Buzz
Đề bài: Ý nghĩa của tiếng chửi trong Chí Phèo
3 ví dụ về ý nghĩa của tiếng chửi trong Chí Phèo
Mẫu số 1: Ý nghĩa của tiếng chửi trong Chí Phèo
'Hắn chửi mãi không ngớt. Mỗi khi say rượu, lời chửi lại càng tràn lan. Ban đầu, hắn chỉ chửi trời. Có gì đâu? Trời có là của riêng ai sao? Rồi hắn chửi đời. Cũng không có gì lạ: đời là một cái gì đó tồn tại nhưng cũng không thuộc về ai. Tức giận, hắn chửi ngay cả làng Vũ Đại. Nhưng trong làng, ai cũng nghĩ 'Chắc hắn không nói về tôi!'. Không ai dám phản ứng...'
Nam Cao đã khắc họa hình ảnh ban đầu của Chí Phèo trong truyện ngắn của mình một cách sống động - lời chửi nổi loạn không ngừng của anh. Suốt cả câu chuyện, Chí Phèo bị ép buộc phải chửi rất nhiều, không dứt điểm:
'Hắn chửi trời và đời. Hắn chửi cả làng Vũ Đại. Hắn chửi tất cả những đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng cũng mặc, ai mà hoài hơi, tức mình hắn chửi đứa nào đẻ ra chính hắn, lại càng không ai cần! Và hắn lấy thế làm ức lắm; bởi vì người ta không thể chửi nhau một mình; chửi nhau một mình thì còn văn vẻ gì!'...
Tuy nhiên, từ đầu đến cuối truyện ngắn 'Chí Phèo', ngoại trừ cái câu 'Mẹ kiếp!' được đôi lần nhắc đến khi Chí Phèo chửi đổng (chửi chả nhằm vào ai cả một cách có chủ đích), Nam Cao toàn dùng câu gián tiếp (indirect speech) mỗi khi nói về cái sự chửi của Chí, thành ra người đọc chỉ biết là Chí đã chửi, chửi rất nhiều, nhưng cụ thể hắn chửi như thế nào thì chẳng ai biết cả.
Nếu ai đó đã từng xem phim 'Làng Vũ Đại ngày ấy' thì còn có dịp nghe Chí Phèo chửi: Mẹ cha con đĩ dại! Mẹ cha thằng dê già! Cha mấy đời con đĩ Nở... vân vân và vân vân. Nhưng 'Làng Vũ Đại ngày ấy' không phải là 'Chí Phèo', và người viết kịch bản cho 'Làng Vũ Đại ngày ấy' cũng không phải là Nam Cao, vì vậy những câu chửi đấy không đủ độ tin cậy (và cũng không xác đáng) để được bàn luận ở đây bởi trong bài viết này, chúng ta chỉ xem xét nguyên bản của nhân vật trong tác phẩm của Nam Cao mà thôi; vả lại, những câu chửi của Chí Phèo trong 'Làng Vũ Đại ngày ấy' cũng rất vô lý và vô lối, do đó chúng không thể là lời giải cho bài toán được đặt ra ở tiêu đề bài viết.
Nhưng thôi, cái chuyện đó để lát nữa bàn sau, việc trước mắt là phải tìm cho ra xem Chí Phèo đã chửi như thế nào. Lấy tỉ dụ việc Chí Phèo chửi làng Vũ Đại nhé, mọi người bảo Chí Phèo sẽ chửi làng Vũ Đại ra làm sao? 'Mẹ cha làng Vũ Đại', 'Tiên sư làng Vũ Đại' (hoặc đại loại như thế) chăng? Điều đó là không thể nào, bởi lẽ:
Đầu tiên, khi Chí Phèo chửi, người ta thường nghe những lời đầy tức giận nhưng không hẳn là hướng về làng Vũ Đại mà là hướng về những kẻ mà Chí cho là đã đẻ ra làng Vũ Đại. Nhưng việc này lại khiến Chí Phèo gặp khó khăn, bởi vì không ai trong làng Vũ Đại dám đối mặt với sự phẫn nộ của Chí Phèo.
Thứ hai, Nam Cao là một nhà văn thông thái, anh không thể không biết về quy tắc căn bản trong việc chửi nhau là phải chửi những người cùng đẳng cấp. Thậm chí, trong làng Vũ Đại, ngay cả những kẻ như Ba Giai và cô bán vải ở chợ Đồng Xuân cũng tuân thủ quy tắc này. Do đó, Chí Phèo không thể chửi một cách vô lý như vậy như mô tả ở phần trước.
Vậy nên, khi Chí Phèo chửi, có thể những lời lẽ như 'đồ tồi', 'đồ khốn', 'đồ mất dậy' sẽ phản ánh chính xác hơn tình hình thực tế, vì chúng nhắm trực tiếp vào đối tượng mà Chí Phèo đang tức giận. Tuy nhiên, việc sử dụng những lời này cũng không đảm bảo rằng ai đó sẽ biết Chí đang chửi họ, và điều này có thể tạo ra những hệ luỵ không mong muốn.
""""--- Hết bài 1 """"-
Sau khi tham khảo bài phân tích về ý nghĩa tiếng chửi của Chí Phèo, bạn có thể đọc thêm về các nhan đề và ý nghĩa của tác phẩm Chí Phèo trong bài Tác phẩm Chí Phèo từng có những nhan đề nào? Ý nghĩa nhan đề Chí Phèo? hoặc xem Phân tích về tấn bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của nhân vật Chí Phèo để chuẩn bị cho môn Ngữ văn lớp 11 của bạn.
Bài mẫu số 2: Ý nghĩa tiếng chửi của Chí Phèo
Trong văn học Việt Nam, có những tác giả đã thể hiện vị thế của mình qua sự sáng tác to lớn như Nguyễn Du với Truyện Kiều hoặc Tố Hữu, Nguyễn Tuân với việc phản ánh những sự kiện lớn của đất nước. Tuy nhiên, cũng có những nhà văn chỉ cần một chi tiết nhỏ để ghi dấu trong lòng độc giả, và Nam Cao là một trong số đó. Như Macxim Gorki đã nói: 'Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn.'
Mọi người thường nghĩ rằng để tạo ra một tác phẩm vĩ đại, cần phải tìm kiếm từ những điều lớn lao, xa xôi. Tuy nhiên, những nhà văn lớn thường tìm ra nghệ thuật cao quý từ những chi tiết nhỏ, bình thường nhất. Những chi tiết nhỏ này mang lại giá trị nghệ thuật đặc biệt, góp phần làm nên tài năng của nhà văn.
Chí Phèo là một biểu tượng nghệ thuật về người nông dân từ thiện trở thành ác quỷ và bị xã hội loài người ruồng bỏ, trở về với bi kịch của khao khát 'lương thiện'. Bi kịch của Chí Phèo được Nam Cao thể hiện qua một chi tiết nhỏ nhưng sâu sắc, về cô đơn và bị ruồng bỏ.
Trong trạng thái say sưa, Chí Phèo chửi, bắt đầu từ việc chửi trời và đời, sau đó chửi cả làng Vũ Đại, và cuối cùng chửi những người không chửi lại với hắn. Nhưng lời chửi của hắn lại chỉ gây ra sự cô đơn và bất lực.
Nam Cao đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ trực tiếp và gián tiếp để tạo ra hiện tượng đa thanh và đa nghĩa trong đoạn mở đầu truyện. Lời kể khách quan kết hợp với nhận xét của tác giả và lời nhủ thầm của dân làng tạo ra một bức tranh sống động về cô đơn và sự bất lực của Chí Phèo.
Nhờ tính đa thanh của giọng điệu, tiếng chửi của Chí Phèo không chỉ là biểu hiện của sự bất mãn mà còn là tiếng kêu cứu của một con người bị ruồng bỏ bởi xã hội vô nhân đạo. Đằng sau lời văn lạnh lùng là tấm lòng xót thương sâu sắc của nhà văn dành cho nhân vật và xã hội.
Tóm lại, đoạn văn mở đầu bằng lời chửi của Chí Phèo không chỉ làm nổi bật nét nghệ thuật và kết cấu, mà còn chứa đựng giá trị tư tưởng và nghệ thuật sâu sắc của Nam Cao. Đọc kỹ, người đọc sẽ khám phá được những suy nghĩ sâu xa hơn về tác phẩm 'Chí Phèo'.
'Chi tiết nhỏ tạo nên vĩ đại'. Chi tiết 'tiếng chửi' của Chí Phèo là một phần quan trọng trong thành công của Nam Cao. Nó đã phản ánh chân lý nghệ thuật: tìm thấy cái bình thường trong điều phi thường và khám phá cái phi thường trong điều bình thường. Chỉ có nhà văn lớn mới có thể làm được điều đó.
Bài mẫu số 3: Ý nghĩa của tiếng chửi trong Chí Phèo
Nam Cao được đánh giá cao với tư cách là một nhà văn hiện thực. Cùng với Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, tác phẩm của Nam Cao đã đóng góp quan trọng trong việc phê phán văn học hiện thực (1930-1945).
Chửi là một trong những hành vi ngôn ngữ phổ biến của con người. Trong các hành vi ngôn ngữ, chửi được coi là một trong những hành vi quan trọng. Nó không chỉ là biểu hiện của cảm xúc mà còn là cách để thể hiện sự phản ứng và giảm bớt căng thẳng. Trong truyện 'Chí Phèo' của Nam Cao, việc phân tích hành vi ngôn ngữ của nhân vật mang lại cái nhìn sâu sắc từ góc độ hành vi và ngôn ngữ.
Theo từ điển Tiếng Việt, chửi là việc thốt ra những lời lăng mạ và xúc phạm nhằm làm nhục đối phương [1].
Phạm Văn Tình cho rằng: 'Khi đạt đến cực điểm của sự tức giận, con người thường thốt ra những lời lăng mạ, những lời chửi (đi kèm với những từ ngữ thô tục)' [2].
Nguyễn Thị Tuyết Ngân đưa ra quan điểm khác: 'Chửi là một hành vi ngôn từ phản chuẩn, được sử dụng để phản ứng và giảm bớt căng thẳng tinh thần của người chửi, đồng thời làm mất uy tín của người bị chửi' [3].
Thực tế, hành vi chửi không chỉ đơn thuần là để xả stress. Trong 'Chí Phèo', chửi của nhân vật mang nhiều ý nghĩa sâu sắc hơn thế.
Không có cuộc 'chửi nhau' trực tiếp nào trong 'Chí Phèo'. Phần lớn thời điểm Chí Phèo chửi chỉ được kể qua lời của tác giả. Điều này giúp làm giảm tính gay gắt và xúc phạm đối với người bị chửi.
Trong hành vi ngôn ngữ, cả người nói và người nghe đều quan trọng. Trong 'Chí Phèo', việc thay đổi vai trò giữa người nói và người nghe trong hành vi chửi tạo ra sự hấp dẫn đặc biệt.
- Đồ phản trắc! Đồ bất lương! Đồ giết chồng!
(Giữa đêm; trang 449)
Hoặc:
- Ôi bà ơi, con đi ra ngoài!
- Đi ra ngoài! Đi ra ngoài mãi đi! Mai mày không trả tiền tao, tao đào mả mày lên đấy.
Cái loài này chỉ biết ăn đứa khác!
(Bần hèn; trang 10)
Vì thế, chúng tôi tin rằng trong lời chửi của Chí chứa đựng nhiều cảm xúc hơn thế.
Thực sự, đến lúc đó trong cuộc đời với bao phen đau khổ về cả tinh thần lẫn thể xác, đến nỗi phải 'ngồi tù', đến nỗi cái khuôn mặt 'nó không còn giống mặt người' nữa. Và để sống sót chỉ còn một công việc là 'vòi tiền bằng cách chửi bới'. Để có thể vòi tiền bằng cách chửi bới, 'đe doạ', 'bắt nạt' thì phải có rượu, phải say! Hơn nữa, 'chưa từng một lần hắn tỉnh...', vậy liệu hành động chửi bới kia có phải chỉ là phản ứng 'khi sự tức giận đạt đến đỉnh điểm' hay không?
Đầu tiên, việc mắng mỏ quả thực là cách 'thể hiện một cách tích cực sự không hài lòng'. Trong tất cả các truyện ngắn của Nam Cao, việc sử dụng ngôn ngữ mắng mỏ được thực hiện với một tần suất khá cao (91 lần [5]). Và nhiều lần Nam Cao đã cho các nhân vật của mình 'phun ra những lời nguyền rủa, lời mắng mỏ' và 'kèm theo đó là những từ tục tĩu'. Ví dụ:
- Đám quân ăn cướp! Đám quân giết người! Mày muốn ngồi tù thì hỏi bà chứ!
(Giữa đêm tối; trang 449)
Hoặc:
- Thậm chí chó cũng không muốn ngửi nó!...
(Xây tổ; trang 326)
Nhưng đối với Chí Phèo, việc nổ ra lúc giận dữ và mắng mỏ có lẽ chỉ xảy ra ít lần, sau khi Chí 'trải qua thời gian ở tù'... Nam Cao đã viết: 'lúc đó anh đến ở nhà Lí Kiến...'. Sau đó, sau một thời gian 'Chí bị giam giữ'; 'anh ra tù vài năm sau mới được trở về'; 'về hôm nọ đã uống say rượu và ăn thịt chó gà' sau đó 'đến cổng nhà Bá Kiến gọi tên tục ra và mắng mỏ'. Đó là lần đầu tiên Chí Phèo mắng mỏ. 'Quả thật là ồn ào!'. Chí Phèo đã mắng ra trò. Và hẳn cũng phải kèm theo 'những từ tục tĩu'. Vì Nam Cao đã viết rất rõ: 'Nhưng mà mắng mới sướng miệng thế nào! Mới hứng khởi thế nào!'. Mắng mỏ đến mức mà người dân thường nói: Lần này ông Bá Kiến này con cháu mày còn dám ra mặt đâu! Mả tổ mả tiên xấu hổ lên hết rồi!', vậy nên chắc chắn phải là 'những lời lăng mạ nặng nề' lắm!
Một hành động ngôn ngữ không chỉ liên quan đến người nói và người nghe, mà còn chặt chẽ với ngữ cảnh. Trong ngữ cảnh rộng lớn của xã hội Việt Nam những năm trước Cách mạng, phản ứng để thể hiện sự tức giận của con người trước sự bất công là điều không thể tránh khỏi. Trong bối cảnh của tác phẩm Chí Phèo, không thể lặng im, phải phản kháng, phản kháng mạnh mẽ trước sự bất công, không lý do đến tàn bạo khi Chí Phèo bị đẩy vào bước đường cùng và chỉ còn cách rạch mặt để sống. Vì vậy, việc mắng mỏ có lẽ là phản ứng tự nhiên nhất. Vì vậy, khi Chí Phèo mắng mỏ, cả làng Vũ Đại - họ mới 'hoan hô' vô cùng... Rõ ràng hành vi mắng mỏ đã đóng góp không ít vào việc xây dựng nhân vật cũng như truyền đạt sâu hơn về tư tưởng và ý đồ nghệ thuật của tác giả!
Thứ hai, mắng mỏ là cách Chí thể hiện sự tồn tại của mình, sự hiện diện của mình trong xã hội của làng Vũ Đại.
Sau khi mắng mỏ 'ấn tượng và ồn ào như chợ' đó, Chí Phèo đã trở thành 'đồng bào' của Bá Kiến. 'Lúc ấy mới hai bảy hai tám tuổi'...
'Bây giờ hắn đã trở thành con người vô định rồi...'. 'Bao nhiêu việc hành hạ, phá phách, đâm chém, hãm hại người khác được giao cho hắn làm'. 'Hắn nhớ rõ ràng có lần hắn hai mươi tuổi, sau đó hắn bị giam giữ, sau đó dường như hắn đã đánh mất đúng không?'. 'Bởi vì từ đó, hắn luôn say sưa'. 'Hắn không hiểu rằng hắn là một tên ác quỷ của làng Vũ Đại'. 'Tất cả mọi người đều sợ hắn và lánh xa hắn mỗi khi hắn qua lại...'. 'Vì vậy, dù hắn có mắng mỏ hay không cũng không quan trọng với hắn'. Có lẽ Chí Phèo đã cảm thấy quá cô đơn trong cuộc chiến của bản thân để tồn tại. Chí uống rượu, phá phách và mắng mỏ, nhưng dường như Chí đang cô đơn một mình. Và chỉ có thể mắng mỏ, bởi vì Chí không biết hát ('nếu hắn biết hát thì có lẽ hắn không cần phải mắng mỏ'). Hát hay mắng mỏ với Chí thì cũng không khác gì - đều là tiếng kêu lên của sự cô đơn! Vậy nên, ở đây mắng mỏ không phải là biểu hiện của sự tức giận - mà là cách Chí chứng tỏ sự tồn tại, sự hiện diện của mình trong cuộc sống này, với làng Vũ Đại đã sinh ra Chí!
Thứ ba, việc mắng mỏ của Chí Phèo không chỉ để khẳng định sự tồn tại, mà còn để khẳng định vị thế xã hội của hắn. Trong văn hóa Việt Nam, chỉ những người có vị thế cao (chức vụ cao, tuổi già, ông bà, cha mẹ...) mới 'được phép' mắng mỏ. Và những người bị mắng mỏ thường là những người có vị thế xã hội thấp (nhân viên, con cháu...). Mắng mỏ là cách để thể hiện bản thân, khẳng định bản thân. Ông bà ta có câu 'Muốn nói không làm chồng mà nói, muốn nói ngoa làm cha mà nói'. Theo quan điểm của người Việt, 'nói không' và 'nói ngoa' đối với ai đó cũng là cách làm giảm uy tín, danh dự của họ (tức là mắng mỏ họ). Và thậm chí ngay cả những người không xứng đáng bị mắng mỏ, thì những người có vị thế cao hơn vẫn có thể mắng mỏ. Vì vậy, việc mắng mỏ của Chí Phèo ('hắn tự cho mình là người hùng, dũng cảm vì dám đấu tranh với thế hệ cha con nhà Bá Kiến hàng đời làm chủ...'; và vì hắn 'đã phá hủy bao nhiêu dự án, phá vỡ bao nhiêu hạnh phúc, đè nén bao nhiêu niềm vui...', đến nỗi 'tất cả mọi người đều sợ hắn...') có thể là cách để khẳng định vị thế 'cao hơn người' của hắn?
Cuối cùng, trong văn hóa ứng xử của người Việt, chửi và bị chửi là việc kinh tởm nhất. Vì 'một điều nhịn, chín điều lành', 'nhịn mày bảo tao'. Vì vậy, chửi và bị chửi là điều mà người Việt ghét nhất. Chỉ khi có người đáp trả lại lời chửi thì mới thể hiện được việc chửi. 'Vì không ai có thể tự chửi một mình'! Trong Chí Phèo, việc Chí luôn liên quan đến việc chửi, nhưng rõ ràng Chí chưa bao giờ chửi trực tiếp nhau - tức là không có chửi nhau. Có nghĩa là không có hành vi làm mất danh dự. Vì vậy, khái niệm về chửi mà chúng ta luôn hiểu, cũng như quan niệm về hành vi chửi của Chí Phèo có lẽ cần được xem xét lại.
Như vậy, hành vi chửi của Chí Phèo không chỉ là cách thể hiện sự giận dữ bằng lời lẽ cay độc, không chỉ là phản ứng không phù hợp với văn hóa, mà chửi còn là cách khẳng định sự tồn tại, sự hiện diện và vị thế của bản thân. Điều này có thể cũng là cách mà Chí Phèo muốn 'hòa hợp với mọi người'. Và trong suốt tác phẩm (mặc dù vậy), Chí cũng chưa từng chửi trực tiếp nhau. Nhìn sâu vào tác phẩm và tâm hồn của Chí, rõ ràng đây không phải là tiếng chửi, mà là tiếng lòng từ trái tim bị đè nén và nó bùng lên thành tiếng kêu thương đau đớn với hình thức biểu đạt cay độc (mà chỉ có Nam Cao mới làm được) đó là tiếng chửi. Vì vậy, mặc dù chửi, chúng ta vẫn cảm thấy thương, vẫn cảm thấy đau khổ, vẫn cảm thấy buồn phiền... dù những trang viết của Nam Cao đã cách xa chúng ta gần thế kỉ.
""""" Hết """""
Tham khảo 3 bài mẫu phân tích ý nghĩa tiếng chửi của Chí Phèo trong truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nam Cao, các bạn có thể hiểu rõ hơn về giá trị tư tưởng nghệ thuật độc đáo và tinh thần nhân đạo của tác giả. Tiếp theo, để ôn luyện kiến thức, rèn kỹ năng viết bài, chuẩn bị tốt cho các bài tập làm văn, bài kiểm tra trên lớp, các bạn có thể tham khảo bài Nhân cách nhà nho trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát, Tiếng cười trào phúng trong Hạnh phúc của một tang gia, Phân tích bài thơ Tự tình 2, Phân tích bút pháp kí sự của Lê Hữu Trác qua đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh,...
