Buzz
Trong thế giới số hóa hiện nay, ranh giới chỉ là tương đối, và đôi khi, chỉ một cú nhấp chuột hoặc một dòng mã cũng có thể dẫn chúng ta đến những chiều không gian vượt ngoài trí tưởng tượng.
Trong kỷ nguyên số, nơi mà thông tin được nén lại và truyền tải với tốc độ ánh sáng, việc một kỹ sư phần mềm tạo ra một tệp PDF khổng lồ vượt xa mọi tưởng tượng, thậm chí còn “lớn hơn cả vũ trụ mà chúng ta có thể quan sát được” nghe như một câu chuyện viễn tưởng.
Tuy nhiên, đây lại là một câu chuyện có thật. Mọi thứ bắt đầu từ một tweet kỳ lạ, lan tỏa trên mạng như một giai thoại, rằng kích thước tối đa của một tệp PDF có thể lên đến 381 km mỗi cạnh (tương đương diện tích của tiểu bang Iowa hoặc gần bằng một nửa diện tích nước Đức).
Nhưng với Alex Chan, một kỹ sư phần mềm đến từ Anh, sự tò mò đã thúc đẩy anh đi tìm hiểu sự thật phía sau điều tưởng như phi lý này. Và thế là anh bắt đầu một hành trình kỳ quái nhưng vô cùng thú vị để khám phá định dạng PDF, kết thúc với việc tạo ra một tài liệu số có kích thước vượt xa cả vũ trụ mà chúng ta có thể nhìn thấy.
Để hiểu hết tầm quan trọng và cả sự hài hước trong thí nghiệm này, cần phải quay lại với nguồn gốc của định dạng PDF. Được sáng tạo vào năm 1993 bởi John Warnock, đồng sáng lập Adobe, PDF (Portable Document Format) được phát triển để giải quyết một vấn đề phổ biến trong thời kỳ đầu của máy tính cá nhân: sự không đồng nhất trong việc hiển thị tài liệu trên các hệ điều hành khác nhau.
Warnock đã phác thảo ý tưởng của mình trên một chiếc khăn ăn tại một nhà hàng ở Silicon Valley, đặt tên nó là “Dự án Camelot”, và chỉ hai năm sau, PDF đã trở thành hiện thực cùng với phần mềm Adobe Acrobat.
Ban đầu, PDF gặp không ít trở ngại vì dung lượng quá lớn và tốc độ tải chậm chạp qua các kết nối dial-up thời bấy giờ. Tuy nhiên, bước ngoặt đến vào năm 1996 khi Cơ quan Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) chính thức chọn PDF làm định dạng để nộp thuế, từ đó, sự phổ biến của PDF tăng vọt, đặc biệt sau khi nó trở thành tiêu chuẩn mở vào năm 2008.
Ngày nay, PDF xuất hiện ở khắp mọi nơi: từ đơn xin việc của sinh viên cho đến các tài liệu kỹ thuật trong khoang điều khiển của tàu vũ trụ.
Vào năm 2023, ước tính đã có khoảng 2,5 nghìn tỷ tài liệu PDF được tạo ra, một con số gần như không thể tưởng tượng nổi. Tuy nhiên, mặc dù đã trở nên phổ biến và được chuẩn hóa, định dạng này vẫn chứa đựng những khả năng chưa được khám phá, và Alex Chan đã mở ra một trong số đó.
Sự thật về giới hạn kích thước 381 km mỗi cạnh không đến từ chính định dạng PDF mà từ phần mềm Adobe Acrobat, công cụ đọc PDF phổ biến nhất. Cụ thể, Acrobat giới hạn chiều dài và chiều rộng của trang PDF ở mức 15 triệu inch, tương đương khoảng 381 km.
Giới hạn này dần trở thành một “sự thật” mặc định được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, thường đi kèm với các biểu đồ thú vị hoặc các câu đố vui. Tuy nhiên, Alex Chan, người đam mê khám phá giới hạn kỹ thuật, lại không hoàn toàn tin vào điều này.
Trong một bài blog, anh chỉ ra rằng giới hạn trên chỉ áp dụng cho Acrobat, không phải giới hạn kỹ thuật cố hữu của định dạng PDF. Theo định nghĩa của PDF, kích thước trang được lưu trữ theo đơn vị điểm, với mỗi điểm tương đương 1/72 inch. Tuy nhiên, kể từ phiên bản PDF 1.6 ra mắt vào khoảng năm 2007, đơn vị này có thể được mở rộng rất lớn mà không gặp phải bất kỳ rào cản kỹ thuật nào.
Bằng cách chỉnh sửa mã của tệp PDF thủ công, một quá trình mà Chan mô tả là “vừa tỉ mỉ, vừa đau đầu”, anh đã từng bước vượt qua giới hạn 381 km. Mặc dù Adobe Acrobat không thể mở các tệp vượt quá giới hạn này, nhưng Chan nhanh chóng nhận ra rằng một phần mềm phổ biến khác, Preview của Apple, lại không có bất kỳ giới hạn nào như vậy.
Với Preview, anh có thể mở rộng kích thước tài liệu mà không gặp phải bất kỳ cảnh báo hay lỗi hệ thống nào. Ban đầu, anh đã đẩy kích thước lên gần bằng khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trăng, tức khoảng 352.778 km. Đây là một con số vô cùng ấn tượng, nhưng cuộc thử nghiệm vẫn chưa dừng lại ở đó.
Chan tiếp tục kéo dài kích thước tài liệu của mình, vượt qua mọi giới hạn không gian có thể tưởng tượng. Cuối cùng, anh tạo ra một tệp PDF có diện tích lên tới khoảng 37 nghìn tỷ năm ánh sáng vuông, lớn hơn toàn bộ vũ trụ quan sát được, vốn chỉ rộng khoảng 93 tỷ năm ánh sáng theo đường kính.
Dù phần lớn của trang PDF khổng lồ này chỉ là khoảng trống, Chan vẫn hài hước so sánh: “Vũ trụ cũng vậy, phần lớn chỉ là khoảng không”. Và để trấn an những người tò mò, anh đùa rằng: “Xin đừng cố gắng in nó bởi ngay cả vũ trụ cũng không có đủ mực”.
Tệp PDF khổng lồ này không có ứng dụng thực tế, không thể tải lên email, lưu trữ trên đám mây hay mở bằng các phần mềm thông thường, nhưng nó đã mở ra một cuộc thảo luận sâu sắc về giới hạn của công nghệ.
Thí nghiệm này chứng minh rằng nhiều rào cản mà chúng ta nghĩ là “giới hạn hệ thống” thực ra chỉ là giới hạn do phần mềm áp đặt, chứ không phải là rào cản bản chất. Cuộc thử nghiệm của Chan trở thành một minh chứng sống động rằng ngay cả những định dạng công nghệ lâu đời và tưởng như đã hiểu rõ như PDF vẫn còn rất nhiều điều chưa được khám phá.
