Xáo tam phân - Một Loại Dược Liệu Quý Nhưng Không Phải Ai Cũng Biết

1. Đặc Điểm Hình Thái và Khu Vực Phân Bố của Xáo Tam Phân

Danh pháp khoa học của xáo tam phân là Paramignya Trimera. Loại dược liệu này có thể dễ dàng phân biệt thông qua các đặc điểm hình thái.

1.1. Đặc Điểm Hình Thái

Xáo tam phân từ lâu được ưa chuộng trong y học cổ truyền Đông y. Đặc biệt, rễ của xáo tam phân thường được sử dụng để chế biến thành các loại thuốc. Dưới đây là một số đặc điểm cơ bản của loại cây này được phân tích.

• Thân cây: Có chiều cao trung bình khoảng 5m, thân gỗ có đường kính từ 8cm đến 12cm. Vỏ cây thường màu vàng nâu, có những gai nhọn xung quanh.

• Lá cây: Có dạng lá đơn, dài và thon. Mép lá thường hơi cong xuống. Mặt trên của lá thường màu xanh đậm, mặt dưới màu xanh nhạt hơn. Lá khá dày.

• Rễ cây: Màu sắc đậm hơn vỏ cây. Đây là nơi chứa nhiều tinh dầu nhất, rễ của cây xáo tam phân mềm hơn phần thân.

• Quả: Có kích thước và màu sắc giống như quả táo.

Hình ảnh thực tế của cây xáo tam phân

Trong số các bộ phận của cây xáo tam phân, rễ thường được sử dụng nhiều nhất để chế biến thuốc. Ngoài ra, thân cây cũng có thể được sấy khô hoặc bào mỏng để sử dụng trong y học.

1.2. Vùng Phân Bố

Tại Việt Nam, cây xáo tam phân thường được tìm thấy chủ yếu ở vùng Nam Trung Bộ. Cụ thể, các tỉnh như Khánh Hòa, Ninh Thuận và Phú Yên là những nơi có điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của loại cây này.

Cây xáo tam phân chủ yếu sinh sống tại vùng Nam Trung Bộ

Cây xáo tam phân có khả năng tự phát triển mạnh mẽ mà không cần sự chăm sóc đặc biệt. Trong thời gian gần đây, sự quan tâm đến việc phát triển xáo tam phân theo hướng chuyên nghiệp đã tăng lên, phục vụ cho ngành công nghiệp dược phẩm.

2. Một Số Thành Phần Hóa Học Của Xáo Tam Phân

Hầu hết các bộ phận của cây xáo tam phân đều chứa một lượng tinh dầu nhất định. Trong đó, rễ cây là nơi tập trung hàm lượng tinh dầu cao nhất, rất thích hợp để chế biến thành các bài thuốc.

Rễ của xáo tam phân rất giàu flavonoid

Rễ cây xáo tam phân có thể khai thác quanh năm. Qua quá trình phân tích, người ta phát hiện rằng rễ của loại cây này chứa flavonoid, saponin, coumarin,... đều là những hợp chất có lợi cho cơ thể, giúp phòng ngừa một số bệnh tật.

3. Tác Dụng Của Xáo Tam Phân Đối Với Việc Phòng Ngừa Và Hỗ Trợ Điều Trị Bệnh

Nhìn chung, vẫn chưa có nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh tác dụng của xáo tam phân trên cơ thể người. Tuy nhiên, qua một số thí nghiệm trên động vật, loại cây này đã cho thấy khả năng hạ men gan và hỗ trợ phòng chống ung thư khá hiệu quả.

3.1. Hạ Men Gan

Theo một thí nghiệm trên chuột bạch, xáo tam phân đã được chứng minh có khả năng ngăn chặn các yếu tố gây viêm gan. Hợp chất trong cây giúp điều hòa men gan và kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư gan Hep-G2.

3.2. Hỗ Trợ Phòng Ngừa Ung Thư

Từ năm 2012, một nhóm chuyên gia tại Khánh Hòa đã tiến hành nghiên cứu và chứng minh tác dụng của xáo tam phân trong việc phòng và điều trị ung thư. Cụ thể, các thành phần trong cây này có khả năng ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư gan, ung thư đại tràng và ung thư vú.

Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy xáo tam phân có thể phòng ngừa ung thư vú

Thành phần của xáo tam phân giàu chất chống oxy hóa, có tác dụng ngăn chặn hoạt động của các tế bào gây ung thư. Do đó, xáo tam phân đang được sử dụng trong điều chế methanol để điều trị ung thư.

3.3. Một Vài Tác Dụng Khác

Theo một nghiên cứu mới đây thực hiện bởi VAST, người ta đã chứng minh rằng coumarin trong xáo tam phân có tính kháng viêm. Hợp chất này rất hữu ích trong việc ngăn chặn và điều trị các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh.

Ngoài ra, tinh dầu trong xáo tam phân còn có khả năng ức chế hoạt động của virus. Đồng thời, nó cũng tham gia vào quá trình kháng khuẩn, ngăn chặn nấm Candida và phòng ngừa viêm nhiễm.

4. Cách Dùng Xáo Tam Phân Phổ Biến Nhất

Ngâm rượu và sắc lấy nước là hai cách dùng phổ biến nhất của xáo tam phân trong việc phòng và điều trị bệnh.

4.1. Ngâm Rượu

Rượu ngâm rễ xáo tam phân khá dễ uống, giúp kích thích lưu thông khí huyết và tăng cảm giác thèm ăn. Dưới đây là hướng dẫn cách ngâm xáo tam phân với rượu.

• Thái lát mỏng khoảng 1kg rễ xáo tam phân, sau đó phơi hoặc sấy khô.

• Ngâm xáo tam phân đã thái lát mỏng với 3 lít rượu nếp 40 độ.

• Sau khoảng 1 tháng ngâm là có thể sử dụng loại rượu này.

Rễ xáo tam phân ngâm rượu giúp kích thích lưu thông khí huyết và cải thiện tiêu hóa

Mỗi ngày, hãy dùng đều đặn rượu ngâm xáo tam phân 2 lần. Lượng rượu mỗi lần chỉ nên khoảng 1 ly nhỏ, uống trong bữa ăn.

Xáo tam phân ngâm với rượu nếp có vị hơi đắng nhưng mùi rất thơm. Loại rượu này giúp kích thích cảm giác thèm ăn, cải thiện chức năng tiêu hóa và phòng ngừa ung thư.

4.2. Sắc Cùng Nước

Ngoài việc ngâm rượu, bạn cũng có thể sắc xáo tam phân cùng nước và sử dụng hàng ngày. Thời gian sắc chỉ kéo dài khoảng 15 đến 20 phút, và quy trình này cần thực hiện hai lần.

• Sắc lần thứ nhất: Sắc khoảng 100g rễ xáo tam phân khô với khoảng 2 lít nước. Sắc cho đến khi còn lại 1 lít nước thì tắt bếp. Bạn có thể uống khi nước còn ấm. Nếu không dùng hết, bạn nên bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.

• Sắc lần thứ hai: Tiếp tục thêm khoảng 1.5 lít nước và sắc cùng rễ xáo tam phân đã dùng từ lần đầu. Sắc cho đến khi còn lại 1 lít nước, sau đó dùng khi nước còn ấm.

Nước sắc từ xáo tam phân phù hợp cho nhiều đối tượng sử dụng. Đối với những người có thể trạng yếu, nên bắt đầu với liều lượng thấp trong 3 đến 5 ngày đầu. Khi cơ thể đã quen, bạn có thể tăng dần liều lượng.

5. Lưu Ý Khi Sử Dụng Xáo Tam Phân

Mặc dù xáo tam phân có dược tính tốt, giúp phòng và điều trị bệnh hiệu quả, nhưng không nên lạm dụng quá mức.

Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ xáo tam phân, bạn nên thăm khám và tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Đối với những người có thể trạng yếu, liều dùng xáo tam phân cần điều chỉnh linh hoạt. Trong 3 đến 5 ngày đầu, liều lượng sử dụng nên ở mức thấp để cơ thể thích nghi.

Người mắc bệnh liên quan đến tim mạch hoặc tỳ vị không ổn định nên cẩn trọng khi sử dụng xáo tam phân.

Nếu bạn đang điều trị bệnh và sử dụng thuốc đặc trị, không nên tự ý dùng xáo tam phân. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh tương tác thuốc không mong muốn.

Xáo tam phân phát triển mạnh ở khu vực Nam Trung Bộ. Nhiều nghiên cứu cho thấy loài cây này có thể hỗ trợ điều trị ung thư và hạ men gan. Tuy nhiên, trước khi dùng bất kỳ bài thuốc nào từ xáo tam phân, bạn cần thăm khám và tham khảo tư vấn của bác sĩ.