Các nhà địa tâm lý học giải thích: Vì sao sân bay lại được xem là một địa điểm tâm linh kỳ lạ, nơi mà các ranh giới về thời gian, không gian, và chính bạn dường như tan biến?

Có những chuyến bay từ vùng có múi giờ cao về vùng có múi giờ thấp, có thể hạ cánh trước cả thời gian dự kiến. Điều này mang lại cảm giác như bạn đang đi ngược lại dòng thời gian, trở về quá khứ.

Khi nhắc đến những địa điểm tâm linh, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến những ngôi đền, chùa chiền hay các di tích cổ xưa. Tuy nhiên, với tiến sĩ Steve Taylor, nhà địa tâm lý học và giảng viên tại Đại học Leeds Beckett, Anh Quốc, tâm linh không chỉ gói gọn trong những hình ảnh ấy.

Mọi nơi có thể tác động đến tâm lý con người theo những cách kỳ lạ đều được coi là địa điểm tâm linh trong lĩnh vực địa tâm lý học (psychogeographic) mà ông đang nghiên cứu.

Trong văn hóa Celtic, có một khái niệm gọi là "địa điểm mỏng manh", thường là những khu rừng thiêng hoặc những lùm cây, nơi mà ranh giới giữa thế giới vật chất và thế giới tinh thần trở nên rất mỏng manh.

Tại những địa điểm mỏng manh này, bạn sẽ cảm thấy mình như ở giữa hai thế giới, không hoàn toàn thuộc về thế giới này hay thế giới kia. Trong thời đại công nghệ hiện đại, sân bay cũng có thể được coi là một địa điểm mỏng manh như vậy", tiến sĩ Taylor chia sẻ.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những cảm giác và trạng thái tâm lý kỳ lạ mà sân bay có thể mang lại, giống như một ngôi chùa linh thiêng.

Cảm giác thời gian ngừng trôi

Khi bước vào không gian thiêng liêng của một ngôi chùa, chúng ta dễ dàng cảm nhận được thời gian như ngừng lại. Mọi người đi lại chậm rãi, nói năng nhẹ nhàng, và cư xử một cách tế nhị.

Không khí tĩnh lặng, trang nghiêm cùng những tiếng kinh cầu giúp chúng ta quên đi bao nhiêu lo toan trong cuộc sống. Tất cả những yếu tố này khiến thời gian như thể trôi chậm lại khi bạn ở trong một không gian tâm linh như chùa chiền.

Tuy nhiên, điều thú vị là hiệu ứng này cũng có thể xuất hiện tại các sân bay.

Lý do là trước mỗi chuyến bay, đa phần chúng ta đều dành ra một khoảng thời gian để đến sân bay sớm hơn, nhằm hoàn tất các thủ tục cần thiết.

Việc chờ đợi chuyến bay khởi hành có thể mang đến cảm giác thư giãn giống như khi bạn vào chùa, vì lúc đó bạn không còn gì quan trọng phải làm. Mọi chuyện trong quá khứ đã được giải quyết, còn những việc trong tương lai chỉ xảy ra khi máy bay đã hạ cánh.

"Thời gian có thể trở nên mơ hồ tại các sân bay," tiến sĩ Taylor chia sẻ. "Theo một cách hiểu khác, sân bay như một vùng hư không, nơi mà khoảnh khắc hiện tại không được chào đón. Mọi người đều nhìn về phía trước, về những chuyến bay và cuộc phiêu lưu đang chờ đón họ sau khi đến đích."

Hiệu ứng này càng trở nên rõ rệt nếu bạn bay qua các múi giờ khác nhau. Một số chuyến bay khởi hành từ múi giờ thấp sang múi giờ cao có thể khiến bạn cảm thấy thời gian như bị lấy mất.

Ngược lại, một số chuyến bay từ múi giờ cao về múi giờ thấp có thể hạ cánh trước giờ khởi hành, mang lại cảm giác thời gian ngừng trôi, hoặc như thể bạn đang quay ngược về quá khứ.

Cảm giác không gian bị xóa nhòa

Không chỉ thời gian, không gian tại các sân bay cũng tạo ra một cảm giác kỳ lạ, như tiến sĩ Taylor đã nói, đó là một "địa điểm mỏng manh" theo quan niệm của người Celtic.

Celtic là một nền văn hóa cổ xưa, từng phát triển mạnh mẽ ở châu Âu từ khoảng năm 1.200 TCN, trước cả thời kỳ La Mã và Kitô giáo.

Tương tự như nhiều nền văn hóa khác, người Celtic tin vào sự tồn tại của một thế giới bên kia, nơi các vị thần cư ngụ. Tuy nhiên, họ không xây dựng các nhà thờ hay các công trình tôn giáo khép kín, mà chọn những địa điểm tự nhiên để thực hiện các nghi lễ của mình.

Những địa điểm này thường là những "ngưỡng cửa" nơi các hình thái thiên nhiên gặp nhau, như bìa rừng (nơi giao giữa rừng và đồng cỏ), vách đá (nơi đất gặp đá), bờ biển (nơi đất gặp biển), hay thậm chí những đồng cỏ rộng lớn (nơi đất và trời hòa quyện trong tầm nhìn).

Người Celtic tin rằng tại các "địa điểm mỏng manh" này, vào những khoảnh khắc giao hòa trong ngày như bình minh hay hoàng hôn, sẽ có sự kết nối giữa hai thế giới. Họ tin rằng qua đó, họ có thể giao tiếp với thế giới bên kia.

"Trong thế giới công nghệ hiện đại, sân bay cũng có thể được xem là một "nơi mỏng manh". Đây là những vùng chuyển tiếp, nơi các ranh giới trở nên mơ hồ. Theo nghĩa đen, biên giới quốc gia không còn rõ ràng. Khi chúng ta vượt qua cửa an ninh, chúng ta bước vào một không gian không có người, nằm giữa các quốc gia. Khái niệm về nơi chốn trở nên nhạt nhòa", tiến sĩ Taylor chia sẻ.

Các nghiên cứu của tiến sĩ Taylor chỉ ra rằng hiệu ứng mơ hồ về không gian tại các sân bay có ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý con người:

"Vì sự mơ hồ về thời gian và không gian, các sân bay tạo ra cảm giác lạc lối. Con người thường tự định nghĩa mình qua thời gian và không gian. Chúng ta biết mình là ai nhờ vào những thói quen hàng ngày và môi trường quen thuộc quanh mình," tiến sĩ Taylor giải thích.

Chúng ta cũng xác định bản thân qua quốc tịch. Nếu thiếu đi những dấu hiệu đó, ta có thể cảm thấy lạc lõng", tiến sĩ Taylor nói. Và chính cảm giác lạc lõng này có thể dẫn đến một hiện tượng kỳ lạ:

Cảm giác ranh giới của bản thân biến mất

Chắc chắn nhiều người trong chúng ta đã từng chứng kiến những hành vi "lạ lùng" tại sân bay, từ những chuyện nhỏ nhặt như ngủ vạ vật trên sàn nhà, tập yoga giữa sảnh chờ, cho đến những vụ việc nghiêm trọng như cãi vã say xỉn hay thậm chí hành hung người khác.

Tại Việt Nam, chúng ta cũng đã chứng kiến những vụ việc tương tự, chẳng hạn như một người phụ nữ như "lên đồng" cãi vã với nhân viên hàng không tại sân bay Tân Sơn Nhất. Vậy điều gì khiến sân bay trở thành một "điểm nóng" của những hành vi kỳ quái như vậy?

"Như các nghiên cứu trong tâm lý học môi trường đã chỉ ra, con người rất nhạy cảm với những yếu tố xung quanh và có thể dễ dàng rơi vào trạng thái "quá tải" bởi những yếu tố căng thẳng như đám đông hay tiếng ồn (thường gặp ở sân bay)."

Căng thẳng và lo lắng thường dẫn đến sự cáu kỉnh, có thể là tạm thời hoặc kéo dài. Những người dễ lo lắng thường có xu hướng tức giận nhanh hơn, và những cảm giác lo lắng ngắn hạn thường sẽ dẫn đến những cơn bùng nổ giận dữ," tiến sĩ Taylor giải thích.

Tuy nhiên, những lý giải này vẫn chưa đủ để giải thích hiện tượng "lên đồng" của một số người tại sân bay.

Theo tiến sĩ Taylor, chính tính chất "mỏng manh" của sân bay cũng đóng vai trò quan trọng trong việc khiến con người hành động khác biệt so với tính cách bình thường của mình tại đây.

"Điều này hoàn toàn phù hợp với các lý thuyết của Sigmund Freud," ông nói. "Có thể hiểu đây là sự chuyển dịch từ bản ngã (ego) bình thường, văn minh của chúng ta sang phần bản năng, nguyên thủy trong tâm lý, mà Freud gọi là id. Theo Freud, id là nơi chứa đựng những ham muốn, cảm xúc và sự hung hăng, và nó đòi hỏi sự thỏa mãn ngay lập tức."

Ở trạng thái bình thường, id của mỗi người thường bị bản ngã kiềm chế, không để lộ ra ngoài. Tuy nhiên, tại những địa điểm mỏng manh và trong các tình huống căng thẳng, id có thể bộc phát và khiến nhiều người hành xử như một con người khác.

Tuy nhiên, có một hiệu ứng tích cực đáng chú ý ở đây: khi các rào cản xã hội thông thường không còn tác dụng, điều này có thể kích thích cả hành vi phản xã hội lẫn hành vi ủng hộ xã hội.

Nếu sân bay là nơi bản năng bộc lộ, thì đây cũng là nơi mà "ranh giới cá nhân trở nên mơ hồ, nơi những người xa lạ có thể trở nên gần gũi một cách lạ thường", tiến sĩ Taylor nhận định.

Không có gì lạ khi nhiều người trong chúng ta dễ dàng làm quen với những người mới gặp lần đầu tại sân bay, và chỉ trong thời gian ngắn có thể trò chuyện và cười đùa như những người bạn thân thiết lâu năm.

Chúng ta sẵn sàng chia sẻ kế hoạch du lịch của mình với họ. Những người lớn tuổi nói về con cái, trẻ em chơi với bạn mới, còn những người trẻ tuổi chia sẻ kinh nghiệm du lịch với nhau.

"Mặt tích cực là tất cả những điều này có thể có tác dụng giải phóng cho một số người trong chúng ta," tiến sĩ Taylor cho biết. "Như tôi đã đề cập trong cuốn sách Time Expansion Experiences của mình, chúng ta thường xem thời gian như kẻ thù, đã cướp đi những khoảnh khắc quý giá và áp bức chúng ta với những hạn chót hay deadline. Vì vậy, đôi khi thoát khỏi dòng chảy thời gian giống như được giải thoát khỏi nhà tù."

Lý tưởng nhất là sự tự do mà chúng ta cảm nhận được tại sân bay sẽ tiếp tục suốt hành trình phiêu lưu của mình."

Vì vậy, lần tới khi bạn đến sân bay, hãy nhớ rằng đó chính là một "địa điểm mỏng manh", mang một chất liệu tâm linh mà bạn có thể chưa nhận ra. Đây là nơi mà các ranh giới của thời gian, không gian, và thậm chí là bản ngã của bạn có thể trở nên mờ nhạt hoặc biến mất hoàn toàn.

Bạn đang tận hưởng những khoảnh khắc tự do, thư giãn và kết nối một cách bất ngờ, ở một nơi mà bạn không ngờ tới.