
Trong tác phẩm 'Một người Hà Nội', Nguyễn Khải đã tái hiện với sự tinh tế và hiểu biết sâu sắc về cuộc sống của người Hà Nội thông qua nhân vật bà Hiền. Bà Hiền không chỉ là một biểu tượng của nền văn hóa truyền thống, mà còn là người đã chứng kiến những thay đổi lớn trong xã hội Hà Nội từ xã hội phong kiến sang xã hội chủ nghĩa. Dù cuộc sống xã hội chịu ảnh hưởng của nhiều biến cố lịch sử, nét bảo thủ trong tâm hồn người Hà Nội vẫn giữ nguyên, không dễ dàng chấp nhận sự thay đổi. Nguyễn Khải đã khéo léo phản ánh những biến đổi tâm hồn của con người và mối quan hệ giữa họ và hoàn cảnh. Bà Hiền không chỉ là người biết thích nghi với cuộc sống mới mà còn là người giữ vững những giá trị truyền thống của người Hà Nội. Nhân vật này được miêu tả với sự phức tạp, vừa phản ánh nét phong kiến, vừa có sự hiện đại. Dù có xuất thân từ gia đình giàu có, bà vẫn giữ vững phẩm chất nhân văn và tư duy chủ nghĩa xã hội. Cuộc sống của bà Hiền là minh chứng cho sự tương tác phức tạp giữa con người và xã hội. Nguyễn Khải đã khai thác một cách táo bạo những tình huống quan trọng trong cuộc đời bà để làm sáng tỏ tâm hồn của người mẹ trong thời chiến tranh. Bà Hiền đã chấp nhận hy sinh của con mình vì ý thức trách nhiệm và lòng tự trọng của một người mẹ. Cả người con trai thứ hai, dù muốn tham gia chiến đấu, cũng phải chấp nhận quyết định của bà, thể hiện sự tôn trọng và hiểu biết về truyền thống gia đình. Cuộc chiến tranh không chỉ là niềm vui hội ngộ mà còn là nỗi đau thương và hy sinh. Nguyễn Khải đã đưa ra một cái nhìn mới về cuộc chiến, từ việc tập trung vào cảm xúc sâu sắc của từng gia đình và số phận của mỗi người. Bằng cách này, ông đã nâng cao giá trị văn hóa của Hà Nội và tôn vinh những người phụ nữ như bà Hiền, là biểu tượng không thể thiếu trong nền văn hóa của thành phố.
Quan điểm về nghệ thuật về con người của Nguyễn Khải bắt nguồn từ góc nhìn văn hóa, khắc phục sự hạn chế một chiều trong cách nhìn cá nhân về con người của văn học giai đoạn trước. Điều này làm nên xu hướng sáng tạo chủ đạo của Nguyễn Khải trong thời đại mới, thể hiện sự tỉnh táo điềm tĩnh của nhà văn trong việc khám phá những khía cạnh đa dạng của cuộc sống hàng ngày.