Buzz
Bạn đã bao giờ ước mình có thể đi theo Con đường Màu Vàng đến xứ Oz để gặp Phù Thủy chưa? Đó chắc chắn sẽ là một chuyến đi tuyệt vời đầy ắp những cuộc gặp gỡ đáng nhớ với những nhân vật thú vị. Còn nơi nào khác mà bạn có thể bắt gặp một chú bù nhìn hát lên rằng “Ước gì tôi có một bộ não?” Con người chúng ta chắc chắn có thể đồng cảm với chú Bù Nhìn đó. Sẽ rất tệ nếu chúng ta mất đi bộ não nhỉ? Ngoài việc không thể suy nghĩ, cơ thể bạn sẽ nhanh chóng ngừng hoạt động và chết nếu không có một bộ não để điều khiển mọi hoạt động.
Chú Bù Nhìn sống mà không có bộ não trong một thời gian dài, bởi vì anh ta là một nhân vật hư cấu. Nhưng hầu hết sinh vật sống đều cần não để tồn tại. Tuy nhiên, có một vài loài sinh vật thú vị dường như hoạt động tốt mà không cần não. Ví dụ, sứa là loài sinh vật biển thú vị đã tồn tại trên trái đất khoảng 650 triệu năm mà không cần não, trái tim hay máu. Một số loài động vật khác cũng tồn tại mà không có não bao gồm sao biển, hải sâm, hoa muống biển, nhím biển, hải quỳ, mực, bọt biển, san hô và sứa đỏ.
Về cơ bản, bộ não được hình thành khi một nhóm lớn tế bào thần kinh được gọi là nơron tụ lại thành một cụm lớn. Hoạt động cùng nhau, những nơron này điều khiển hoạt động của động vật. Vậy thì làm cách nào mà những loài động vật đó tồn tại mà không cần não?
Nếu các bạn nhìn vào những loài động vật tồn tại không cần não, bạn sẽ nhận ra rằng chúng chỉ là những sinh vật đơn giản so với con người hay những loài động vật quen thuộc hơn mà bạn biết. Nhiều sinh vật trong số đó chỉ cần cơ quan sinh học đơn giản nhất để cảm nhận vài thứ, ví dụ như thức ăn hay sự nguy hiểm.
Hãy nghĩ đến việc khoa học đã phát triển đến mức nào. Xung quanh chúng ta có những thiết bị “thông minh”. Những thiết bị đó chẳng hề có não, tuy nhiên chúng lại chứa nhiều loại cảm biến có thể phát hiện ra nhiều thứ khác nhau, bao gồm chuyển động, ánh sáng và thậm chí cả hóa chất. Nhiều sinh vật không có não có cơ chế đơn giản cho phép chúng làm tất cả những việc cần làm để tồn tại.
Ví dụ, sứa có một hệ thống tế bào thần kinh, được gọi là mạng lưới thần kinh khắp cơ thể. Hải quỳ cũng có một hệ thống tương tự. Sao biển khác biệt hơn, chúng không có mạng lưới thần kinh. Thay vào đó, cánh tay chúng chứa cảm biến cho phép chúng chạm, nhìn và ngửi những thứ xung quanh.
Người ta thường nghĩ rằng sứa chỉ đơn giản là trôi dạt không mục đích trên biển. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng ít nhất một loài sứa có thể phát hiện hướng dòng chảy của đại dương bằng cách sử dụng cảm biến trên cơ thể của chúng và tự định hướng di chuyển đến khu vực đại dương có dưỡng chất cần thiết.
Ngày nay số ít nhà khoa học tin rằng một số sinh vật đơn giản như bọt biển có thể đã có một bộ não đơn giản triệu năm về trước. Thay vì phát triển một bộ não phức tạp hơn, chúng tiến hoá bằng cách loại bỏ bộ não của mình, bởi vì chúng chẳng cần đến não. Bộ não cần đến nhiều năng lượng, đa số những loại sinh vật đơn giản không thể tồn tại nếu chúng phải cung cấp năng lượng cho não.
Trong trường hợp của bọt biển, chúng không cần não hay hệ thống tiêu hoá, thần kinh hay tuần hoàn. Chúng chỉ đơn giản là lọc nước để lấy chất dinh dưỡng bằng những lông mao giống như ngón tay.
Mới đây, các nhà khoa học phát hiện ra rằng bọt biển có thể 'hắt hơi' nhờ lớp lông mao của chúng. Khi một hạt lạ kích thích lông mao, nó sẽ gây ra phản ứng khiến bọt biển hút nhiều nước hơn và sau đó co cơ thể lại để 'hắt' ra hạt lạ.
