[Youth Confession] Phát Âm Tiếng Anh Không Chuẩn

Cách đây vài năm, mình trò chuyện với một người bạn người Mỹ cùng ngành với mình. Mình và bạn này đã quen biết nhau qua công việc từ lâu nhưng lần này là lần đầu tiên mình gọi điện cho bạn.

Sau khi trò chuyện được nửa tiếng, bạn nói: “Tôi không hiểu tại sao bạn lại không nói theo giọng Mỹ chuẩn.” Mình hỏi: “Tại sao bạn lại nghĩ như vậy?” Bạn ngượng ngùng trả lời là bạn biết mình rất thông minh, và bạn nghĩ rằng người thông minh thì sẽ dễ dàng học nói theo giọng chuẩn.

Có nhiều nghiên cứu chỉ ra ảnh hưởng của giọng điệu của một người đối với cách mà người khác đánh giá họ. Những người có thể nói theo giọng tiêu chuẩn (như giọng Hà Nội trên TV) thường được đánh giá cao hơn so với những người nói theo giọng ngoại tỉnh. Mình đã nghe nhiều bạn Việt Nam khen ngợi ai đó có thể nói tiếng Anh theo giọng chuẩn như người Mỹ, nhưng có vẻ như việc nói tiếng Anh theo giọng chuẩn được coi là có năng lực và nhân phẩm.

Nhưng liệu khả năng nói theo giọng chuẩn có liên quan đến năng lực không?

Ngoài những người bản xứ, phần lớn những người nói tiếng Anh theo một giọng chuẩn nào đó là do được học từ khi còn nhỏ. Trẻ em có khả năng học giọng rất tốt. Bạn bè của mình học nói tiếng Anh với giáo viên bản xứ từ khi còn ở mẫu giáo đều có thể nói tiếng Anh giống như người bản xứ. Trong trường hợp này, việc nói theo giọng chuẩn thể hiện địa vị xã hội tương tự như việc học trường tư. Nhiều người dựa vào nỗ lực cá nhân để học nói theo giọng chuẩn, nhưng có rất nhiều người nói theo giọng chuẩn là do gia đình có điều kiện.

Nói theo giọng chuẩn mang lại nhiều lợi ích. Nói giọng chuẩn đồng nghĩa với việc nhiều người có thể nghe và hiểu bạn tốt hơn. Trong năm đầu đại học, một giáo sư cho mình điểm B mặc dù ông ta thích chủ đề nghiên cứu của mình, vì ông ta không hiểu mình nói gì khi diễn đạt. Một giáo sư khác, một nhà văn nổi tiếng, nói với mình rằng mình sẽ gặp khó khăn trong việc tìm người đại diện (literary agent) cho tác phẩm tiếng Anh của mình vì nhiều người liên kết việc không nói được giọng chuẩn với việc viết không tốt.

Nói theo giọng chuẩn giúp bạn phát triển sự nghiệp. Nhiều khi, mình cảm thấy ngần ngại khi phát biểu trong lớp hoặc trong cuộc họp. Sự ngần ngại này khiến người khác nghĩ rằng mình không quan tâm hoặc không có năng lực. Mình biết nhiều người Việt Nam đi nước ngoài làm việc, dù giỏi chuyên môn nhưng không thăng tiến vì họ không bao giờ trình bày ý kiến hay đóng góp vào các cuộc thảo luận.

Nói theo giọng chuẩn cũng giúp bạn tự tin thể hiện và diễn đạt bản thân, từ đó kết bạn dễ dàng hơn và hòa nhập tốt hơn. Con người thường kết nối với người giống họ. Khi bạn có cách phát âm giống người bản xứ, họ sẽ chấp nhận bạn dễ dàng hơn.

Làm thế nào để cải thiện giọng điệu?

Mình đã nghiên cứu khá nhiều về vấn đề này, và nhận ra rằng tuy thực hành là quan trọng, nhưng chỉ nói không đủ. Có người đi Mỹ sống cả chục năm, nói tiếng Anh hàng ngày mà vẫn giữ nguyên giọng rất đậm.

Để cải thiện giọng điệu, chúng ta cần nhận biết lỗi phát âm của mình và tập trung sửa chúng. Mình đã viết một bài báo chỉ ra 6 lỗi phổ biến mà người Việt thường gặp khi nói tiếng Anh, và dưới đây là tóm tắt những lỗi đó:

• Bỏ quên phụ âm cuối (như “nice” thì đọc là “nai”)

• Nói một từ nhiều âm tiết như đang nói nhiều từ riêng lẻ (như đọc “window” thành 2 từ tách biệt)

• Đặt trọng âm nhầm chỗ

• Đọc cả những chữ câm

• Không phát âm được những âm không có trong tiếng Việt và thay thế chúng bằng một âm nào đó mình quen thuộc

• Không đúng ngữ điệu

Bài viết cũng chia sẻ quá trình học tiếng Anh của mình nếu các bạn muốn biết mình đã học tiếng Anh như thế nào.

Dưới đây là một số phương pháp mà mình thấy có ích.

1. Nói chậm lại

Mình thường nói nhanh. Khi cảm thấy hồi hộp, như khi phải phát biểu trước đám đông, mình lại càng nói nhanh, thậm chí còn líu lưỡi đến mức không ai hiểu gì. Nhiều người cho rằng nói nhanh là biểu hiện của sự thông minh, nhưng thực tế, nói nhanh chỉ là dấu hiệu của việc mất kiểm soát bản thân.

Khi nói nhanh, mình thường nuốt âm, làm cho giọng của mình trở nên khó nghe hơn. Nói chậm lại giúp mình có thêm thời gian để suy nghĩ, lựa chọn từ ngữ phù hợp, và phát âm đúng. Nói chậm lại cũng giúp người khác nhận thấy mình là người kiểm soát tốt tình huống.

2. Lắng nghe nhiều

Có nhiều cách lắng nghe khác nhau. Bạn có thể lắng nghe để hiểu nội dung, như khi nghe giảng bài từ giáo viên. Bạn có thể lắng nghe để học cách phát âm – tập trung vào cách người nói phát âm từng từ. Bạn cũng có thể lắng nghe để quen với ngữ điệu. Để làm quen với ngữ điệu, bạn có thể xem phim, nghe tin tức, nghe sách nói. Khi làm việc nhà, hay thậm chí là khi tắm, mở YouTube đến một số kênh khoa học mình yêu thích để làm quen với cách người bản địa phát âm tiếng Anh. Một số kênh mình yêu thích bao gồm Vsauce, 3Blue1Brown (một người bạn cùng học đại học với mình!), Minute Physics. Càng lắng nghe nhiều, khả năng phân biệt âm thanh của bạn sẽ càng tốt lên và bạn sẽ nhận ra rằng người bản địa ở các vùng khác nhau sẽ có cách phát âm khác nhau. Bạn có thể chọn cách phát âm mà bạn thích, miễn là bạn nhất quán với lựa chọn của mình.

3. Học hỏi từ giọng của người khác

Bạn cũng có thể chọn một người có giọng nói mà bạn thích và học hỏi cách họ nói chuyện. Bạn không chỉ học cách phát âm của họ, mà còn cách họ thay đổi giọng điệu.

Nếu có thể, tìm cách trò chuyện với người bản xứ thường xuyên. Nếu không thể, bạn có thể chọn một người nào đó có nhiều bản ghi âm trên mạng, như YouTuber hay diễn viên. Mình thích tác giả David Sedaris nên thường nghe ông đọc sách và trả lời phỏng vấn để học hỏi.

4. Ghi âm giọng của mình và nghe lại

5. Đặt mục tiêu nói nhiều hơn

Người khác càng nghe bạn nói nhiều thì sẽ càng quen với giọng của bạn hơn. Ví dụ, người Bắc khi mới đến Nam có thể gặp khó khăn hiểu giọng Nam, nhưng sau một thời gian, khó khăn đó sẽ biến mất.

Tương tự, nếu người Việt nói tiếng Anh nhiều hơn, thế giới sẽ dần quen với giọng tiếng Anh của họ, hỗ trợ bạn và những người có giọng giống bạn.

Khi mình nói với người hướng dẫn của mình rằng mình thấy ngại khi phát biểu trong cuộc họp, ông ta yêu cầu mình hứa mỗi buổi họp, hãy cố gắng nói ít nhất hai câu, thậm chí nếu câu đó chỉ đơn giản như “Tôi đồng ý với ý kiến này”. Bạn không muốn mặc kệ mà cũng không ai chú ý. Mình tuân thủ lời hứa và nhận ra rằng việc phát biểu không chỉ cải thiện giọng nói mà còn tăng cường sự tự tin và sự đánh giá từ đồng nghiệp.

6. Hỏi bạn bè sửa lỗi

Nếu bạn có người bạn biết phát âm tốt trong tiếng Anh, hãy yêu cầu họ chỉ ra cho bạn khi bạn phát âm sai. Nhiều người bản địa ngần ngại chỉ ra lỗi của người khác, lo sợ làm họ cảm thấy tự ti hoặc bị chỉ trích.

7. Sử dụng ứng dụng giảm accent

Trên điện thoại, có nhiều ứng dụng giúp bạn giảm phần nào giọng điệu. Các ứng dụng này thường cung cấp các câu nói thông thường trong các tình huống khác nhau, có người bản địa đọc câu đó, bạn ghi âm lại, và có thể đánh giá xem bạn phát âm tốt hay không. Vì cách đánh giá là tự động, nên đôi khi không chính xác. Trong số các ứng dụng phổ biến, có thể kể đến ELSA Speak. Ngoài lề một chút: một trong những người sáng lập Elsa là một phụ nữ Việt Nam mà tôi rất tôn trọng!

8. Thuê chuyên gia về giọng nói

Một số huấn luyện viên phát âm, chuyên gia về giọng nói, có thể giúp bạn giảm giọng điệu. Họ thường không phải là giáo viên tiếng Anh, mà thường là diễn viên hoặc diễn giả có kiến thức về cách tận dụng giọng nói hiệu quả nhất.

Có cần phải nói giọng chuẩn không?

Khi mình chia sẻ với bạn bè ý định cải thiện giọng nói của mình, một số người nói rằng không cần. Họ cho rằng, giọng là một đặc điểm riêng của mỗi người. Mỗi khu vực ở Mỹ có một giọng khác nhau, không ai yêu cầu họ phải nói giọng chuẩn. Tại sao chúng ta phải áp đặt một giọng chuẩn cho người nước ngoài?

Mình không nghĩ chúng ta cần phải thay đổi giọng nói để trở nên giống người Mỹ hoặc người Anh. Nhưng mình nghĩ, nếu giọng của bạn gây cản trở trong công việc hoặc cuộc sống, có thể bạn sẽ muốn cải thiện giọng nói.

Nếu bạn đang đọc bài viết này để cải thiện giọng nói tiếng Anh, mình muốn bạn tự hào về khả năng của mình. Khi bạn biết một ngôn ngữ nào đó, ngay cả khi bạn nói không chuẩn, khả năng ngôn ngữ của bạn vượt qua 40% dân số thế giới - những người chỉ biết một ngôn ngữ!