Xa cách xa

Xa cách xa là quá trình lai giữa các sinh vật có nguồn gốc khác nhau. Quá trình này có thể xảy ra tự nhiên hoặc do con người can thiệp. Thuật ngữ tương đương trong tiếng Anh là outcrossing. Ngược lại với lai cận huyết (ở động vật) và tự thụ phấn (ở thực vật).

• Trong tự nhiên, một ví dụ phổ biến về lai xa được thấy trong các sách giáo khoa hoặc giáo trình Sinh học là sự lai giữa ngựa và lừa, dẫn đến sự ra đời của la. Do ngựa và lừa thuộc hai loài khác nhau, nên loại lai này được gọi là lai giống loài.
• Trong lai nhân tạo, một ví dụ điển hình về lai xa là quá trình tạo ra loài thực vật nhân tạo đầu tiên trên thế giới là cải bắp lai cải củ. Loại lai này được gọi là lai giống chi. Ngoài ra, lai xa cũng thường gặp trong quá trình lai giữa các dòng, như lai giữa chó Poodle và chó săn vịt Labrador Retriever.

Đặc điểm nổi bật

• Con lai có thể có những đặc điểm vượt trội so với cả bố và mẹ, đặc biệt là sức sống cao hơn. Hiện tượng này đã được quan sát từ rất lâu trước, như được đề cập bởi Gregor Mendel và Charles Darwin. Ví dụ, trong cuốn sách 'Tác động của việc lai giống và tự thụ tinh ở Vương quốc thực vật' (Tác động của Lai và Tự thụ tinh trong Vương quốc Thực vật), Darwin đã rút ra những kết luận rõ ràng về lợi ích thích nghi của lai giống, nhấn mạnh rằng 'con cái từ việc kết hợp giữa hai cá thể khác nhau, đặc biệt là khi tổ tiên của chúng sống trong những điều kiện môi trường rất khác nhau, có lợi thế lớn về chiều cao, cân nặng, sức sống và khả năng sinh sản'. Hiện tượng này gọi là ưu thế của lai giống. Ngược lại, lai gần hoặc giao phối cận huyết thường dẫn đến các con mang những đặc điểm bất lợi như sự thoái hóa di truyền, do sự biểu hiện của các biến dị alen lặn có hại ở trạng thái nguyên bào đồng hợp tử.
• Lai giữa các loài và giữa các chi thường dẫn đến sự sinh ra của con cái vô sinh, vì chúng thừa hưởng một bộ nhiễm sắc thể đơn bội từ loài này (n₁) và một bộ nhiễm sắc thể đơn bội từ loài kia (n₂), tạo ra một bộ nhiễm sắc thể kép không tương tự nhau (là n₁ + n₂), do đó rất hiếm khi có thể phát triển thành giao tử.
• Lai giữa các dòng gen là kỹ thuật cơ bản để tạo ra ưu thế lai. Vì vậy, lai giống làm gia tăng sự đa dạng di truyền, giảm xác suất xuất hiện của các biến dị alen lặn gây ra bệnh hoặc các hiện tượng di truyền bất thường.

Lai giống ở nấm rất phổ biến, từ đó đã tạo ra các loại nấm lai rõ rệt từ các dòng đơn bội khác nhau.