'Xin đừng kể tên tôi '- Phan Thúy Hà

Họ là những cô gái làng tình nguyện đi phục vụ quân đội, dũng cảm tham gia vào chiến trường, may mắn sống sót trở về với số phận không được bình yên, không được yên ổn.

Họ là những bà nội trợ nông thôn mất chồng trên chiến trường, mất con ở quê nhà, sống trong lo âu chờ đợi người thân trở về mang theo những vết thương nặng nề, những căng thẳng về thể chất và tinh thần.

Họ là đám đông trong mỗi ngôi làng của chúng ta, 'hy sinh tất cả khi đất nước gặp khó khăn' (Nguyễn Duy).

Họ là đám đông các cựu chiến binh, thương binh bị bỏ quên vì 'mất hết giấy tờ', không đủ 'thủ tục để tồn tại' trong xã hội lạnh lẽo ngày nay.

Họ là đám đông hàng ngày chiến đấu với những vết thương trên cơ thể, với những đứa con sinh ra chịu nạn từ chất độc da cam, và với cảnh sống khó khăn, thiếu thốn.

Họ là đám đông im lặng, không muốn lòi danh tính ra ánh sáng.

Nhưng cuộc sống, câu chuyện của họ trong thời chiến đã được người ta lắng nghe, được ghi lại từ một cô gái sinh ra trong hòa bình, từ một ngôi làng ở huyện Hương Khê (Hà Tĩnh), và đã được in thành cuốn sách mang tên như một lời cảnh báo chân thành từ người dân quê hương - Đừng kể tên tôi. Cô gái đó là Phan Thúy Hà, người khiến ta cảm thấy như cuộc sống đã chọn cô để tái hiện lại ký ức của một thời kỳ kháng chiến đầy cảm xúc cho những con người bình dị tưởng chừng đã bị vùi lấp bởi cả vinh quang và đau khổ của mình trong quên lãng.

Thúy Hà từng làm biên tập viên văn học tại NXB Phụ Nữ trước khi quyết định nghỉ việc và trở về quê nhà. Dường như bị dẫn dắt bởi một sự linh cảm tâm linh, cô đã gặp gỡ và nghe kể câu chuyện về chiến tranh từ các người trong làng, và sau đó viết lại. Cách viết của cô đơn giản, chân thực như sự thật, sắc nét như ruộng đất được cày xới, giữ lại những văn phong màu mè, để cuộc sống mỗi người hiện ra như nó vốn có và đã trải qua. Chính cách viết đó đã buộc người đọc phải trải qua cuộc sống của từng nhân vật trong mỗi câu chuyện. Nước mắt chảy ra và trái tim bóp nghẹt. Đừng kể tên tôi - chúng ta đã quên đi họ.

Nhà văn Belarusia Svetlana Alexsievich, đoạt giải Nobel Văn học năm 2015 với những tác phẩm phi hư cấu dựa trên những câu chuyện của nhân chứng sống qua chiến tranh, đã nói trong bài diễn thực hiện nhận giải của mình: 'Tôi quan tâm đến những con người nhỏ bé. Con người nhỏ bé có ảnh hưởng to lớn, tôi nghĩ vậy, vì những nỗi đau khiến họ trưởng thành. Trong các tác phẩm của tôi, họ kể những câu chuyện nhỏ (lịch sử) của họ, cũng như những câu chuyện lớn (lịch sử). Những điều đã và đang xảy ra với chúng ta mà chưa được suy xét, cần phải được nói ra. Hãy bắt đầu bằng cách nói ra. Chúng ta phải dám làm điều này, nếu không chúng ta sẽ không thể làm sạch quá khứ của mình. Trong tiểu thuyết Ác mộng của Dostoevsky, Shatov nói với Stavrogin khi bắt đầu câu chuyện của họ: “Chúng ta là hai sinh vật gặp nhau ở cõi vô thủy vô chung… Đây là lần cuối cùng ở thế giới này. Hãy để giọng nói của anh lại và nói bằng giọng con người! Hãy nói dù chỉ một lần bằng giọng người.”

Những cuộc trò chuyện của tôi với các nhân vật cũng bắt đầu theo kiểu đó. Tất cả đều bắt đầu từ thực tại của họ, họ không thể bắt đầu từ trống trơn. Nhưng để hiểu được tâm hồn con người thực sự khó khăn, bởi vì nó đã bị đổ vỡ dưới gò bó của thời đại, những kiến thức sai lầm và sự lừa dối. Bởi truyền thông và báo chí.

Mình xin cảm ơn Phan Thúy Hà đã một cách khiêm nhường thực hiện công việc này không để được biết đến rộng rãi và đã tự mình chi trả để in hai ngàn bản sách và phát hành chúng.

Ngày 22/12 hôm nay, cách tốt nhất và có ý nghĩa nhất để tri ân những người lính là đọc cuốn sách này - Đừng kể tên tôi. Và hãy đóng góp để hỗ trợ Phan Thúy Hà tiếp tục công việc của mình vì cô cho biết còn hàng ngàn trang tài liệu ghi chú và ghi âm cần được hoàn thiện.

'Ở đây, tôi muốn nói rằng một cái chết đau đớn không giống như những hình ảnh chiến binh dũng cảm ôm súng và rơi xuống chiến trường oai hùng. Trong chiến tranh, có những cái chết không theo quy luật. Nếu tôi mô tả hình ảnh một người lính ngã xuống trong một trận đánh khốc liệt so với cái chết mà tôi vừa kể, liệu cái chết đó có dũng cảm không? Liệu đã có ai ghi lại hình ảnh của cái chết bi thảm đó chưa? Các bạn, khi viết, hãy giúp chúng ta nhìn nhận một cách khách quan hơn để làm sáng tỏ và hiểu sâu hơn về những bi kịch của chiến tranh.'

(Đoạn thư từ một cựu chiến binh gửi đến Phan Thúy Hà, được tác giả dùng làm lời kết cuốn sách, trang 333)

Phạm Xuân Nguyên