Ý nghĩa của các tên đề trong các tác phẩm Ngữ văn lớp 12 - Tài liệu ôn tập Ngữ văn 12

Ý nghĩa của tựa đề các tác phẩm Ngữ văn 12 giúp các em học sinh có thêm nguồn tư liệu học tập để hiểu sâu hơn về thông điệp mà các tác giả muốn truyền đạt qua 17 tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 12. Mong rằng thông qua tài liệu này, các bạn sẽ học tốt môn Ngữ văn 12 và đạt kết quả cao trong kỳ thi THPT Quốc gia 2023. Ngoài ra, các bạn cũng có thể tham khảo Sơ đồ tư duy môn Ngữ văn 12 và một số bài mở đầu hay về các tác phẩm văn học để ôn thi THPT Quốc gia.

1. Tuyên ngôn độc lập

- Tuyên ngôn độc lập là một tài liệu lịch sử được soạn thảo với mục đích tuyên bố độc lập của một quốc gia. Thường được viết sau khi quốc gia đó giành lại chủ quyền lãnh thổ từ ngoại bang. Đây là một tài liệu có tính pháp lý cao trên trường quốc tế. Ngoài ra, cũng có nhiều tài liệu không có tựa đề là 'Tuyên ngôn độc lập', nhưng vẫn mang giá trị của một tuyên bố độc lập.

- Ngay sau sự thành công của Cách mạng tháng 8, vào ngày 29 tháng 8 năm 1845, Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về Hà Nội từ chiến khu Việt Bắc. Tại căn nhà số 48 Hàng Ngang, ông đã soạn thảo Bản Tuyên ngôn Độc lập, mở ra trang mới cho nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

- Bản Tuyên ngôn Độc lập không chỉ là một tài liệu lịch sử mà còn là một mẫu văn chính luận xuất sắc. Ngay từ tựa đề, nó đã thể hiện sâu sắc ý nghĩa của văn kiện: Khẳng định Việt Nam là một quốc gia độc lập, tự do. Dân tộc Việt Nam đã hoàn toàn thoát khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp và phát xít Nhật.

2. Tây tiến

Tây Tiến là một đơn vị quân đội được thành lập vào đầu năm 1947 với nhiệm vụ chính là hỗ trợ bộ đội Lào, bảo vệ biên giới giữa Việt Nam và Lào, và tiêu diệt lực lượng quân đội Pháp ở Thượng Lào và miền Tây Bắc Việt Nam.

Khu vực hoạt động của đoàn quân Tây Tiến khá rộng lớn, bao gồm các tỉnh Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình, miền Tây Thanh Hóa và cả Sầm Nưa (Lào). Chiến sĩ Tây Tiến chủ yếu là thanh niên Hà Nội, trong đó có nhiều học sinh, sinh viên tham gia vào cuộc chiến với những điều kiện vô cùng khắc nghiệt, thiếu thốn về vật chất, cùng với dịch bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Mặc dù vậy, họ vẫn sống lạc quan và chiến đấu dũng cảm. Sau một thời gian hoạt động ở Lào, đoàn quân Tây Tiến đã trở về Hòa Bình và thành lập Trung đoàn 52.

Vào cuối năm 1948, Quang Dũng chuyển sang một đơn vị quân đội khác. Không lâu sau khi rời khỏi đơn vị cũ, tại Phù Lưu Chanh, Quang Dũng sáng tác bài thơ 'Nhớ Tây Tiến'. Tây Tiến, nơi mà đoàn quân đang dốc hết sức lực để bảo vệ đất nước và hỗ trợ bạn bè.

3. Việt Bắc

'Việt Bắc' là tên gọi của khu vực ở phía bắc miền Bắc Việt Nam, là một trong những khu vực có hoạt động cách mạng trong cuộc kháng chiến chống Pháp.

'Việt Bắc' không chỉ gợi nhớ về vẻ đẹp tự nhiên của quê hương mà còn về sự đoàn kết mạnh mẽ của Trung ương, Chính phủ, Bác Hồ, những người cách mạng và nhân dân tại đây đã cùng nhau tạo ra những chiến công hùng hậu.

Nhằm kỷ niệm những sự kiện và những cảm xúc trong thời kỳ kháng chiến gian khổ nhưng hào hùng, cũng như để tôn vinh tinh thần đoàn kết và lòng yêu nước trong kháng chiến ở Việt Bắc.

Hai từ 'Việt Bắc' như một biểu tượng của lòng trung thành sâu sắc của nhà thơ - một chiến sĩ cách mạng đối với đất nước. Đồng thời, đó cũng là lời nhắn nhủ của nhà thơ: Hãy luôn nhớ và tiếp tục phát huy truyền thống anh hùng không bao giờ phai mờ, tinh thần kiên trì của cách mạng và tình yêu bền chặt của dân tộc.

4. Tiếng hát con tàu

Hình ảnh của con tàu là biểu tượng của lòng khao khát ra khơi, của ước mơ vươn xa, của những lý tưởng to lớn mà đất nước, nhân dân và tác giả đều hướng tới. Điểm đến của con tàu ấy là một cuộc sống mở cửa, phát triển và tự do, cũng như là nguồn cảm hứng cho nghệ thuật sáng tạo.

Tiếng hát thể hiện sự say mê, sự nhiệt huyết của tâm hồn khi tìm được hướng đi trong hành trình đến với nhân dân và đất nước.

Tiếng hát của con tàu chính là tiếng hát của tâm hồn nhà thơ - một tâm hồn đầy khát vọng và niềm tin vào lý tưởng, vào một cuộc sống mới. Tâm hồn ấy đã biến thành con tàu, bắt đầu cuộc hành trình đến với Tây Bắc, đến với nhân dân, đến với nguồn cảm hứng sáng tạo nghệ thuật.

5. Sóng

- Sóng là biểu tượng tinh tế của tâm trạng của phụ nữ đang yêu, là sự hiện hình, biểu tượng của nhân vật trữ tình.

- Sóng và em, em và sóng. Hai hình tượng riêng biệt nhưng hòa quyện vào nhau, đôi khi tách rời để soi chiếu lẫn nhau, đôi khi lại hoà quyện để tạo ra âm nhạc tương hợp. Hai hình tượng ấy kết nối, gắn bó như hình với bóng.

- Tác giả sử dụng hình ảnh sóng để diễn đạt những cảm xúc, sự phong phú của tình yêu trong trái tim. Đặc biệt, bài thơ vẽ nên vẻ đẹp tâm hồn sâu lắng, niềm khao khát yêu thương mãnh liệt của phụ nữ về một tình yêu chân thành, bền vững.

6. Đàn guitar của Lor-ca

Dòng đời của Lor-ca gắn liền với âm nhạc của đàn guitar. Đó chính là biểu tượng cho sự kiên trì và đam mê nghệ thuật của ông.

Nhan đề 'Đàn ghi ta của Lor-ca' là một sự tôn trọng và biểu hiện lòng ngưỡng mộ của Thanh Thảo dành cho tài năng nghệ sĩ.

7. Ai là người ban tặng tên cho dòng sông này?

Một truyền thuyết tuyệt vời kể về người dân yêu quý dòng sông, cho thấy sự tận tụy và sáng tạo của họ trong việc tạo ra văn hóa và lịch sử cho miền đất này.

Bài ký lý về việc đặt tên cho dòng sông không chỉ nhấn mạnh vào vẻ đẹp và hương thơm của nó mà còn gợi lên sự biết ơn và tự hào về quê hương của những người dân bản xứ.

8. Đám Rơm Và Sức Mạnh Tình Thương

Ý Nghĩa Đằng Sau 'Đám Rơm Và Sức Mạnh Tình Thương'

Tiêu Đề 'Đám Rơm Và Sức Mạnh Tình Thương' Tượng Trưng Cho Sự Quan Trọng Của Tình Yêu Thương Trong Gia Đình. 'Rơm' Được Liên Kết Với Những Điều Bình Dân, Tuy Nhỏ Nhoi Nhưng Lại Có Giá Trị Vô Hạn. Trong Cốt Truyện, Hành Động 'Nhặt' Được Coi Là Biểu Hiện Của Sự Cần Mẫn Và Quan Tâm Đến Những Điều Bình Dân.

Tuy Nhiên, 'Vợ' Được Đánh Giá Cao Trong Gia Đình, Là Nền Tảng Xây Dựng Tổ Ấm. Trong Tác Phẩm, Gia Đình Tràng, Khi Có Mặt Của 'Vợ', Đã Tạo Ra Một Môi Trường Gắn Kết, Ấm Cúng, Và Chăm Sóc Cho Tổ Ấm Của Họ.

Do Đó, Tiêu Đề 'Đám Rơm Và Sức Mạnh Tình Thương' Không Chỉ Tập Trung Vào Sự Khốn Cùng Trong Thời Kỳ Nạn Đói 1945 Mà Còn Thể Hiện Sự Quý Trọng, Sức Mạnh Và Tầm Quan Trọng Của Tình Yêu Gia Đình Trong Các Thời Kỳ Khó Khăn.

9. Rừng Xà Nu - Biểu Tượng Sức Mạnh Tinh Thần

Ý Nghĩa Sâu Sắc Của 'Rừng Xà Nu'

Tả Thực: Cây Xà Nu - Một Biểu Tượng Của Sức Sống Bất Khuất Trong Rừng Tây Nguyên. Loài Cây Này Không Chịu Khuất Phục Trước Bất Kỳ Biến Đổi Thời Tiết Nào, Luôn Gắn Bó Với Cuộc Sống Của Người Dân Địa Phương.

Biểu Tượng: Rừng Xà Nu, Qua Sự Sống Của Cây Xà Nu, Đại Diện Cho Tinh Thần Kiên Cường Và Sức Mạnh Không Khuất Phục Của Người Dân Tây Nguyên Trong Cuộc Chiến Chống Mỹ.

10. Những Đứa Con Trong Gia Đình - Hành Trình Tìm Kiếm Ước Mơ

Nguyễn Thi, một nhà văn bản xứ Nam Bộ, với những con người chan hòa, yêu đời, và đầy lòng dũng cảm trước kẻ thù.

Truyện 'Những Đứa Con Trong Gia Đình' mang đậm tinh thần cách mạng, được viết trong những ngày đấu tranh ác liệt chống lại quân Mỹ.

Nội dung kể về gia đình của anh Việt, người sống trong tình thế khó khăn và sự hy sinh cao cả trong cuộc chiến tranh.

Nhan đề của truyện làm nổi bật sự gắn kết, tình thương gia đình và lòng yêu nước, tinh thần cách mạng của những người dân miền Nam.

Mỗi thành viên trong gia đình như một đại dương, mang trong mình những giá trị truyền thống và lòng yêu nước bất diệt.

11. Khám Phá Vẻ Đẹp Sâu Sắc

“Khám Phá Vẻ Đẹp Sâu Sắc” - Sự Kỳ Vọng Trong Tầm Nhìn

Truyện Mở Màn Bằng Hình Ảnh Tuyệt Đẹp Của Chiếc Thuyền Trong Biển Sáng Sớm, Đồng Thời Làm Nổi Bật Sự Đau Đớn Và Phũ Phàng Của Cuộc Sống.

Vẻ Đẹp Ngoại Cảnh Đối Lập Với Hiện Thực Phũ Phàng, Nhấn Mạnh Sự Cần Thiết Của Một Tầm Nhìn Đa Chiều Và Trung Thực Đối Với Cuộc Sống.

“Khám Phá Vẻ Đẹp Sâu Sắc” - Sự Gắn Bó Giữa Nghệ Thuật Và Đời Sống

“Chiếc thuyền ngoài xa” - Hình Ảnh Sâu Sắc Về Tình Thương

12. Hồi Tưởng Về Hà Nội

“Hồi Tưởng Về Hà Nội” - Sự Hòa Quyện Giữa Văn Hóa Và Con Người

Truyện Tập Trung Vào Nhân Vật Bà Hiền, Một Biểu Tượng Của Văn Hóa Hà Nội

Nhân Vật Bà Hiền Trong “Hồi Tưởng Về Hà Nội” - Tinh Hoa Của Phố Phường

Trong tập truyện “Hà Nội trong mắt tôi” của Nguyễn Khải, truyện ngắn “Một người Hà Nội” đặt ra một biểu tượng sâu sắc về con người và đất nước Hà Nội.

Nhà văn Nguyễn Khải đã gửi gắm nhiều ý nghĩa sâu sắc vào nhan đề “Một người Hà Nội”, thể hiện tình yêu và trân trọng đối với những giá trị văn hóa và con người Hà Nội.

13. Phương Thuốc

“Phương Thuốc” - Một Mảnh Ghép Trong Cuộc Sống

Nhan đề “Phương Thuốc” đề cập đến chiếc bánh bao tẩm máu người, một biểu tượng của phương thuốc mê tín truyền thống, thể hiện sự mê tín và hy vọng trong cuộc sống.

Thuốc - Biểu Tượng của Căn Bệnh Tinh Thần và Chính Trị

Chiếc bánh bao tẩm máu người không chỉ là phương thuốc chữa bệnh lạc hậu mà còn là biểu tượng cho sự u mê và mất đi lý trí của nhân dân Trung Quốc trong chính trị cũng như trong cuộc cách mạng.

Tầng nghĩa của nhan đề “Thuốc” và hình ảnh chiếc bánh bao tẩm máu người thể hiện sâu sắc về bất hạnh và bi kịch của dân tộc Trung Hoa trong thời kỳ cận đại.

Số Phận Con Người - Khám Phá Bất Hạnh và Niềm Tin

Trong tác phẩm này, tác giả khám phá về nỗi đau và mất mát của con người sau chiến tranh, nhưng vẫn duy trì niềm tin vào tính cách kiên cường và nhân hậu của người Nga.

Tác Động của Số Phận Con Người

Hai con người, Xô-cô-lốp và bé Va-ni-a, đều chịu tác động của số phận trong bối cảnh chiến tranh. Mặc dù họ liên kết qua mối quan hệ cha con, nhưng số phận đã làm cho họ trở thành đồng điệu trong đau thương và bi kịch của cuộc sống.

Số phận không chỉ là kết quả của định mệnh mà còn là sản phẩm của hành động con người.

Hạnh phúc của con người phụ thuộc vào chính họ.

Con người có khả năng vượt qua những thử thách của số phận bằng ý chí, quyết tâm, lòng nhân ái và niềm tin vào tương lai.

15. Người và Biển

Tác phẩm này mang tên rất ý nghĩa, thể hiện sự cao quý của con người lao động. Việc đặt người (lao động) bên cạnh biển (thiên nhiên) nhấn mạnh sự phồn thịnh và vĩ đại của con người trong mối quan hệ với tự nhiên, cho thấy sức mạnh và tầm vóc của con người khi đối diện với cuộc sống đầy khó khăn và thách thức.

Nhan đề này mang tính biểu tượng cao, chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc.

16. Hồn Trương Ba da hàng thịt

Lưu Quang Vũ (1948-1988) là một tác giả nổi tiếng của Việt Nam, để lại nhiều tác phẩm ấn tượng trong văn học và nghệ thuật. Trong số đó, vở kịch “Hồn Trương Ba da hàng thịt” nổi bật với sự độc đáo không chỉ về nội dung mà còn về tên gọi, gợi lên sự tò mò về câu chuyện.

Nhan đề Hồn Trương Ba, Da Hàng Thịt ngay lập tức đưa độc giả đến hai khía cạnh quan trọng của con người: hồn và thân xác. Trong khi thân xác là một hiện thực rõ ràng, thì hồn lại là một khái niệm trừu tượng. Mặc dù không thể nhìn thấy linh hồn, nhưng chúng ta tin rằng nó tồn tại trong thân xác. Trong vở kịch này, hồn Trương Ba đại diện cho thế giới tâm hồn, trong khi da hàng thịt tượng trưng cho vẻ bề ngoài. Sự đối lập giữa hai yếu tố này phản ánh mâu thuẫn bên trong con người.

Nếu da hàng thịt biểu thị vẻ bề ngoài, thì hồn Trương Ba đại diện cho thế giới tâm hồn. Trong xã hội, thường được nhắc nhở rằng không nên đánh giá con người qua vẻ bề ngoài vì không thể nhìn thấy bản chất của họ. Hồn Trương Ba, tượng trưng cho vẻ đẹp thanh tao, tương phản với bề ngoài xấu xa của thân xác. Mặc dù hai khía cạnh này trái ngược nhau, nhưng trong vở kịch, chúng lại phải cùng tồn tại, tương hỗ nhau.

Tên của vở kịch nêu lên những mâu thuẫn và xung đột bên trong con người. Nó phản ánh cuộc sống của những người phải đối mặt với hoàn cảnh khắc nghiệt, khi họ có thể thể hiện cả những hành động thô tục, giả dối và những tâm hồn tươi sáng. Tác giả phê phán xã hội không cho phép con người sống chân thực với bản thân mình. Ông muốn truyền đi thông điệp rằng, dù ở hoàn cảnh nào, con người cũng cần phải kiểm soát bản thân, tránh xa những lối sống thô tục để duy trì tính thanh cao, trong sáng.

Khi đọc Hồn Trương Ba, Da Hàng Thịt, người đọc có thể nhận ra phản ánh của bản thân trong đó. Đặc biệt, qua ý nghĩa của tiêu đề và cái chết của nhân vật Trương Ba, ta cảm nhận được mong muốn sống chân thành của con người, dù trong hoàn cảnh nào. Chết không phải là sự kết thúc, mà là cơ hội để tìm thấy sự tự do, thoải mái và tinh thần của chính mình.

17. Người Lái Đò Sông Đà

Nhan đề “Người lái đò sông Đà” gợi lên hình ảnh của một người dũng cảm, luôn chèo lái con thuyền trên dòng sông Đà. Người lái đò không chỉ là một lao động bình thường, mà còn là một nghệ sĩ tài ba, biết cách chiến thắng và thuần phục dòng sông Đà hung dữ. Tiêu đề này nhấn mạnh vẻ đẹp và sức mạnh của việc chinh phục thiên nhiên, xây dựng cuộc sống hùng vĩ cho những người lao động vùng Tây Bắc đầy thách thức.