Xử lý bài Nói và nghe trang 42 SBT Văn 10 - Đỉnh cao sáng tạo

Đọc đề bài dưới đây: Đề bài: Diễn đạt quan điểm của bạn về một trong những vấn đề sau: - Phân tích sâu hơn về nội dung và nghệ thuật của một bài ca dao về thiên nhiên. - Đánh giá nội dung và nghệ thuật của một bài thơ (ngắn) về mối giao cảm giữa con người và thiên nhiên.

Câu hỏi 1

Bạn hãy:

a. Áp dụng những nội dung đã thực hiện trong phần Viết.

b. Thực hành và trình bày bài nói theo cấu trúc đã chuẩn bị.

Phương pháp giải:

Dựa vào phần viết để thực hiện yêu cầu.

Lời giải cụ thể:

Tham khảo:

 Thiên nhiên thường là đề tài phổ biến trong thơ của Nguyễn Trãi, trong đó có bài thơ Cây chuối. Đặc biệt trong bài thơ này là sự tươi đẹp của thiên nhiên và sự kết nối giữa con người với thiên nhiên:

Cùng hít thở bầu không khí xuân, thêm vào đó
Một không gian mới, màu sắc mênh mang của đêm.
Tâm trạng ẩn dấu trong một bức tranh vẽ còn kín đáo
Gió ở đâu đây, mời mở cơ hội nhìn thấy.

Điều đáng chú ý ở đây là Nguyễn Trãi không chỉ viết bằng chữ Nôm mà quan trọng hơn là ông viết về loại cây phổ biến, gần gũi với cuộc sống nông thôn. Như nhiều người đã biết, thơ cổ thường tập trung vào việc miêu tả về hoa lá, cây cối, nhưng thường chỉ tập trung vào một số loại cây “cao quý” như tùng, cúc, trúc, mai. Dường như cần có Nguyễn Trãi, những loại cây cối 

Nguyễn Trãi tạo ra một hình ảnh biểu tượng về một cây chuối trong đoạn mở đầu của bài thơ. Với sức sống, sự sống động tiềm ẩn từ bên trong, khi gặp “khí xuân”, cây chuối trở nên tươi mới hơn. Xuân Diệu đã lưu ý trong bình luận của mình về việc tại sao Nguyễn Trãi không sử dụng “thêm tốt” mà lại chọn “tốt lại thêm”, ông nói rằng: “Thêm tốt” có vẻ thô tục, không tôn trọng đủ mức chủ từ của câu, chỉ là thêm hoặc bớt tốt theo cách đó, nhưng “tốt lại thêm” được hiểu là tốt đã tồn tại từ trước. Ngay khi bắt đầu, đã là tốt thêm. Đó thực sự là những lời nhận xét tinh tế và sâu sắc. 

Trong câu thứ hai, tác giả mô tả đặc điểm của cây chuối. Đây là loại cây có buồng “Đầy buồng lạ” và điều đặc biệt là hương thơm của buồng chuối lan tỏa trong không gian, quyến rũ suốt đêm. Nhà thơ Quang Huy cho rằng: “Nghĩ cho cùng, quả chuối kể cũng lạ. Nó không giống bất cứ một thứ quả cây nào dù mơ hay mận, dù là cau hay bưởi… Đến như cách xếp đặt quả chuối thành nải thành buồng như vậy cũng kỳ lạ nốt. Mặc dù quả chuối rất gần gũi và thân quen với mỗi chúng ta, nhưng Nguyễn Trãi vào lúc ấy đã sửng sốt: “Đầy buồng lạ”, chính là như vậy'. Khám phá cái lạ trong điều quen thuộc đã qua quen thuộc: đó là tư chất của nghệ sĩ.

Nhưng sức mạnh của bài thơ tập trung vào hai câu cuối cùng:

Tình thơ một bức phong còn kín
Gió từ đâu gượng mở xem.

Có thể khi viết những câu này, Nguyễn Trãi đã được cảm hứng từ một vế cầu đối “Thư lai tiêu diệp văn do lục” (Thư gửi trên lá chuối vẫn xanh). với cái nhìn sâu sắc của một nghệ sĩ, Nguyễn Trãi xem lá chuối như một tờ thư tình còn kín, chứa đựng trong đó niềm ngọt ngào và e ấp của một tình yêu mới nảy nở và ngập tràn. “Phong còn kín” vừa tinh tế vừa ý e lệ, giữ gìn.

Câu kết của bài thơ được kết lại bằng 6 chữ: “Gió từ đâu gượng mở xem”, sử dụng thủ thuật nhân hóa để thể hiện sự liên tưởng nghệ thuật rất tinh tế. Đọc câu này, ta có thể tưởng tượng: Gió xuân từ xa thổi đến, như một bàn tay run run và hồi hộp vì xúc động, gió nhẹ nhàng, êm đềm và khẽ khàng trân trọng mở dần dần tờ thư tình ấy… Cảm nhận bài thơ như một sự hài hòa, chúng ta có thể liên tưởng đến cây chuối và gió xuân cũng như cô gái và chàng trai. Chàng trai say đắm, trẻ trung nhưng cũng rất lịch thiệp, tinh tế. Cô gái thì trong trắng và e ấp…

Cảm nhận bài thơ như một viễn cảnh, ta có thể liên tưởng đến cây chuối và gió xuân như cô gái và chàng trai. Chàng trai nồng nhiệt, trẻ trung nhưng cũng rất lịch lãm, tinh tế. Cô gái thì trong trắng và e ấp… Hai câu thơ trên cũng có phần thực tế: đọt chuối non vươn lên dần, mở rộng trong làn gió xuân. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là Nguyễn Trãi đã gửi vào đó cảm xúc tươi mới của một người đàn ông đa tình và tinh tế.

Câu hỏi 2

Giả định một số tình huống người nghe có thể không đồng ý với một vài ý kiến bạn trình bày, hãy chuẩn bị tâm trạng sẵn sàng chấp nhận câu hỏi với tinh thần mở cửa để có những trao đổi, phản hồi tích cực nhất.

Phương pháp giải:

Giả định tình huống và xử lí tình huống một cách hợp lý.

Lời giải chi tiết:

1. Khi muốn biểu đạt bài nói dựa trên nội dung đã viết, bạn có thể sử dụng cấu trúc và thông tin đã có để điều chỉnh thành bài nói.

2. Trong trường hợp muốn thuyết trình bài nói về một bài thơ tự chọn, quy trình và các bước vẫn tuân theo hướng dẫn trong Sách giáo khoa.

3. Để ý:

- Xem lại Sách giáo khoa để thực hiện việc chọn từ ngữ, cách trình bày phù hợp với bài nói; chuyển đổi giữa hai vai trò: người nghe và người nói.

- Phát triển kỹ năng giới thiệu và đánh giá một bài thơ dựa trên các tiêu chí kỹ năng trình bày và tương tác với khán giả như trong hướng dẫn (trích) dưới đây.