'Xuân Quỳnh '- Cánh chuồn giữa dông bão

Thực sự, Xuân Quỳnh đã viết rất nhiều về cỏ, về hoa dại, về cát... Nói về những điều nhỏ bé, phế phác và bị lãng quên ấy, với Xuân Quỳnh, đó cũng là cách cô hát về cuộc đời và về bản thân mình. Nhưng với tôi, hình ảnh chuồn chuồn báo bão ám vào thơ của Xuân Quỳnh mới thực sự làm sâu sắc! Cánh chuồn bé nhỏ và mong manh ấy vụt ra từ những ký ức ẩn giấu của một đứa trẻ mồ côi, lạc lõng giữa cuộc sống đầy rẫy khó khăn và bất an này. Nó cảm thấy quá nhạy cảm với những cơn bão tố, mang tin tức về cơn bão, chỉ để cuối cùng không thể tìm ra một nơi ẩn náu để che chở.

1. Gay gắt và bình yên

Cánh chuồn bé nhỏ và mong manh ấy vụt ra từ những ký ức ẩn giấu của một đứa trẻ mồ côi, lạc lõng giữa cuộc sống đầy rẫy khó khăn và bất an này. Nó cảm thấy quá nhạy cảm với những cơn bão tố, mang tin tức về cơn bão, chỉ để cuối cùng không thể tìm ra một nơi ẩn náu để che chở:

Có lẽ vậy, thơ của Xuân Quỳnh là câu chuyện của một cánh chuồn đang bay tìm một nơi an toàn dưới nắng và gió của cuộc sống.

Mọi quan điểm trong thơ thường có xu hướng phân chia thế giới sống này thành các phân khúc. Tùy thuộc vào người và thơ, cặp đối tượng nào sẽ trở nên quan trọng hơn, giành lấy quyền kiểm soát. Và thế giới nghệ thuật được tạo ra trong thơ, cuối cùng, là sự tương hỗ, đối kháng giữa các phân khúc đó. Thế giới thơ của Xuân Quỳnh là một cuộc đấu tranh không ngừng giữa sự khắc nghiệt và sự bình yên với những biểu hiện sống động và sự biến đổi không ngừng của chúng. Ở đó, trái tim của thơ Xuân Quỳnh là một cánh chuồn báo bão luôn dao động giữa sự biến động và sự ổn định, bão và yên bình, chiến tranh và hòa bình, lũ lụt và yên ổn, tình yêu và sự xa cách, sự ra đi và sự trở về, sự lạc lõng và sự kiên nhẫn, tổ ấm và cuộc sống, sóng và bờ, thuyền và biển, nhà ga và con tàu, bầu trời xanh và bom đạn, gió và cát, cỏ dại và ánh nắng, sự chung thủy và những khó khăn, sự tươi sắc của mùa xuân và sự phai tàn, ngọn lửa đơn độc và đại ngàn tối tăm...

Cuộc sống đã đầy cay đắng và biến động, Xuân Quỳnh lại ra đời trong những năm không yên bình, ngay từ khi còn bé đã đầy lo sợ như một điều tất yếu. Nhưng người phụ nữ ấy vẫn tìm kiếm hạnh phúc trong sự bình yên và suốt cuộc đời cố gắng tạo ra, bảo vệ sự yên bình trong một thế giới đầy biến động và rối loạn, trong một thời đại không bao giờ thực sự yên bình. Liệu điều đó có phải là nguyên nhân của quan điểm và ước nguyện của tinh thần thơ này, cũng như sự thực về một cuộc sống lưu đày không bao giờ kết thúc?

2. Em chờ anh, để em nắm lấy bàn tay anh

Người phụ nữ này từng trải nỗi cô đơn, nỗi tủi nhục và luôn cảm thấy cô đơn bao quanh mình trên con đường cuộc sống. Cuộc đời và tác phẩm thơ của Xuân Quỳnh là hành trình vượt qua nỗi cô đơn ấy. Trong tâm hồn của cô, luôn khao khát có ai đó ở bên cạnh, chia sẻ và che chở. Hạnh phúc với Xuân Quỳnh không chỉ là được người khác che chở mà còn là khả năng tự che chở cho bản thân và người khác. Tình yêu đối với Xuân Quỳnh không chỉ là một mối quan hệ, mà còn là sự gắn kết vĩnh cửu giữa hai con người xa lạ. Trong tình yêu, cô nhìn thấy sự đẹp đẽ và thiêng liêng của việc chăm sóc và gắn bó với người khác.

Chất thơ trong từng ngóc ngách của tổ ấm. Nhớ lại câu thơ 'Góc nhỏ chỉ của chúng ta - Nước trong ấm, hoa trong bình cũ', một số người cười nhạo đó là thơ nhạt nhẽo. Nhưng điều đó lại thể hiện sự đặc biệt của Xuân Quỳnh. Những câu thơ không hoa mỹ, nhưng đó là cảm xúc chân thành về cuộc sống hàng ngày. Sự sống động và chân thành làm nên vẻ đẹp riêng biệt của thơ Xuân Quỳnh.

Mái ấm là nguồn cảm hứng thơ của Xuân Quỳnh. Trong những đoạn thơ của cô, mái che là biểu tượng cho niềm vui và sự bảo vệ. Từ cây cỏ, nhà cửa đến bầu trời xanh, mỗi hình ảnh đều được kết nối với một cảm xúc hoặc trạng thái tâm trạng của người viết. Mái ấm không chỉ là nơi trú ẩn mà còn là biểu tượng của hạnh phúc và sự ổn định trong cuộc sống.

Hình ảnh của mái nhà là chủ đề chính trong thơ của Xuân Quỳnh. Cô miêu tả nhà như một nơi an toàn và yên bình, nơi mà mọi người có thể tìm thấy sự chăm sóc và ấm áp. Cảm giác yên bình và bình an từ mái nhà thường xuất hiện trong những đoạn thơ của cô, tạo ra một không gian thơ mộng và dễ chịu cho độc giả.

Tổ ấm trong thơ Xuân Quỳnh không chỉ là biểu tượng của sự gắn kết mà còn là nguồn động viên và bình yên. Đối với cô, hạnh phúc đích thực không thể thiếu sự hiện diện của một tổ ấm ấm cúng. Tổ ấm là nơi mà mỗi thành viên tìm thấy sự an toàn và hòa mình vào dòng chảy cuộc sống. Đó là nơi mà họ cùng nhau chống lại gian nan và tận hưởng niềm vui của cuộc sống.

Dù có những thách thức và khó khăn, Xuân Quỳnh vẫn luôn khao khát có một tổ ấm vững chắc. Đối với cô, tổ ấm không chỉ là một nơi trú ẩn mà còn là biểu tượng của sự kiên nhẫn và hy vọng. Mỗi hình ảnh về nhà trong thơ của cô đều phản ánh sự kiên định và lòng trung thành với giá trị gia đình.

'Cát rợp, sông vắng cây u hoài Không gian đổi màu, đã sang thu Tên gọi sau lá vòm xanh mơ màng Lối cũ về đây, nay thu về'

*
Hạnh phúc của một người phụ nữ thường phụ thuộc vào hai yếu tố: nhan sắc và tình yêu. Mối đe dọa lớn nhất với họ là sự lạnh nhạt của 'đối phương' và thời gian. Trong mọi khó khăn, điều này khiến Xuân Quỳnh lo âu nhất. Tình yêu là một sức mạnh, nhưng cũng dễ vỡ như mây tan, mong manh như cỏ lau. Sự nỗi lo này trở thành mối bận tâm lớn nhất của cô, làm cô lo sợ mọi dấu hiệu của sự thay đổi: 'Mùa thu này sao lại nhiều bão mưa - Cửa sổ con tàu không đóng - Đồng cỏ hoang và núi sâu đêm tối - Em lạc trôi trong rừng sâu'.

(Quy Nhơn, 1985
Hà Nội, 1993)

Chu Văn Sơn