Thông tin nào được giữ lại trong bộ nhớ theo thời gian? Thông tin nào bị mất đi? Các câu hỏi này đã dẫn đến nhiều giả thuyết khoa học trong nhiều năm qua. Giả định mới của nhóm nghiên cứu tại Đại học Glasgow và Birmingham đã có thể đưa ra một số câu trả lời. Nghiên cứu mới của họ đã được công bố trên tạp chí Nature Communications. Nghiên cứu chính minh rằng kí ức của chúng ta qua thời gian sẽ trở nên kém sống động và không còn chi tiết như trước nữa, chỉ có ý chính quan trọng nhất sẽ được giữ lại. Ngoài ra, kí ức của chúng ta sẽ sâu sắc hơn khi chúng ta thường xuyên nhớ lại những trải nghiệm gần đây của mình.
Kết quả này có thể có ý nghĩa trong một số lĩnh vực, bao gồm hiểu rõ những thay đổi có hại liên quan đến kí ức sau chấn thương, việc lấy lời khai của nhân chứng trong các vụ án, hay thụ pháp ôn thi tốt nhất. Kí ức không phải là bản ghi chính xác của quá khứ mà là quy trình ghi nhóm có tính chủ quan rất cao - các nghiên cứu trước đây đã gói ý rằng nội dung của kí ức có thể thay đổi mỗi khi chúng ta nhớ lại nó.
Đối với nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu đã phát triển một phần mềm máy tính đo lường tốc độ mọi người có thể nhớ lại các đặc điểm nhất định của kí ức thi giác khi được yêu cầu. Những người tham gia đã học các cặp từ - hình ảnh và sau đó được yêu cầu nhớ lại các yếu tố khác nhau của hình ảnh khi từ trong cặp từ-hình ảnh được nhắc đến. Ví dụ: những người tham gia được yêu cầu nhớ ra, càng nhanh càng tốt, hình ảnh được tô màu hoặc đen trắng (một chi tiết thi giác), hoặc hình ảnh biểu thị một đối tượng động hoặc vô tri (một yếu tố ngữ nghĩa).
Những bài kiểm tra này, nhằm kiểm tra chất lượng của kí ức hình ảnh, được thực hiện vào hai thời điểm: ngay sau khi người tham gia vừa học cặp từ-hình ảnh và sau hai ngày. Kết quả thời gian phản ứng cho thấy, những người tham gia dễ nhớ lại các yếu tố có ý nghĩa, ngữ nghĩa hơn những yếu tố hình ảnh bề mặt, thi giác. Julia Lifanov, tác giả chính của nghiên cứu từ Đại học Birmingham, cho biết: 'Nhiều lý thuyết về trí nhớ cho rằng theo thời gian, và khi mọi người kể lại câu chuyện của mình, họ có xu hướng quên đi những chi tiết hình ảnh bề mặt nhưng vẫn giữ được nội dung ngữ nghĩa, ngữ nghĩa của một câu chuyện'.
'Hãy nhớ lại về một bữa tối trước thời kỳ Covid với một người bạn - bạn rất khó nhớ lại cách trang trí bàn ăn nhưng biết chính xác món bạn đã gọi; hoặc bạn nhớ cuộc trò chuyện với người phục vụ, nhưng không nhớ màu áo của anh ta. Các chuyên gia trí nhớ gọi hiện tượng này 'ngữ nghĩa hóa'', Lifanov giải thích.
Giáo sư Maria Wimber, tác giả hàng đầu của nghiên cứu từ Đại học Glasgow, nói: 'Trí nhớ của chúng ta nhắm đến việc nhớ lại các yếu tố ngữ nghĩa như chúng tôi đã chứng minh trong nghiên cứu này, chỉ ra rằng từ ban đầu, ký ức thường tập trung vào nội dung có ý nghĩa - và nghiên cứu trước đó đã chỉ ra rằng sự tập trung này được thể hiện rõ ràng trong các tín hiệu não'.
'Ký ức của chúng ta thay đổi theo thời gian và mục đích sử dụng, đó là sự thích nghi. Chúng ta thường muốn ký ức của mình giữ lại thông tin hữu ích nhất cho các trường hợp tương tự có thể xảy ra trong tương lai', Wimber nói thêm. Và các chi tiết hình ảnh bề mặt, như màu sắc của quần áo, ít quan trọng hơn cho mục đích này.
Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng, sự thiên vị ngữ nghĩa trong ký ức trở nên mạnh mẽ hơn rất nhiều theo thời gian. Khi các tham gia quay lại phòng thí nghiệm hai ngày sau đó, họ trả lời các câu hỏi chi tiết về hình ảnh và tri giác chậm hơn nhiều, nhưng vẫn có khả năng nhớ lại nhanh chóng các nội dung ngữ nghĩa. Tuy nhiên, sự chuyển đổi từ ký ức chi tiết sang ký ức dựa trên ý nghĩa ít rõ ràng hơn ở nhóm tham gia xem lại hình ảnh nhiều lần, thay vì phải nhớ lại. Nghiên cứu mới cũng có ý nghĩa trong việc khám phá bản chất của ký ức trong nghiên cứu về sức khỏe và bệnh tật. Nó cung cấp một công cụ để nghiên cứu những thay đổi có hại liên quan đến ký ức, như trong rối loạn căng thẳng sau chấn thương, khi bệnh nhân thường gặp những ký ức đau buồn và có xu hướng tổng quát hóa những trải nghiệm này trong các tình huống mới hiện tại.
Các phát hiện mới này cũng giúp hiểu được cách ký ức của nhân chứng trong một vụ án có thể bị sai lệch như thế nào khi nhớ lại cùng một sự kiện; và chứng minh rằng việc tự kiểm tra bản thân trước các kỳ thi (ví dụ: bằng cách sử dụng thẻ ghi nhớ) sẽ làm cho thông tin có ý nghĩa được lưu lại lâu hơn.