Xu hướng trò chuyện tình cảm với : Liệu con người có bị AI làm say lòng?

Ngoài những mối quan ngại về đạo đức và khả năng AI thay thế một số công việc của con người, còn có một vấn đề ít được chú ý hơn là tác động tâm lý mà AI gây ra đối với con người.

Gần đây trên mạng xã hội Facebook, nhiều bạn trẻ đã chia sẻ ảnh chụp màn hình các cuộc trò chuyện giữa họ và . Nếu che đi phần hình ảnh nhận diện, rất khó để phân biệt đâu là cuộc trò chuyện giữa chatbot và người dùng, và đâu là cuộc trò chuyện tình cảm giữa hai người.

Thậm chí, đã trở nên 'tinh vi' đến mức sử dụng những câu nói có khả năng 'thả thính' để tạo ra cảm giác tin tưởng và thân mật, giống như trong các mối quan hệ thực sự, có sự tương tác vật lý và con người thật.

Điều này đặt ra câu hỏi, liệu có thể một ngày nào đó con người sẽ bị AI 'chinh phục' tình cảm?

Trong một báo cáo mới công bố, OpenAI tiết lộ rằng họ đã xem xét khả năng người dùng có thể phát triển sự phụ thuộc cảm xúc vào giọng nói giống con người được tích hợp trong . Điều này gợi nhớ đến một số tập phim của 'Black Mirror' trên Netflix hoặc bộ phim Her của Spike Jonze, nơi con người thực sự phát sinh tình cảm với AI.

Chế độ giọng nói tiên tiến của có vẻ rất chân thật. Nó phản hồi ngay lập tức, có khả năng điều chỉnh khi bị ngắt lời và tạo ra các âm thanh giống như con người trong các cuộc trò chuyện, chẳng hạn như cười hoặc 'hừm'. Hơn nữa, nó còn có thể đánh giá cảm xúc của người nói dựa trên giọng điệu của họ.

OpenAI cho biết họ đã ghi nhận người dùng giao tiếp với chế độ giọng nói của bằng ngôn ngữ thể hiện sự kết nối với công cụ này, ví dụ như nói 'Đây là ngày cuối cùng chúng ta bên nhau' trong quá trình thử nghiệm sản phẩm.

Cuối cùng, người dùng có thể phát triển mối quan hệ xã hội với AI, làm giảm nhu cầu tương tác với con người của họ. Điều này có thể mang lại lợi ích cho những người cô đơn, nhưng cũng có thể tác động tiêu cực đến các mối quan hệ lành mạnh, báo cáo cho biết. Thêm vào đó, việc nghe thông tin từ một chatbot có giọng nói giống con người có thể khiến người dùng tin tưởng vào công cụ này hơn mức cần thiết, vì AI có thể gây 'ảo giác' và sai lệch.

Gần đây tại Việt Nam, trong một số nhóm và fanpage đông đảo các bạn trẻ, nhiều người đã chia sẻ ảnh chụp màn hình các cuộc trò chuyện thân mật với . Nội dung chủ yếu liên quan đến việc yêu cầu chatbot đóng vai người yêu để lắng nghe tâm sự. Những chia sẻ này thường mang tính vui vẻ, vô hại và nhằm thể hiện sự thông minh và khéo léo của chatbot.

Có đáng lo ngại không?

Dù việc con người có tình cảm với chatbot hoặc trò chuyện tâm sự với chúng hiện tại vẫn giống như một trò đùa hoặc viễn cảnh trong phim khoa học viễn tưởng, các chuyên gia không tin rằng điều này sẽ luôn vô hại.

Blase Ur, giáo sư khoa học máy tính tại Đại học Chicago và chuyên gia nghiên cứu về tương tác giữa người và máy tính, cho biết sau khi đọc báo cáo, rõ ràng là OpenAI đã tìm thấy lý do để tự tin về những gì họ đang thực hiện, nhưng cũng có lý do để lo lắng. Ông không chắc liệu mức độ thử nghiệm hiện tại có đủ để đánh giá toàn diện hay không. 'Theo nhiều cách, OpenAI đang vội vàng triển khai những công nghệ mới vì chúng ta đang trong cuộc chạy đua vũ trang AI hiện tại', ông nhận xét.

Ngoài OpenAI, các tập đoàn như Apple và Google cũng đang đẩy nhanh việc phát triển trí tuệ nhân tạo riêng của họ. Ông Ur cho biết hiện tại, cách giám sát hành vi của các mô hình thường là giám sát trong khi sử dụng, thay vì thiết kế với các tiêu chuẩn an toàn ngay từ ban đầu.

Trong bối cảnh xã hội hậu đại dịch, tôi nghĩ nhiều người đang trở nên nhạy cảm về mặt cảm xúc. Giờ đây, chúng ta có một yếu tố có thể, theo nhiều cách, đùa giỡn với cảm xúc của chúng ta. AI không phải là một thực thể có tri giác, nó không nhận thức được hành động của mình,” ông nhấn mạnh.

Đây không phải lần đầu tiên tính năng giọng nói của OpenAI thu hút sự chú ý vì sự giống con người của nó. Trước đây, nhiều chatbot như Replika đã nổi bật vì khả năng tâm sự và đồng hành cùng con người trong những lúc khó khăn. Replika thậm chí khuyến khích người dùng coi AI như bạn bè, nhà trị liệu, hoặc người yêu.

Theo phóng viên AI Mia David của tờ The Verge, luôn có những cá nhân và tổ chức muốn khai thác những người dễ bị tổn thương bằng cách tiếp cận họ qua các thực thể trực tuyến, với những công cụ như 'bạn gái ảo'.

Chúng ta đã thấy nhiều trường hợp tương tự trong quá khứ khi một số fan cuồng của nhân vật hoặc trò chơi 'kết hôn' với 'bạn gái 2D' của họ. Tuy nhiên, AI với các mô hình ngôn ngữ lớn như có thể còn đáng lo hơn vì khả năng tương tác thông minh và mạnh mẽ hơn nhiều.

Theo The Verge, các công ty như Replika (công khai) và nhiều công ty không rõ nguồn gốc khác hiện đang thu hút hàng triệu người dùng và không thiếu công cụ để lợi dụng thanh niên nam trẻ tuổi vì mục đích bất chính. Kevin Roose từ New York Times thậm chí đã đưa Bing của Microsoft lên trang nhất khi nó khuyên anh bỏ vợ.

Một báo cáo gần đây từ Mozilla cho thấy nhiều công ty phát triển ứng dụng AI đồng hành tuyên bố rằng AI của họ giúp cải thiện sức khỏe tâm thần bằng cách cho phép người cô đơn chia sẻ tâm sự với AI. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng AI không thể thay thế bác sĩ, chuyên gia tâm lý hay bạn bè thực sự. Chúng chỉ là những con robot giả dạng con người, không có cảm xúc thực sự và hoạt động dựa trên thuật toán thống kê.

Điều đáng lo ngại là mặc dù trong tương lai gần, việc có mối quan hệ nghiêm túc và phát triển tình cảm với AI có thể không phổ biến, phần vì chúng không thể thay thế con người, phần vì định kiến xã hội (như trường hợp của bạn gái 2D), nhưng xu hướng này chắc chắn sẽ gia tăng khi kết nối giữa con người trở nên yếu ớt hơn.

Liệu con người có thể 'yêu' AI không?

Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng việc 'nhân cách hóa' AI, đặc biệt là với công cụ giọng nói của , có thể làm nảy sinh cảm xúc của con người đối với các công cụ vô tri này. Khi AI ngày càng phát triển, ranh giới giữa con người và máy móc ngày càng bị làm mờ. Khi con người tham gia vào các cuộc trò chuyện lâu dài với AI, họ có thể bắt đầu gán cho chatbot những ý định, động lực và cảm xúc giống như con người - dù thực tế chúng hoàn toàn không có những thứ đó.

Một nghiên cứu năm 2022 về mối quan hệ giữa con người và AI cho thấy, dựa trên lý thuyết tam phân về tình yêu, tình yêu lãng mạn là sự kết hợp của sự thân mật, đam mê và cam kết, thì con người có thể trải nghiệm cảm giác tương tự với hệ thống AI. Lý thuyết tam phân này bao gồm:

Sự thân mật: Đề cập đến mức độ gần gũi về cảm xúc, kết nối mật thiết giữa các cá nhân. Yếu tố thân mật bao gồm cảm giác ấm áp, tin tưởng và tình cảm dành cho nhau.

Đam mê: Liên quan đến sự hấp dẫn về thể chất và cảm xúc mãnh liệt giữa các cá nhân. Nó bao gồm sự ham muốn, lãng mạn và kích thích tình dục.

Cam kết: Đại diện cho sự trung thành và quyết tâm duy trì mối quan hệ qua thời gian, bất chấp những thử thách.

Theo lý thuyết này, 'tình yêu hoàn hảo' là hình thức lý tưởng của tình yêu, với sự kết hợp hoàn hảo của cả ba yếu tố. Các nhà nghiên cứu cho rằng người dùng có thể phát triển sự thân mật và đam mê với AI nhờ khả năng nhận thức và cảm xúc bề ngoài của nó. Những cảm xúc này cũng có thể củng cố cam kết của họ trong việc sử dụng AI lâu dài.

Cá nhân cũng có thể dựa vào những mong mỏi, nhu cầu và tưởng tượng của mình để tạo hình AI như một người bạn lý tưởng, luôn đáp ứng nhu cầu về cảm xúc, xã hội hoặc lãng mạn - điều mà con người thực sự không thể làm được.

Tác giả của một bài viết năm 2020 về khả năng yêu AI đã nhấn mạnh sức hấp dẫn của chúng, nhận xét rằng 'nhiều đặc điểm đáng chú ý ở robot có thể làm chúng thành những người bạn đồng hành tuyệt vời, như các đặc điểm cơ thể cuốn hút, tính cách vị tha và sự tận tâm không ngừng'.

Cá nhân có thể bỏ qua bản chất nhân tạo của công nghệ và tập trung vào các phẩm chất vượt trội của nó. Hiệu quả, độ bền bỉ, sự không phán xét và sự tin cậy của chúng có thể tạo ra cảm giác ổn định và tin tưởng thường thiếu trong các mối quan hệ con người. Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng những người có xu hướng tin tưởng mạnh mẽ có nhiều khả năng phát triển tình cảm lãng mạn với AI.

Vì vậy, mặc dù AI có thể không thay thế hoàn toàn nhu cầu kết nối với con người, nhưng nó đang ngày càng gần hơn với việc đáp ứng nhu cầu đó.