Ý nghĩa và cách trang trí mâm ngũ quả trong ngày Tết

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết và chọn hoa quả tươi ngon

Mâm ngũ quả ngày Tết là một trong những phong tục truyền thống của người Việt trong dịp Tết Nguyên Đán. Mâm ngũ quả gồm 5 loại trái cây khác nhau với nhiều màu sắc rực rỡ, biểu tượng cho sự mong muốn về một năm mới tốt lành cho gia đình.

1. Phong tục bày mâm ngũ quả trong ngày Tết ở Việt Nam

Tầm quan trọng của mâm ngũ quả trong ngày Tết

Mâm ngũ quả bao gồm 5 loại quả đa dạng. Tùy thuộc vào vùng miền, gia đình sẽ chọn lựa mâm ngũ quả phản ánh bản sắc của họ. Trưng bày mâm ngũ quả là một hoạt động phổ biến trong trang trí Tết của người Việt.

Mâm ngũ quả xuất phát từ lễ Vu Lan trong đạo Phật. Hình ảnh mâm ngũ quả - “trái cây 5 màu” được đề cập trong kinh Vu Lan Bồn (Ullambana Sutra). Theo quan điểm Phật giáo, “trái cây 5 màu” là biểu tượng của “ngũ thiện căn”: tín, tấn, niệm, định, huệ.

PGS.TS Nguyễn Huy Thiệu - nguyên phó giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam giải thích rằng, mâm ngũ quả gồm 5 loại quả là biểu tượng của ngũ hành trong quan niệm dân gian. Con số 5, là số lẻ thuộc dương, tượng trưng cho sự phát triển và sinh sôi.

Với người Việt, số 5 trong mâm ngũ quả còn biểu tượng cho nguyện ước đón nhận 'ngũ phúc lâm môn':

• Phú quý - sung túc, giàu có, lộng lẫy
• Trường thọ - sống lâu, khỏe mạnh
• Khang ninh - an lành, yên bình, mạnh mẽ
• Hảo đức - có phẩm hạnh tốt, nhân từ, đạo đức
• Thiện chung - gặp may mắn, không gặp rủi ro, không khổ sở

2. Những điều cần biết khi bày mâm ngũ quả

Để có mâm ngũ quả đầy đủ, bạn cần chú ý những điều sau:

2.1. Lựa chọn hoa quả cho mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả ngày Tết bao gồm những trái cây gì? Tùy thuộc vào vùng miền, mỗi gia đình sẽ lựa chọn 5 loại trái cây với 5 màu sắc khác nhau để trưng bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trong phòng tiếp khách.

Khi chọn trái cây để bày mâm ngũ quả, hãy chọn những trái chín đẹp, không bị hỏng, không trầy xước, cuống xanh. Để có một mâm ngũ quả đẹp, hãy chọn những trái có màu sắc rực rỡ và tươi mới.

2.2. Điều kiêng kỵ khi sắp xếp mâm ngũ quả ngày Tết

Khi sắp xếp mâm ngũ quả, hãy chú ý đến những điều sau:

• Người miền Nam thường tránh cúng táo, lê, chuối… vì họ tin rằng đây là những loại trái cây không tốt cho sự nghiệp và thành đạt
• Không nên chọn những trái quá chín vì có thể dễ bị hỏng - biểu hiện điềm báo không tốt cho năm mới
• Bạn nên chuẩn bị mâm ngũ quả trước đêm 30 Tết
• Tránh sử dụng trái cây giả trong mâm ngũ quả

3. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết THEO từng vùng miền

Mỗi nơi có cách trang trí mâm ngũ quả ngày Tết khác nhau. Dưới đây là một số cách bài trí phổ biến ở ba miền Việt Nam.

3.1. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc

Đặc điểm mâm ngũ quả của miền Bắc:

Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường tuân theo nguyên tắc của ngũ hành trong văn hóa phương Đông. Mâm ngũ quả theo phong thủy thường được sắp xếp theo 5 màu: Kim - trắng, Mộc - xanh lá cây, Thủy - đen, Hỏa - đỏ, Thổ - vàng. Mâm ngũ quả miền Bắc thường bao gồm:

• Chuối xanh, được bày theo nải, tượng trưng cho sự sum vầy, hòa thuận
• Bưởi vàng - biểu tượng của sự giàu có, thịnh vượng, may mắn
• Quả Phật thủ, mang hương thơm dịu nhẹ, biểu tượng của sự bình an, thanh tịnh
• Quất cảnh và ớt đỏ được sắp xếp xung quanh, làm tôn lên sắc vàng, đỏ rực rỡ
• Dứa với hương thơm đặc trưng, thể hiện mong muốn cho một năm mới an lành, khỏe mạnh…

Cách sắp xếp mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc:

Trong mâm ngũ quả ở miền Bắc, nải chuối xanh thường được đặt ở dưới cùng để hỗ trợ các loại quả khác. Nải chuối như một bàn tay nâng đỡ, bảo vệ cho gia chủ.

Quả phật thủ, bưởi vàng thường được đặt ở giữa nải chuối. Các loại quả khác như ớt đỏ, đào, lê được bày xung quanh mâm ngũ quả sao cho hài hòa, cân đối. Người miền Bắc thường tránh dùng các loại quả có gai nhọn, mùi khó chịu vì tin rằng chúng sẽ mang lại vận rủi cho gia chủ.

Các loại trái cây trong mâm ngũ quả thường được chọn theo số lẻ, xếp đan xen và so le với nhau. Không nên rửa hoa quả bằng nước mà chỉ nên lau nhẹ nhàng để giữ quả tươi lâu.

3.2. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung

Đặc điểm mâm ngũ quả của miền Trung:

Vùng đất miền Trung thường gặp phải bão lụt, hạn hán và nhiều thiên tai, do đó các loại trái cây không phong phú như ở nhiều nơi khác. Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung thường khá đơn giản và là sự kết hợp của hai miền Bắc - Nam. Những loại trái này thường là cây trong vườn, không phụ thuộc vào mùa, miễn là gia chủ thành tâm.

Tại miền Trung, trong mâm ngũ quả thường có: 

• Cam - biểu tượng của sự thành công
• Dừa - ý nghĩa không thiếu, chuối - ý nghĩa che chở, sự sung túc, đùm bọc và gắn kết
• Xoài - mong muốn tiêu xài vừa đủ
• Đu đủ - thịnh vượng, đầy đủ
• Quýt - mang lại thành công, thành tựu trong năm mới
• Thanh long - biểu tượng của hạnh phúc, dưa, mãng cầu, sung, dưa hấu… 

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung:

Người miền Trung trang trí mâm ngũ quả khá đơn giản và không phức tạp. Họ sẽ đặt những quả to, nặng ở dưới cùng, những quả nhỏ được xếp đan xen lẫn nhau để tạo nên sự hài hòa hoàn hảo.

3.3. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam

Đặc điểm mâm ngũ quả của miền Nam:

Vùng đất Nam Bộ thường rất cầu kỳ trong việc trang trí mâm ngũ quả. Người dân miền Nam thường tỉ mỉ, cẩn thận khi chọn hoa quả và tránh những loại quả có âm điệu không tốt như lê (lê lết, dễ thất bại), chuối (chúi nhủi, không phất lên được), quýt (quýt làm cam chịu), táo - người miền Nam thường gọi là quả “bom”, sầu riêng - loại quả này có tên với ý nghĩa khá buồn…

Người Nam Bộ ít quan tâm đến màu sắc mà thường chọn quả theo cách phát âm. Theo Tiến sĩ lịch sử Hãn Nguyên Nguyễn Nhã, mâm ngũ quả tại vùng đất Nam Bộ thường bao gồm các quả tương ứng với cách phát âm “cầu sung vừa đủ xài” và có thể bổ sung trái dứa để thể hiện sự vững chãi, mong muốn con cháu phát triển.

Với mong muốn một năm sung túc, người Nam Bộ thường bày trí mâm ngũ quả ngày Tết cầu, dừa, đủ, xoài cùng các loại quả quen thuộc như:

• Mãng cầu - cầu chúc những điều tốt đẹp
• Sung - mong muốn sung túc
• Dừa - có âm tương tự như “vừa” với nghĩa không thiếu
• Đu đủ - mang lại sự phồn thịnh, đủ đầy
• Xoài - có âm na na như “xài” với ý nghĩa cả năm tiêu xài không thiếu thốn
• Đặc biệt, mâm ngũ quả của Nam Bộ thường có thêm cặp dưa hấu - tượng trưng cho sự viên mãn, tròn đầy

Cách làm mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam:

Người Nam Bộ thường xếp các quả nặng, to và màu xanh ở phía dưới. Bên trên là những quả chín, nhỏ xen kẽ nhau. Đặc biệt, họ thường trang trí mâm ngũ quả giống như một ngọn tháp. Hai bên mâm ngũ quả là cặp dưa hấu đẹp mắt.

 4. [Lưu ngay] Một số mẫu mâm ngũ quả tươi đẹp ngày Tết 

Bạn có thể tham khảo các mẫu mâm ngũ quả tươi đẹp ngày Tết và ý nghĩa dưới đây:

Dịp lễ Tết là thời điểm để gia đình quây quần, nghỉ ngơi và sum họp bên nhau. Gia đình có thể du lịch vào dịp Tết và tận hưởng khoảnh khắc gắn kết, sum vầy. Nằm tại những thiên đường biển đẹp bậc nhất Việt Nam, Vinpearl hứa hẹn sẽ đem đến cho bạn và những người thân yêu một kỳ nghỉ trong mơ đầy hứng khởi vào dịp đầu năm.

Tại các khách sạn/resort của Vinpearl Nha Trang, Vinpearl Phú Quốc, Vinpearl Nam Hội An và nhiều địa điểm khác, du khách sẽ được trải nghiệm những dịch vụ và tiện ích đẳng cấp, phòng nghỉ tuyệt đẹp với nội thất sang trọng cùng nhiều trải nghiệm hấp dẫn khác từ nhà hàng, hội trường, quán bar, spa, phòng gym... Vinpearl chắc chắn sẽ đáp ứng mọi nhu cầu du lịch - nghỉ dưỡng của du khách, mang đến một hành trình trải nghiệm đa sắc màu.

Tết Nguyên đán 2024 đã gõ cửa từng nhà, mang lại những khoảnh khắc sum vầy, quây quần đáng nhớ. Nhìn thấy mâm ngũ quả là thấy xuân về. Mặc dù phong tục mỗi miền mỗi khác nên sự bày trí mâm ngũ quả ngày Tết cũng có chút khác biệt nhưng đều thể hiện lòng thành kính của người Việt với tổ tiên, cha ông, đất trời và mong ước cho một năm mới đủ đầy, ấm no, thịnh vượng.