Buzz
Đây là câu chuyện đầy sống động về một mối quan hệ kéo dài hàng nghìn năm, mối liên kết này tiếp tục định hình sự gắn bó giữa con người và loài vật thân thiết nhất của chúng ta cho đến hôm nay.
Vào cuối Kỷ Băng hà, trong một thời kỳ lạnh giá khắc nghiệt, tại hang động Baume Traucade ở miền Nam nước Pháp, một sinh vật giống chó đã qua đời và nằm lại đó suốt 16.000 năm.
Ngày nay, bộ xương gần như nguyên vẹn của nó không chỉ gây bất ngờ cho các nhà khoa học mà còn khơi dậy những câu hỏi về lịch sử thuần hóa loài chó: Tình bạn giữa con người và loài vật này bắt đầu từ khi nào? Và liệu mối quan hệ ấy luôn là một sự gắn kết ấm áp?
Phát hiện tình cờ này được một nhóm thám hiểm hang động thực hiện vào năm 2021, nhưng phải đến gần đây, nó mới thu hút sự chú ý đáng kể từ giới nghiên cứu khoa học.
Với chiều cao khoảng 62 cm và cân nặng 26 kg, cá thể cái này có hình dạng giống với nhóm chó gọi là “chó thời kỳ đồ đá cũ”, loài động vật từng sống cùng hoặc gần gũi với con người vào cuối Kỷ Băng hà.
Điều đặc biệt là, khác với phần lớn các hóa thạch chó thời tiền sử thường chỉ là những mảnh xương vỡ vụn, bộ xương Baume Traucade lại gần như còn nguyên vẹn, điều này vô cùng hiếm gặp trong khảo cổ học.
Chính nhờ vào sự bảo tồn gần như hoàn chỉnh này mà các nhà khoa học có cơ hội quý báu để nghiên cứu kỹ lưỡng một cá thể chó cổ đại, qua đó so sánh với các loài chó sói và chó hiện đại.
Trong một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Quaternary Science Reviews, Mietje Germonpré, nhà cổ sinh vật học tại Viện Khoa học Tự nhiên Hoàng gia Bỉ cùng đội ngũ nghiên cứu đã phân tích hộp sọ, xương chi và nhiều đặc điểm giải phẫu khác của cá thể này.
Kết quả nghiên cứu cho thấy cá thể này có thể thuộc nhóm chó thời kỳ đồ đá cũ, với độ chính xác lên tới 96%. Các con chó trong nhóm này, từ Bỉ đến Nga, có thể là sản phẩm của một giai đoạn thuần hóa ban đầu, khi chó sói được con người nuôi dưỡng và dần thay đổi về cả ngoại hình và hành vi.
Loukas Koungoulos, nhà khảo cổ học động vật học tại Đại học Tây Úc dù không tham gia trực tiếp vào nghiên cứu, nhưng cho rằng người thời kỳ đồ đá cũ có thể đã bắt đầu thuần hóa chó sói con từ hang ổ và nuôi dưỡng chúng như thú cưng, từ thời kỳ Cực đại băng hà cuối cùng.
Mối quan hệ này diễn ra trong bối cảnh con người và chó sói ngày càng phải chia sẻ không gian sống, khiến sự kết nối giữa hai loài trở nên chặt chẽ nhưng cũng đầy phức tạp. Với con chó Baume Traucade, bộ xương của nó cho thấy cả hai khía cạnh của mối quan hệ này.
Một số đốt sống của cá thể này bị gãy nhưng đã lành lại, chứng tỏ nó đã nhận được sự chăm sóc sau chấn thương, có thể là từ con người. Điều này gợi lên một hình ảnh xúc động về tình bạn giữa người và thú nuôi từ hàng vạn năm trước.
Tuy nhiên, bộ xương này cũng tiết lộ một sự thật lạnh lùng: hai vết thủng tròn trên bả vai của con vật, rõ ràng là do một vật nhọn như giáo hoặc tên gây ra, chứng minh rằng nó đã bị tấn công dữ dội trước khi qua đời.
Điều đáng sợ là những vết thương này vẫn chưa lành, cho thấy chúng chính là nguyên nhân dẫn đến cái chết. Và người gây ra những vết thương này có thể chính là con người, những người trước đó đã chăm sóc nó.
Một câu hỏi đau lòng được đặt ra: Vì sao con vật này lại bị giết? Liệu có phải vì một nghi thức tế lễ, sự cần thiết trong hoàn cảnh khắc nghiệt, hay chỉ đơn giản là hành động tàn nhẫn?
Koungoulos cho biết, những vết thương tương tự đã được phát hiện trên các loài động vật móng guốc bị săn bắt trong thời kỳ đồ đá giữa, điều này cho thấy người thời kỳ đó thường nhắm vào bả vai, nơi dễ gây tổn thương nghiêm trọng.
Dựa trên các bằng chứng hiện có, các nhà nghiên cứu chưa thể xác định được động cơ thực sự, nhưng họ đang lên kế hoạch tiến hành phân tích di truyền để làm rõ liệu con chó này có liên hệ với các giống chó hiện đại hay là hậu duệ của một nhánh chó đã tuyệt chủng.
Điều chắc chắn là bộ xương từ Baume Traucade đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình thuần hóa loài chó. Trước đây, các giả thuyết chủ yếu dựa vào những mảnh xương rời rạc, khiến bức tranh tổng thể trở nên mơ hồ và dễ gây tranh cãi.
Với một mẫu vật hoàn chỉnh, giờ đây chúng ta có thể nhìn rõ hơn một “bức chân dung toàn thân” của người bạn thân nhất thời tiền sử của con người, không còn là sói, nhưng cũng chưa phải là loài chó hiện đại. Nó tồn tại trong một vùng chuyển tiếp đặc biệt: giữa hoang dã và thuần hóa, giữa bản năng sinh tồn và mối liên kết xã hội.
Điều đặc biệt là phát hiện này không phải là trường hợp duy nhất. Trong những năm gần đây, các nhà cổ sinh vật học đã tìm thấy các di vật tương tự ở Đức, Tây Ban Nha và các khu vực khác của Pháp. Tuy nhiên, rất hiếm có bộ xương nào còn nguyên vẹn như mẫu vật ở Baume Traucade.
Với niên đại ngay sau Kỷ Băng hà cuối cùng, cá thể này có thể là một trong những đại diện đầu tiên của mối quan hệ giữa con người và loài chó, mở ra một kỷ nguyên mới về sự cộng sinh giữa hai loài sau thời kỳ khí hậu khắc nghiệt.
