Yuri (thể loại văn hóa)

Yuri (百合) là thuật ngữ được các fan anime và manga sử dụng để chỉ những tác phẩm liên quan đến tình yêu đồng giới nữ. Ở Nhật Bản, thuật ngữ GL (Girls Love - ガールズラブ gāruzu rabu?) thường được ưa chuộng hơn.

Nguồn gốc

Yuri (百合?), hay còn gọi là Girls Love (ガールズラブ gāruzu rabu?), là một thuật ngữ trong văn học và cộng đồng otaku Nhật Bản để chỉ các tác phẩm manga và anime có yếu tố tình yêu đồng giới nữ. Thể loại này thể hiện các mối quan hệ sâu sắc hơn giữa các nhân vật nữ. Trong cộng đồng fan phương Tây, Yuri thường được gọi là shōjo-ai.

Tuy nhiên, yuri đã xuất hiện từ rất sớm trong các tác phẩm văn học đồng giới Nhật Bản từ đầu thế kỷ 20, như Yaneura no Nishojo của Nobuko Yoshiya. Đến thập niên 1970, yuri bắt đầu hiện diện trong manga, với các tác phẩm nổi bật của Ryoko Yamagishi và Riyoko Ikeda. Vào thập niên 1990, xuất hiện xu hướng mới trong manga và anime, bao gồm các tác phẩm dōjinshi, việc đưa yuri vào các tác phẩm này trở nên phổ biến hơn. Năm 2003, tạp chí manga đầu tiên dành riêng cho Yuri, Yuri Shimai, ra đời, tiếp theo là Comic Yuri Hime vào năm 2005 sau khi Yuri Shimai ngừng xuất bản vào năm 2004.

Dù ban đầu yuri chủ yếu nhắm đến đối tượng nữ (shōjo, josei), nhưng hiện tại thể loại này cũng đã xuất hiện trong các tác phẩm dành cho nam giới (shōnen, seinen). Một số manga yuri nhắm đến nam thanh niên có thể kể đến như Kannazuki no Miko và Strawberry Panic!. Ở Nhật Bản, còn có một phiên bản của tạp chí Comic Yuri Hime dành cho nam giới, mang tên Comic Yuri Hime S, bắt đầu phát hành từ năm 2007.

Các khái niệm

Nguồn gốc

Thuật ngữ yuri (百合?) trong văn học có nghĩa là 'hoa lily', thường được dùng để đặt tên cho các bé gái. Năm 1976, Itō Bungaku, chủ bút của tạp chí Barazoku (薔薇族? lit. rose tribe), đã mở thêm một chuyên mục dành cho nữ độc giả đồng tính và gọi nó là 'Yurizoku'. Đây không phải là lần đầu tiên cụm từ này được sử dụng. Dù không phải tất cả nữ độc giả của tạp chí đều là lesbian, từ « yuri » dần được xã hội tiếp nhận với một ý nghĩa mới. Nhiều dōjinshi kết hợp 'Yuri' với hentai đồng tính, làm thay đổi nghĩa gốc của từ. Thay vào đó, Yuri trở thành thuật ngữ chỉ những mối quan hệ tình cảm vượt ngoài mức bình thường, với nữ giới đóng vai trò chủ đạo, và được coi là một dạng anime, manga đồng tính.

Cách sử dụng theo Tiếng Nhật và các nước phương Tây

Tính đến năm 2008, từ 'yuri' vẫn được dùng để chỉ các mối quan hệ giữa các nhân vật nữ (tình cảm hay tình dục, rõ ràng hay ẩn ý) trong manga, anime và nhiều phương tiện truyền thông khác như một thể loại truyện riêng biệt tập trung vào chủ đề này. Ngoài ra, thuật ngữ 'Girls Love' (ガールズラブ gāruzu rabu?), thường được đọc là 'Girl's Love' hoặc 'Girls' Love', hoặc viết tắt là 'GL', cũng được sử dụng với cùng một ý nghĩa như yuri. Dù yuri bắt đầu chỉ là một thuật ngữ trong cộng đồng fan, từ năm 2005, nhiều nhà văn và nhà xuất bản đã bắt đầu sử dụng từ này, trong khi cụm từ 'Girls Love' chủ yếu được các nhà xuất bản áp dụng.

Tại Bắc Mỹ, yuri thường chỉ các kết thúc rõ ràng trong các truyện hentai. Tương tự như shōnen-ai, dùng để chỉ mối quan hệ giữa các nhân vật nam (không có yếu tố tình dục), fan phương Tây thường sử dụng thuật ngữ shōjo-ai để nói về yuri mà không có cảnh sex. Tại Nhật Bản, cụm từ shōjo-ai (少女愛? lit. girl love) không được dùng theo cách phương Tây mà thường chỉ 'pedophilia', tương đương với 'girl love' trong tiếng Anh.

Kể từ năm 2000, ý nghĩa của từ 'yuri' đã được mở rộng tại các nước phương Tây, gần giống như cách hiểu của nó ở Nhật Bản. Các nhà xuất bản Mỹ như ALC Publishing và Seven Seas Entertainment đã áp dụng nghĩa của từ Yuri trong tiếng Nhật để chỉ các manga Yuri mà họ xuất bản.

Lịch sử

Tác phẩm văn học đầu tiên của Nhật Bản về đồng tính nữ là của Nobuko Yoshiya, một tiểu thuyết gia sống trong thời kỳ Taishō và Shōwa, và là tác phẩm 'Class S genre' đầu tiên của thế kỷ 20. Những câu chuyện trong tiểu thuyết của bà nói về mối quan hệ lesbian, thậm chí là 'platonic relationship' trong trường học, hôn nhân và sau khi chết. 'Class S story' thường chỉ mối quan hệ giữa các nữ sinh, đặc biệt là giữa học sinh lớp trên và lớp dưới.

Vào thập niên 70, thể loại Yuri bắt đầu xuất hiện trong các shōjo manga, lúc đầu chủ yếu là những tác phẩm giới thiệu lại các nhân vật lesbian từ các tác phẩm văn học đầu thế kỉ 20. Những manga yuri thời kỳ đầu thường xoay quanh hai nhân vật chính: một người phụ nữ trưởng thành và một nhân vật nữ trẻ tuổi, ngây thơ. Các mối quan hệ trong những tác phẩm này thường bị các gia đình phản đối, dẫn đến những tin đồn và scandal về mối quan hệ lesbian của họ. Kết thúc của những manga này thường là bi kịch, với nhân vật nữ lớn tuổi thường chết ở cuối truyện. Ví dụ tiêu biểu là manga Shiroi Heya no Futari của Ryoko Yamagishi. Đây cũng là giai đoạn Shōjo manga bắt đầu xuất hiện phong cách mới, với các nhân vật nữ ăn mặc như nam giới, như trong Takarazuka Revue. Phong cách này được thể hiện rõ trong các tác phẩm của Riyoko Ikeda, như The Rose of Versailles, Oniisama e... và Claudine...!. Một số manga shōnen như Cutie Honey của Go Nagai cũng giới thiệu các nhân vật nữ lesbian, nhưng thường được coi là fanservice hoặc comic relief.

Bước vào thập niên 1990, cách vẽ manga yuri bắt đầu có sự thay đổi đáng kể. Một số manga, như Jukkai me no Jukkai của Wakuni Akisato (xuất bản năm 1992), bắt đầu có cốt truyện phong phú hơn và thoát khỏi những kết thúc bi kịch thường thấy trước đó. Những tác phẩm này tồn tại song song với các dōjinshi, nổi bật nhất là Sailor Moon, manga và anime đầu tiên có cái nhìn cởi mở hơn về các cặp đôi lesbian. Các tác phẩm hướng tới nam giới như serie anime Devilman Lady, dựa trên manga seinen của Go Nagai, cũng bắt đầu có cái nhìn trưởng thành hơn về chủ đề lesbian. Đầu tiên, tạp chí đặc biệt dành riêng cho các mối quan hệ lesbian cũng được phát hành, với các tác phẩm yuri manga tập trung vào các mối tình lesbian trong trường học với nhiều mức độ khác nhau. Thời kỳ này cũng đánh dấu sự chấp nhận ngày càng cao của các tác phẩm lesbian-themed.

Cuối thập niên 1990, tác phẩm Maria-sama ga Miteru của Oyuki Konno ra đời và trở thành manga yuri nổi tiếng nhất, luôn nằm trong top best-seller của thể loại này đến năm 2004. Một trong những tác giả nổi bật của thời kỳ này là Kaho Nakayama, mangaka đã bắt đầu viết yuri manga từ đầu thập niên 1990, với các tác phẩm kể về tình yêu giữa các nhân vật nữ. Vào đầu thế kỷ 21, tạp chí manga đầu tiên chuyên về yuri được phát hành, với các câu chuyện chia thành nhiều thể loại và mức độ khác nhau: từ các mối quan hệ tình cảm kín đáo như Voiceful, đến các mối quan hệ rõ ràng hơn trong First Love Sisters, hoặc các mối quan hệ lesbian ở mức độ cao hơn trong Rakuen no Jōken. Một số truyện cũng nhắm đến độc giả nam, thường kết hợp với các chủ đề khác như mecha hoặc khoa học viễn tưởng, ví dụ như Kannazuki no Miko, Blue Drop, và Kashimashi: Girl Meets Girl. Các tác phẩm dành cho nam cũng bắt đầu sử dụng các thuật ngữ như 'moe' và 'bishōjo'.

Những tác phẩm đã phát hành về đề tài này

Tạp chí Yuri Shimai, do Sun Magazine xuất bản, bắt đầu phát hành từ giữa năm 2003 đến tháng 11 năm 2004 với định kỳ 3 tháng một số, và đã ngừng phát hành sau 5 số. Sau khi Yuri Shimai dừng phát hành, Ichijinsha đã ra mắt Comic Yuri Hime vào tháng 7 năm 2005 như một sự kế thừa, với các tác phẩm từ những tác giả đã đăng trên Yuri Shimai. Tương tự như tạp chí trước, Comic Yuri Hime cũng có định kỳ 3 tháng một số. Vào tháng 6 năm 2007, Ichijinsha phát hành Comic Yuri Hime S, một tạp chí khác với hướng đối tượng chủ yếu là nam giới. Không giống như Yuri Shimai hay Comic Yuri Hime, Comic Yuri Hime S nhắm đến độc giả nam. Ichijinsha cũng bắt đầu xuất bản các light novel dựa trên manga từ Comic Yuri Hime và các yuri novel nguyên gốc trong dòng sách shojo light của Nhà xuất bản Ichijinsha Bunko Iris, bắt đầu từ ngày 19 tháng 7 năm 2008.

Công ty đầu tiên đưa các tác phẩm manga yuri vào thị trường Mỹ là ALC PublishingYuricon, thông qua tạp chí Yuricon. Một trong những tác phẩm yuri manga mà nhà xuất bản này phát hành là Rica 'tte Kanji!? của Rica Takashima. Bộ truyện này được giáo sư Luis Kerridwen sử dụng làm tài liệu giảng dạy trong khóa học nhân loại học tại Đại học Brandeis và Yuri Monogatari, một bộ manga yuri xuất bản hàng năm, được phát hành vào năm 2003. Ngoài ra, còn có các tác phẩm khác từ các tác giả đến từ Mỹ, Châu Âu và Nhật Bản như Akiko Morishima, Althea Keaton, Kristina Kolhi, Tomomi Nakasora và Eriko Tadeno. Những tác phẩm này, từ giả tưởng đến hiện thực, đều khám phá các vấn đề về định hướng giới tính. Bên cạnh ALC Publishing, Seven Seas Entertainment, một công ty khác của Mỹ, cũng nổi bật với việc xuất bản các phiên bản tiếng Anh của các manga yuri như Kashimashi: Girl Meets Girl và light novel Strawberry Panic!. Vào tháng 10 năm 2006, Seven Seas bắt đầu phát hành dòng manga yuri đặc biệt, bao gồm các tác phẩm như Strawberry Panic!, The Last Uniform, cùng một số manga yuri nổi bật từng được Comic Yuri Hime xuất bản như Voiceful và First Love Sisters.

Anime 'Yuri'/'Shoujo-Ai'

• 12 Days
• .hack//Sign
• Air Master
• Akuma no Riddle
• Avenger
• Battle Athletes Victory
• Bloom Into You
• Blue
• Blue Drop
• Burst Angel
• Candy Boy
• Citrus
• Claudine...!
• Devilman Lady
• Diebuster
• Dirty Pair
• El Cazador de la Bruja
• Figure 17
• Gokujou Seitokai
• Hayate Cross Blade
• HEN
• Ikkitousen
• Ikkitousen Dragon Destiny
• Ikkitousen Great Guardians
• Kannazuki no Miko
• Kashimashi ~Girl Meets Girl~
• Koihime Musou
• Kurau Phantom Memory
• Mahou Shoujo Lyrical Nanoha
• Madlax
• My-HiME
• Maria-sama ga Miteru
• Miyuki-Chan in Wonderland
• Noir
• Oniisama e...
• Project A-Ko
• Puni Puni Poemi
• Read Or Die
• Read or Dream
• Revolutionary Girl Utena
• Rose of Versailles
• Saki
• Sakura Trick
• Shiroi Heya no Futari
• Simoun
• Steel Angel Kurumi 2
• Strawberry Panic!
• Strawberry Shake Sweet
• Strike Witches
• The Sword of Paros
• Revolutionary Girl Utena
• Uta Kata
• Venus Versus Virus
• Yami to Bōshi to Hon no Tabibito
• Yokohama Kaidashi Kikō
• Pluse
• Their Story
• Yuru Yuri
• Tensei Ōjo to Tensai Reijō no Mahō Kakumei