dẫn. Quá trình này sẽ còn đặc sắc hơn trong thể loại nghệ thuật.

Kịch bản kém cộng với quan điểm sai lầm về 'Woke'

“Woke cinema” không cần thiết ở đây, vì điện ảnh không ngừng tiến bộ. Tuy nhiên, cũng không nên quên rằng điện ảnh luôn giữ vững bản chất của mình. Nhiều bộ phim quá tập trung vào việc trở thành “woke”, “tiến bộ” mà quên đi sự cân bằng quan trọng, rằng họ đang kể một câu chuyện qua điện ảnh. Kết quả là nhiều bộ phim “woke” nhưng lại thiếu đi yếu tố điện ảnh. Và chính yếu tố này mới làm một bộ phim thất bại (nếu bạn nghĩ woke có ảnh hưởng ở đây, bạn đã nhầm).

Hãy xem ví dụ về 'nhân vật nữ mạnh mẽ'. Khái niệm này rất phổ biến trong Hollywood hiện nay, nhưng cũng là khái niệm bị lạm dụng nhiều nhất. Những nhà làm phim và biên kịch thường muốn có nhiều nhân vật nữ làm chính, nhưng cách thực hiện thường làm mất đi điểm cân bằng và sai lầm đau đớn.

Trong The Rings of Power, vấn đề không phải là về việc một Tiên tộc da màu hay một người lùn nữ không giống với mô tả (cũng mập mờ không kém và để nhiều chỗ cho sự tưởng tượng), hay nỗ lực đa dạng hóa Trung Địa, mà là cách series này kể chuyện và xây dựng nhân vật. Series này sử dụng “nhân vật nữ mạnh mẽ” nhưng biến Galadriel thành một mẫu mực chung chung và thiếu sức sống. Một vị đại tiên lẫy lừng giờ trở thành một “Marry Sue” hoàn hảo.

Series hứa hẹn một hành trình cho Galadriel như trong Chúa Nhẫn. Nhưng điều đó đâu khi những nhân vật nam bị giảm giá trị một cách vô lý để tôn vinh nhân vật nữ? Trái với bình đẳng, kết quả là một loạt nhân vật chán ngắt, vô lý. Trong The Rings of Power, những nhân vật nữ một màu và không phù hợp với vai trò mà biên kịch cưỡng ép họ đảm nhận.

Đại úy Carol Danvers của Captain Marvel cũng là một “Marry Sue” màn ảnh, thay vì là một nhân vật nữ mạnh mẽ. Hầu như cô làm mọi thứ tốt và thiếu tính cách riêng biệt. Tưởng tượng một nhân vật như Steve Rogers nhưng chỉ có một nhân vật như Carol, với sự phức tạp duy nhất là bị đánh giá thấp vì là phụ nữ. Tình trạng này lặp đi lặp lại ở nhiều nhân vật trong phim hiện đại.

Các biên kịch sau những bộ phim kia dường như quên rằng họ cần phải phát triển nhân vật vượt qua giới tính. Một nhân vật đáng chú ý là nhân vật có lớp lang, đa chiều, không bị ràng buộc bởi giới tính hoặc sắc tộc. Một câu chuyện chỉ với những nhân vật hoàn hảo không thể khiến người xem cảm nhận được sự rung cảm, đồng cảm, buồn bã, hồi hộp, ly kỳ…

Diana trong Wonder Woman (2017) đã chứng minh mình còn nhiều hơn chỉ là một phụ nữ. Cô đã trải qua sự mạnh mẽ, dịu dàng, và phạm sai lầm, và học hỏi từ những điều đó. Cô mất hằng thập kỷ để trở thành một chiến binh và thấu hiểu về thế giới quanh mình.

Hollywood từ những năm 90 đã có những nữ chính định hình “nhân vật nữ chính mạnh mẽ”. Sarah Connor trong series Terminator đã thể hiện quyết tâm bảo vệ con trai đến cùng, thậm chí khi phải đối mặt với quyết định khó khăn nhất.

Đó là một đoạn phim đầy xúc động, nhưng cũng là một khoảnh khắc để người xem nhận ra sâu sắc của nhân vật này.

Leeloo trong The Fifth Element (1997) không chỉ nắm trong tay vận mệnh của nhân loại mà còn là một biểu tượng của sự đa chiều và sức mạnh. Ripley trong Alien cũng là một ví dụ về nữ nhân vật mạnh mẽ và thông minh.

Trong The Hunger Games, Catniss không phải lúc nào cũng là một nhân vật dễ thương. Cô đang phải đối mặt với nhiều áp lực và thường có những phản ứng bất ngờ. Tuy nhiên, những điểm yếu của Catniss được bổ sung và cân bằng bởi những nhân vật khác như Peeta, Haymitch và Effie.

Những nhân vật trong quá khứ đều đối mặt với những thử thách và có những khía cạnh đa chiều trong tính cách của họ, không bị hạn chế bởi giới tính. Điều này làm cho họ trở nên đáng yêu và thú vị hơn.

Những nhân vật như Captain Marvel, She-Hulk, Mulan, Charlie’s Angels (2019), The Rings of Power, Star Wars: The Last Jedi... thường được mô tả như những nhân vật hoàn hảo, điều này làm cho kịch bản trở nên thiếu sâu sắc và cảm xúc.

Woke có vai trò nhất định nhưng không phải là yếu tố quyết định thành bại của một bộ phim.

Việc lạm dụng từ “woke” thường dẫn đến việc tạo ra những bộ phim và nhân vật tồi tệ. Ví dụ như series hoạt hình Scooby-Doo với nhân vật Velma trở nên phức tạp và đầy rắc rối hơn.

Trước khi Velma được phát sóng trên HBO Max, đã có thông tin cho rằng Velma là một người đồng tính nữ hoặc có thể là LGBTQ+, điều này không gây ngạc nhiên khi đã có nhiều gợi ý từ series gốc và 2 mùa phim Scooby-Doo! Mystery Incorporated. Việc thay đổi sắc tộc của nhân vật không làm giảm chất lượng của series. Series trở nên tồi tệ vì việc lấy Fred làm trò cợt nhả một cách không cần thiết, các yếu tố bí ẩn gây chán, những mớ drama không cần thiết, cốt truyện lộn xộn, nhân vật phụ thiếu sức sống và nhân vật chính Velma trở thành một nhân vật không được yêu thích, kết thúc là những câu đùa vô nghĩa.

Có một ranh giới mỏng manh giữa nhân vật phản anh hùng có sự phức tạp để thu hút và những nhân vật đơn giản chỉ là xấu tính. Velma, từ một cô gái thông minh và quyến rũ trong Scooby-Doo, trở thành một người giận dữ với thế giới mà không có lý do, luôn cho rằng mình đúng và châm chọc những lỗi lầm của người khác. Velma trở thành một nhân vật nhạt nhẽo, không thú vị dù có màu da hoặc tính dục gì đi nữa. Với cách xây dựng nhân vật và cốt truyện của series, dù dàn nhân vật được giữ nguyên, chất lượng series vẫn không thể cải thiện.

Chất lượng của một bộ phim không phụ thuộc vào yếu tố woke mà phụ thuộc vào kịch bản, nhân vật, và cách kể chuyện, hòa âm, góc quay. Một ví dụ là Ngục Tối Và Rồng: Danh Dự Của Kẻ Trộm, dù không sâu sắc nhưng dàn nhân vật vẫn rất cuốn hút và đa dạng. Họ có những hành trình đáng nhớ và phản ánh đa dạng, từ phép thuật đến biến hình, họ đều có những câu chuyện đáng nhớ.

Kết luận: Điện ảnh tiến bộ không tồi tệ

Một ngành điện ảnh đa dạng về sắc tộc, giới tính và xu hướng tính dục, hoặc những góc nhìn thách thức các khuôn mẫu truyền thống là một điều tốt. Sự đa dạng cho phép chúng ta có những nhân vật như Wonder Woman, Người Nhện Miles Morales, Storm (X-men), Tiana (The Princess and the Frog), Elsa (Frozen), Mirabel (Encanto), Amy Lau (Beef) Meilin Lee (Turning Red), Ennis (Brokeback Mountain), Elio (Call Me by Your Name), Carol (Carol), Sarah Connor (Terminator), Yu Shu Lien-Jen Yu (Ngọa Hổ Tàng Long), Black Panther (Black Panther), Spock (Star Trek)...nhiều câu chuyện trong các bộ phim phản ánh những vấn đề mà cộng đồng ấy, lứa tuổi ấy, những cá nhân ấy đối mặt, từ việc khác biệt với người xung quanh cho đến những định kiến xuất phát từ những điểm khác nhau ấy.

Đó không phải là công thức để giành Oscar, mà chỉ đơn giản là chủ đề mà bộ phim chọn và chủ đề đó chỉ đơn giản là một khía cạnh của hiện thực. Nhưng cuối cùng, thông điệp tiềm tàng và chủ đề đó là một phần của bộ phim, không phải mục tiêu mà những yếu tố khác như kịch bản, nhân vật, hình ảnh, âm thanh, diễn xuất, kỹ xảo...nhằm mục đích tạo ra một bộ phim hoàn thiện. Một bộ phim hoàn thiện là bộ phim khiến người xem thích thú, hồi hộp, đồng cảm với nhân vật, được nín thở chờ đợi những diễn biến tiếp theo, cũng như khóc cười cùng với họ...Và đó là điểm chung mà những bộ phim tiến bộ trở nên hấp dẫn.

Cụm từ “Woke cinema” không thực sự cần thiết, vì điện ảnh luôn tiến bộ. Thực tế, “woke” không phải là nguyên nhân làm phim trở nên tệ. Mà thực tế, vấn đề chính là sự yếu kém của kịch bản, chỉ là từ ngữ “woke” thường trở thành điểm chỉ trích khi thất bại. Trong tương lai, khán giả cần phải nhìn sâu hơn vào một bộ phim để nhận ra vấn đề cốt lõi của nó, thay vì gán nhãn sự kém chất lượng cho yếu tố “woke”, một yếu tố thực tế không quyết định nhiều đến chất lượng của phim.