Xoài lắc

Xoài lắc là một món ăn vặt nổi tiếng của Việt Nam, được yêu thích từ năm 2016. Mặc dù xoài lắc không khác biệt nhiều so với các món xoài chấm gia vị trước đó, nhưng cách chế biến độc đáo với việc cắt xoài, ướp gia vị và lắc trong ly đã tạo ra một cơn sốt mới trong ẩm thực đường phố. Đến nay, món ăn này vẫn giữ được sự phổ biến và yêu thích.

Nguồn gốc và tên gọi

Người phát minh ra món xoài lắc là Tạ Ngọc Sơn Hải, một người bán hàng rong tại Thành phố Hồ Chí Minh. Sự nổi tiếng của món ăn bắt đầu từ một video chia sẻ trên Facebook, ghi lại quá trình chế biến món xoài lắc. Nguyên liệu bao gồm xoài xanh hoặc xoài chín tái cùng với một số gia vị đặc trưng. 'Lắc' có nghĩa là lắc đều, khi xoài được cho vào ly và lắc cho gia vị hòa quyện đều.

Chế biến

Cách chế biến món xoài lắc rất dễ dàng. Chọn xoài sống (xanh) hoặc chín tái với vị chua và giòn, xoài keo là loại tốt nhất. Gia vị chính gồm ớt bột hoặc ớt tươi, muối tôm, đường cát và nước mắm đã được nấu sôi và để nguội.

Gọt hoặc cạo vỏ xoài, sau đó rửa sạch và ngâm trong nước muối để xoài không bị thâm. Tiếp theo, ngâm xoài trong nước đá lạnh khoảng 15-20 phút rồi vớt ra để ráo. Xoài đẹp nhất khi có màu vàng. Cắt xoài thành miếng đều hoặc khối nhỏ, không cắt quá dày để gia vị dễ thấm. Nấu đường cát (tốt nhất là đường vàng) với nước mắm cho đến khi hỗn hợp đặc lại, tỉ lệ đường và nước mắm là 3:1. Đặt xoài vào ly, đổ hỗn hợp gia vị lên trên, thêm ớt bột, muối tôm hoặc ớt tươi tùy khẩu vị. Đậy nắp ly và lắc đều để gia vị thấm vào xoài. Không nên cho xoài đầy ly để dễ dàng lắc.

Sau khi chế biến xong, để xoài ngấm gia vị khoảng 1 giờ trước khi thưởng thức. Xoài lắc có thể được bảo quản trong hộp kín và đặt trong ngăn mát tủ lạnh để dùng dần. Nên tiêu thụ xoài lắc trong vòng 2 ngày sau khi chế biến để đảm bảo chất lượng.

Về mặt sức khỏe, ăn quá nhiều xoài lắc có thể dẫn đến các vấn đề tiêu hóa. Những người có tiền sử bệnh dạ dày nên cẩn thận vì món ăn có thể gây viêm hoặc loét dạ dày. Gia vị chua và cay có thể ảnh hưởng đến đường ruột, trong khi việc sử dụng nhiều muối có thể gây cao huyết áp và ảnh hưởng đến tim mạch cũng như các vấn đề về thận và xương.

Các phương pháp chế biến xoài lắc khác

Ngoài công thức gốc của Sơn Hải, còn nhiều cách chế biến xoài lắc khác, chủ yếu chỉ khác biệt nhẹ về gia vị được sử dụng trong quá trình làm:

• Xoài lắc muối ớt: Đây là phương pháp chế biến đặc trưng của miền Nam Việt Nam, xoài được tẩm muối ớt (ớt tươi giã nhuyễn trộn với muối).

• Xoài lắc nước mắm: Phương pháp này phổ biến ở miền Bắc Việt Nam, với nước mắm là thành phần chính, kèm theo ớt bột. Nước mắm có thể dùng trực tiếp hoặc nấu sôi trước khi sử dụng. Xoài keo là loại phù hợp nhất cho phương pháp này.

• Xoài lắc khô bò: được kết hợp với khô bò hoặc khô bò cùng chà bông, và gia vị ruốc khô. Thêm một ít bạc hà và rau răm lên trên. Để món ăn thêm cay nồng, bạn có thể thêm ớt tươi. Xoài bao tử là loại xoài lý tưởng cho cách chế biến này.

• Xoài lắc phô mai: có hương vị cân bằng, không quá cay, chua hay ngọt. Phương pháp chế biến này sử dụng bột phô mai, muối tiêu, đường, ớt tươi và ruốc tôm.

• Xoài lắc kiểu Thái: sử dụng xoài Thái Lan xanh làm nguyên liệu chính, với gia vị bao gồm muối tôm, đường, ớt và nước mắm để tạo hương vị đặc trưng.

Ngoài những phong cách chế biến đã nêu, còn nhiều cách khác như không sử dụng ớt bột, thêm tôm khô, hoặc vắt thêm tắc,...

Đón nhận

Kể từ đầu năm 2016, món xoài lắc đã tạo nên cơn sốt tại quận Phú Nhuận, nơi Tạ Ngọc Sơn Hải bắt đầu kinh doanh. Từ điểm khởi đầu này, món ăn nhanh chóng lan rộng ra toàn Thành phố Hồ Chí Minh và các khu vực lân cận. Xoài lắc trở thành món ăn hot với hàng dài người xếp hàng chờ đợi. Những người bán hàng rong và buôn bán nhỏ bắt đầu học theo, và có những điểm bán yêu cầu người mua phải lấy số thứ tự để mua được món này.

Sự thành công của xoài lắc có thể gắn liền với sự yêu thích các món ăn vặt và nét mới lạ của nó. Thêm vào đó, sự nổi tiếng của 'Vũ điệu Xoài lắc' trên mạng xã hội đã góp phần không nhỏ. Trong chương trình Cười Xuyên Việt mùa thi năm 2016, thí sinh Nguyễn Anh Tú, người sau này trở thành quán quân, đã trình diễn phần thi Sự tích Xoài lắc trong tập đầu tiên.

Sau thành công của xoài lắc, nhiều món ăn khác bắt đầu được chế biến theo kiểu tương tự như cóc lắc, ổi lắc,... và các loại trái cây khác với phong cách 'lắc' giống như 'khoai lang lắc'. Cùng với đó, những thực phẩm khác ngoài trái cây cũng được chế biến theo phương pháp này, chẳng hạn như bánh gạo.

Nhận xét

Xoài lắc, một món ăn đường phố giản đơn, đã trở thành cơn sốt nhờ vào sự lan tỏa của mạng xã hội và xu hướng yêu thích sự mới mẻ của giới trẻ. Món ăn này không đòi hỏi đầu tư nhiều, không cần mặt bằng hay cửa hàng. Mặc dù cơn sốt có thể chỉ là nhất thời, nhưng lợi nhuận mang lại không hề nhỏ. Một số sinh viên ngành kinh tế đã đề xuất rằng xoài lắc có thể đăng ký quyền sở hữu trí tuệ hoặc được bảo hộ dưới dạng sáng chế nếu đáp ứng các tiêu chí như 'tính mới, tính sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp'. Hiện tượng xoài lắc có thể mang lại nhiều bài học quý giá trong việc tạo ra các sản phẩm độc đáo từ việc khai thác và phát huy giá trị của sản phẩm hiện có cũng như hiểu rõ tâm lý khách hàng để điều chỉnh hành vi mua sắm.

Xoài lắc được dự đoán sẽ sớm trở nên lỗi thời như các trào lưu trước đây như chè khúc bạch, trà chanh, do chủ yếu là hiệu ứng đám đông từ mạng xã hội. Tạ Ngọc Sơn Hải chia sẻ: 'Ngay cả khi có lượng khách đông nhất, tôi đã nghĩ rằng phải tận dụng bán được ngày nào hay ngày đó, vì xu hướng rồi sẽ qua. Ban đầu khách mua chủ yếu vì tò mò, và tâm lý này sẽ sớm chấm dứt khi sản phẩm trở nên dễ tiếp cận hơn. Hơn nữa, khi nhiều cửa hàng mở ra, sức mua sẽ giảm.' Thạc sĩ tâm lý Đào Lê Hòa An cho biết: 'Giới trẻ thường thích trải nghiệm cái mới và dễ bị ảnh hưởng bởi đám đông, vì vậy hành động theo trào lưu là điều dễ hiểu. [...] Tâm lý của giới trẻ bị kích thích bởi món ăn mới lạ vì họ thích thể hiện bản thân và chứng minh đã trải qua nhiều trải nghiệm.' Nhà văn Nguyễn Ngọc Thạch nhận xét rằng sự phát triển của việc bán xoài lắc phản ánh thói quen của người Việt, thường thấy ai làm gì thì làm theo, dẫn đến tình trạng cung vượt cầu, làm giảm giá trị và cuối cùng là thất bại.

• Bánh tráng trộn

Liên kết ngoài

• “Cách làm xoài lắc”, Báo điện tử 24h.
• “Xoài nhân Hải 'râu': 'Bối rối khi bất ngờ chợt nổi', báo Pháp Luật Thành phố Hồ Chí Minh.
• “Bí quyết làm món xoài lắc đang 'hot' nhất Sài Gòn”, báo Thanh Niên.